ثروت شمال، هزینه جنوب؛ وقتی معدن‌ها غنیمت جنگی محسوب می‌شوند

دسته: تحلیل
نویسنده: کیومرث دانش‌آبادی
1404/06/04
12:35 ب.ظ
بازدید: 9

پایگاه خبری تحلیلی روایت : در روزهایی که مردم افغانستان با بیکاری، فقر و آوارگی دست و پنجه نرم می‌کنند، طالبان از شناسایی ۲۶۰ معدن تازه‌ی زمرد در پنجشیر خبر دادند. پنجشیر با سرزمین کوه‌های سربه‌فلک کشیده، دریای خروشان و مردم مقاوم، اما امروز برای طالبان تنها یک گنجینه برای غارت است. این نخستین بار نیست که معدن‌های پنجشیر خبری منتشر می‌شود. پیش‌تر هم گفته بودند بیش از ۱۶۰۰ معدن دیگر در همین ولایت شناسایی شده است که به‌زودی کار استخراج همه آن را آغاز خواهند کرد. پرسش اصلی اما اینجاست؛ چرا طالبان این‌قدر روی معادن شمال، شمال‌شرقی و مرکز افغانستان تمرکز کرده‌اند؟

در روزهایی که مردم افغانستان با بیکاری، فقر و آوارگی دست و پنجه نرم می‌کنند، طالبان از شناسایی ۲۶۰ معدن تازه‌ی زمرد در پنجشیر خبر دادند. پنجشیر با سرزمین کوه‌های سربه‌فلک کشیده، دریای خروشان و مردم مقاوم، اما امروز برای طالبان تنها یک گنجینه برای غارت است. این نخستین بار نیست که معدن‌های پنجشیر خبری منتشر می‌شود. پیش‌تر هم گفته بودند بیش از ۱۶۰۰ معدن دیگر در همین ولایت شناسایی شده است که به‌زودی کار استخراج همه آن را آغاز خواهند کرد. پرسش اصلی اما اینجاست؛ چرا طالبان این‌قدر روی معادن شمال، شمال‌شرقی و مرکز افغانستان تمرکز کرده‌اند؟

جنگ‌جویان طالبان که بیشتر شان متعلق به قبایل در جنوب کشور هستند و عمر خود را نیز در همان‌جاها سپری کرده‌اند با شمال و مرکز افغانستان بیگانه‌اند و این مناطق را بیشتر به چشم سرزمین‌های اشغالی می‌بینند. برای‌ این گروه مدرسه‌یی، مردم ولایت‌های مرکزی و شمال اسیر و برده‌اند و دارایی‌هایشان غنیمت جنگی محسوب می‌شود. طالب می‌دانند که پایگاه اجتماعی‌شان تنها در بیشتر در جنوب بوده و شمال هیچ‌وقت خانه آن‌ها نخواهد شد. به همین دلیل از فرصت اشغال استفاده می‌کنند و هرچه به دست‌شان برسد از دل زمین بیرون می‌کشند و با خود می‌برند. در پنجشیر، زمردی که می‌توانست برای آبادانی همان مردم به کار گرفته شود، حالا بر حراج گذاشته شده و درآمدش به ارگ کابل و قندهار می‌رود. گزارش‌ها نشان می‌دهد تنها در چند ماه گذشته بیش از ۴۰ هزار قیراط زمرد در مزایده‌ها فروخته شده و پولش به صندوق طالبان رفته، بی‌آنکه مردم محلی سهمی داشته باشند.

اگر طالبان واقعا خود را متعلق به این خاک بدانند و بچه همین وطن باشند، هیچ ولایتی را هدف غارت و تبعیض قرار نمی‌دهند و توسعه متوازن را در سراسر افغانستان اعمال خواهند کرد. معدن‌ها باید فرصت ایجاد شغل و آبادانی برای مردم همان ولایت‌ها باشد، نه ابزاری برای معامله‌های سیاسی و پرکردن صندوق رژیم قبیلوی.

همچنین بخوانید: اتحادیه اروپا از کمک‌ ۱۴۶ میلیون یورو به افغانستان تحت کنترول طالبان خبر داد

داستان تنها به پنجشیر ختم نمی‌شود. در بدخشان و تخار، طلا به منبع مهم درآمد طالبان بدل شده است. رگه‌های طلا در راغستان بدخشان سال‌هاست نامش شنیده می‌شود و امروز هم استخراج آن ادامه دارد. اما درآمد آن کجا می‌رود؟ گزارش‌های بین‌المللی نوشته‌اند که بخشی از این پول مستقیم به جیب شبکه‌های تروریستی می‌ریزد. گفته شده از ابتدای ۲۰۲۲ تاکنون نزدیک به ۲۰۰ میلیون دالر امریکایی از عواید طلا در بدخشان و تخار به القاعده داده شده است. مردم محلی هم از این وضعیت راضی نیستند. در تخار و بدخشان بارها اعتراض کرده‌اند، زمین‌هایشان را از دست داده‌اند و وعده‌هایی که به آن‌ها داده شده عملی نشده است. حتا در برخی جاها نزاع بر سر معدن جان انسان‌ها را گرفته است.

در بامیان نیز وضع به همین گونه است. این ولایت که باید نماد عدالت و بهره‌برداری درست از منابع باشد، خودش در فقر و تاریکی فرو رفته است. خبرها نشان می‌دهد درآمد معادن بامیان نه در همان‌جا بلکه برای پروژه‌های ولایت‌های جنوبی و غربی خرج می‌شود. یعنی مردمی که روی کوه‌های آهن و زغال زندگی می‌کنند، حتا برای نان شب درمانده‌اند، در حالی‌که عواید معدن‌های شان به جیب دیگران می‌رود. معدن بزرگ حاجی‌گک نیز سال‌هاست سرنوشت‌اش‌ در ابهام است. گفته می‌شود نزدیک به دو میلیارد تُن سنگ‌آهن پرعیار در دل آن کوه‌ها نهفته است، اما به جای آن‌که به فرصتی برای ایجاد شغل و رونق اقتصادی تبدیل شود، بیشتر به ابزاری برای معامله‌های سیاسی و وعده‌های بی‌سرانجام بدل شده است.

الگوی کار طالبان در همه این ولایت‌ها یکسان است: معدن کشف می‌شود، استخراج می‌گردد، مزایده برگزار می‌شود و در نهایت عواید به جایی بیرون از همان ولایت منتقل می‌شود. هیچ شفافیتی وجود ندارد، نه قراردادی علنی در دسترس مردم است، نه نهاد ناظری که بر مصرف عواید نظارت کند. گاهی طالبان با افتخار از افزایش درآمدشان از معادن می‌گویند؛ حتا آمار می‌دهند که در دو ماه نزدیک به ۹۰ میلیون دالراز معادن و نفت به دست آورده‌اند. اما مردم در همان ولایت‌ها هنوز آب آشامیدنی سالم، شفاخانه و سرک ندارند.

همچنین بخوانید: نکاتی در باره‌ی افغانستانی‌های تبعیدی

وقتی مردم ببینند از منابع طبیعی سهمی نمی‌برند، نتیجه‌اش روشن است: اعتراض، درگیری و بی‌اعتمادی. در بدخشان یک کارگر معدن در نزاع محلی کشته شد و در تخار تنش‌های اجتماعی بالا گرفت. معدن اگر به فرصت تبدیل نشود، خودش آتش می‌شود.

این روند بی‌عدالتی اقتصادی را عمیق‌تر می‌کند و خطر بزرگی برای همزیستی مردم دارد. وقتی مردم شمال و مرکز ببینند دارایی‌های‌شان غارت می‌شود و برای توسعه جنوب مصرف می‌شود، شکاف‌های قومی و سمتی افزایش می‌یابد.

این بی‌عدالتی، بی‌اعتمادی را شعله‌ور می‌کند و می‌تواند باعث تنش‌های اجتماعی و قومی گسترده شود؛ تنش‌هایی که ثبات افغانستان را تهدید کرده، روند ملت‌سازی را کند می‌کند و کشور را در مسیر تجزیه و بحران قرار می‌دهد.

حکایت پنجشیر، بدخشان، تخار و بامیان یکی است. منابعی که می‌توانست چرخ توسعه کشور باشد، حالا به غنیمت جنگی بدل شده است. تا وقتی طالبان بر اریکه قدرت باشند، امیدی به استفاده عادلانه از معادن و بهبود زندگی مردم نیست. تنها راه این است که قراردادها علنی شود، بودجه مشخص برای همان ولایت‌ها اختصاص یابد و مردم محلی در تصمیم‌گیری‌ها سهم داشته باشند. در غیر آن، معادن همچنان از دل کوه بیرون می‌آید و از سفره مردم دور می‌شود.

نوشته های مرتبط :