کودک، کارگر نیست؛ چرا باید با کار کودکان مبارزه کرد؟

دسته: تحلیل
نویسنده: عبدالشهید ثاقب
1404/03/22
11:54 ق.ظ
بازدید: 13

پایگاه خبری تحلیلی روایت : امروز، ۱۲ ژوئن، روز جهانی مبارزه با کار کودکان است؛ روزی برای آگاه‌سازی جوامع درباره پیامدهای ناگوار کار کودک و ضرورت اقدام برای ریشه‌کنی آن.امروز که نگاهم به این مناسبت در تقویم افتاد، بی‌اختیار یاد کودکان کار افغانستان افتادم. اگر در خیابان‌های کابل یا هر شهر دیگری از این سرزمین قدم بزنید، در هر گوشه و کنار، کودکانی را خواهید دید که از سپیده‌دم تا شب‌هنگام مشغول کارهای سخت و طاقت‌فرسا هستند؛ یکی کفش‌پالی می‌کند، دیگری ماشین‌ها را می‌شوید و سومی در پیاده‌روها دست‌فروشی می‌کند تا لقمه‌نانی برای خانواده‌اش تهیه کند.بر اساس آمارهای جهانی، حدود ۱۶۰ میلیون کودک در سراسر جهان به‌جای مدرسه، در محل کار حضور دارند. هرچند آماری دقیق از کودکان کار در افغانستان در دست نیست، اما برخی منابع تعداد آن‌ها را بین یک تا سه میلیون و هفت‌صد هزار نفر تخمین می‌زنند.

امروز، ۱۲ ژوئن، روز جهانی مبارزه با کار کودکان است؛ روزی برای آگاه‌سازی جوامع درباره پیامدهای ناگوار کار کودک و ضرورت اقدام برای ریشه‌کنی آن.

امروز که نگاهم به این مناسبت در تقویم افتاد، بی‌اختیار یاد کودکان کار افغانستان افتادم. اگر در خیابان‌های کابل یا هر شهر دیگری از این سرزمین قدم بزنید، در هر گوشه و کنار، کودکانی را خواهید دید که از سپیده‌دم تا شب‌هنگام مشغول کارهای سخت و طاقت‌فرسا هستند؛ یکی کفش‌پالی می‌کند، دیگری ماشین‌ها را می‌شوید و سومی در پیاده‌روها دست‌فروشی می‌کند تا لقمه‌نانی برای خانواده‌اش تهیه کند.

بر اساس آمارهای جهانی، حدود ۱۶۰ میلیون کودک در سراسر جهان به‌جای مدرسه، در محل کار حضور دارند. هرچند آماری دقیق از کودکان کار در افغانستان در دست نیست، اما برخی منابع تعداد آن‌ها را بین یک تا سه میلیون و هفت‌صد هزار نفر تخمین می‌زنند.

در نگاه نخست، بسیاری عامل اصلی این فاجعه را فقر می‌دانند، اما به باور من، ریشه‌ی مسئله در فرهنگ نهفته است.

وقتی از مسئله فرهنگی سخن می‌گویم، منظورم نوع نگاه جامعه به کودک است. در کشورهای توسعه‌یافته، نگرش غالب به کودک، نگاهی انسانی، مستقل و همراه با احترام به حقوق اوست. چندی پیش در کتابی از لوک فری، فیلسوف و سیاست‌مدار فرانسوی، می‌خواندم که در اروپا امروزه نظریه‌ای به نام «کودک به‌مثابه سلطان» حاکم شده است. در این نگاه، جایگاه کودک در خانواده به‌شدت ارتقا یافته و کودک حتی در تصمیم‌گیری‌های خانوادگی نقش دارد. اقتدار پدرانه در شکل سنتی‌اش رنگ باخته و فرزند به محور خانواده بدل شده است.

اما در افغانستان، همچنان ذهنیتی قرون‌وسطایی بر خانواده‌ها حاکم است؛ ذهنیتی که فرزند را ابزاری برای کار و کمک در معیشت خانواده می‌بیند. همان‌طور که در قرون وسطی انگیزه فرزندآوری، بهره‌کشی از نیروی کار آنان در مزارع بود، در جامعه سنتی افغانستان نیز کودک به چشم «دست‌یار» دیده می‌شود؛ دستیاری که باید دوشادوش پدر در مدیریت زندگی و کسب معاش مشارکت کند.

در چنین نگاهی، کودکی که کار نمی‌کند، بیکار، بی‌فایده و حتی شرم‌آور به شمار می‌رود. کودک ایده‌آل از دید جامعه سنتی، کودکی است که کار کند، نفقه بیاورد، «مرد شود» و زودتر به اصطلاح «پای خودش بایستد».

در نتیجه، اگرچه فقر و بی‌سوادی نقش مهمی در کار کودکان دارند، اما تا زمانی که نگرش فرهنگی مردم به کودک تغییر نکند، هیچ اقدام اقتصادی یا آموزشی نمی‌تواند این چرخه را متوقف کند.

برای پایان‌دادن به کار کودک، باید از تغییر در نگاه آغاز کنیم؛ نگاهی که کودک را نه کارگر، بلکه انسان، صاحب حقوق و نیازمند دوران کودکی‌ شاد و پرورشی می‌بیند.

نوشته های مرتبط :