موسیقی محلی در حوزه شمالی بزرگ

دسته: تحلیل
نویسنده: یعقوب رسولی
1403/10/09
11:41 ق.ظ
بازدید: 52

پایگاه خبری تحلیلی روایت : اخیراً، استاد وحید قاسمی، هنرمند، آهنگ‌ساز و پژوهشگر حوزه موسیقی، عکسی از خود و هنرمند محلی کشور آقای عبدالمومن، مشهور به «بیلتون» را در برگه خود منتشر کرده است و از دوستان شبکه مجازی خود خواسته تا آهنگ‌های که از این هنرمند را به یاد دارند و آن آهنگ‌ها را می‌پسندند را، در بخش دیدگاه، بنویسند.

اخیراً، استاد وحید قاسمی، هنرمند، آهنگ‌ساز و پژوهشگر حوزه موسیقی، عکسی از خود و هنرمند محلی کشور آقای عبدالمومن، مشهور به «بیلتون» را در برگه خود منتشر کرده است و از دوستان شبکه مجازی خود خواسته تا آهنگ‌های که از این هنرمند را به یاد دارند و آن آهنگ‌ها را می‌پسندند را، در بخش دیدگاه، بنویسند.
بسیاری از دوستان شبکه مجازی آقای قاسمی، آنجا آنچه از این هنرمند به حافظه دارند را می‌نویسند و این برایم جالب تمام شد تا بیایم و در پیوند به این مسأله، روشنی‌ای اندازم.
این عمل آقای قاسمی را با توجه به صحبت هایشان و مرور برگه مجازی شان، دریافتم که همواره چنین بوده است و این یک راه طولانی و ادامه دار است. بخش دیگری از این جذابیت حداقل برای من، حوزه شناسی هنر موسیقی و پیوند خونی هنرمند با جامعه بود. من به تازگی فهمیدم که صدای رسای «بیلتون» برای این، این‌همه دردناک، شیرین و خواستنی است زیرا او متعلق به حوزه «شمالی بزرگ» است. در واقع حوزه‌های جغرافیایی در افغانستان، همه دارای ویژگی‌های منحصر به خود، در هنر موسیقی هستند و این در حوزه هنر موسیقی به خوبی می‌تواند، تجلی پیدا کند. شما وقتی در حوزه شمال‌شرق کشور، به موسیقی نگاه می‌کنید، بیشترین چیزی که در آنجا درمی‌یابید، بوی عشق، سرزندگی و آزادگی می‌توانید پیدا کنید. در عین‌حال آنچه در موسیقی سنتی حوزه شمال، پیدا می‌شود؛ مستی، سرور و جاودانگی است. چیزی که در موسیقی حوزه غرب نیز پیدا می‌شود، آن را می‌توان به عشق، زیستن و پایداری ربط دارد. اما آنچه در حوزه مرکز بخصوص در حوزه «شمالی بزرگ» پیدا است؛ هنر موسیقی در این حوزه، تمامی بخش‌ها را در خویش دارد. حتا شعرهایی که در آهنگ‌های آن‌ها خوانده می‌شود، چه شاعر آن شناخته شده باشد یا شعری باشد که سینه‌به‌سینه از قدیم تا امروز خوانده شده است؛ همه روایت‌هایی از عشق، پایداری، بیداری، دوری، غم، شیرینی زیستن و شکوه طبیعت است.

فدای چشم نمناکت شوم یار
جگرخونی چرا؟ خاکت شوم یار
نمی‌کشم نمی‌کشم، دیگر جفای ترا
ندیده‌ام، ندیده‌ام، مهر و وفای ترا
ــــــــــ
آ لیلی لیلی لاله صحرا
آ لیلی لیلی شمع محفل‌ها
روزی لیلی در بر مجنون آید
در عاشقی صبر و تحمل باید
ــــــــــ
بالا سر ده دختر، پایین سر ده دختر
عروس لب چشمه، جادوگر ده دختر
عاصی
ــــــــــ
در واقع، چنین می‌توان گفت که بینش و درون مایه شعر شاعران این حوزه نیز، بسیار هم‌خوانی با حالت طبیعی به پیش‌رو افراد جامعه داشته و هنرمندان سنتی یا در واقع محلی آن، نیز به آن حالت توصل بسته‌اند. شعر این حوزه آنقدر ظریف، استادانه و صمیمانه وضعیت را به نمایش می‌گذارد که شما اگر آن را در هرگونه‌ای از موسیقی دنبال کنید، یک تصویر کلی و جامع می‌توانید در ذهن خود، از وضعیت اجتماعی-فرهنگی آن حوزه داشته باشید.

همچنین بخوانید: تجلیل از بهار با موسیقی و هنر

تو از شهر کدام آزادگانی
که تا می‌بینمت وا می‌شوم از غم
عاصی
یکی از خوبی‌های موسیقی محلی حوزه «شمالی بزرگ» یا همان موسیقی شیر و شکر است. هنرمندان با انتخاب اشعار بسیار ظریف و جاودانه، تلاش کرده‌اند که این هنر را در دل مردم جاودانه سازند. همین تلاش هنرمندان، سبب شد که این موسیقی محلی شیر و شکر، تا امروز در دل مردم جا داشته باشد. در پیوند به موسیقی محلی حوزه «شمالی بزرگ» باید چنین گفته شود که هنرمندان بی‌شماری در این حوزه، تلاش کردند و سال‌یان بلندی است که مردم ما، با موسیقی آنها زیسته‌اند. حاجی سیف‌الدین مشهور به حاجی سیفو، صوفی مجید، امانی، عالم شوقی، زمان شوقی، قدیر استالفی، مزاری نجرابی، میان احمد آقا، ظاهر چاریکاری، استاد نتو، آصف جبل‌السراحی، گل محمد استالفی، حمیدالله چاریکاری، فیض کاریزی، رازق چاریکاری و یک‌شمار دیگری بوده‌اند که من حالا از حافظه ام بدور هستند و فقط توانستم همین نام‌ها را بیاد بیاورم. هنرمندان محلی حوزه شمالی بزرگ مهم‌ترین کار شان، پرداختن ویژه و با صدای منحصر به فرد هرکدامی از اینها بوده است.
مهم دیگر در زمینه موسیقی محلی حوزه «شمالی بزرگ» این است که شما از دیروز تا امروز، هر قدر که به هنرمندان موسیقی محلی کشور نگاه می‌کنید؛ به نحوی تاثیر پذیری بسیاری از موسیقی این حوزه داشته‌اند. متوجه شدم که موسیقی محلی دیروز حوزه «شمالی بزرگ» چه با سازهای سنتی محلی مثل دوتار، دنبوره، توله، رباب، نی و امثال آن نواخته و خوانده‌شده اند و یا هم با هارمونیه که از موسیقی هند به سرزمین ما، جای پا بازکرده است؛ همه امروز ورد زبان هنرمندان در برنامه‌های موسیقی – این که چقدر این موسیقی امروزی درست و نادرست است بحث بزرگ دیگری می‌خواهد- باز خوانی می‌شوند. حتا در واپسین برنامه‌های موسیقی شبکه‌های تلویزیونی چنین پیداست که هنرمندان کشور دوست و هم‌زبان مان، تاجیکستان نیز، از هنر محلی حوزه «شمالی بزرگ» بازخوانی می‌کنند.

همچنین بخوانید: دشمنی با پاکستان؛ میراث مخرب افغان‌ها برای غیر افغان‌ها

تأثیرگذاری و تاثیرپذیری هنر موسیقی کشور، از موسیقی محلی حوزه «شمالی بزرگ» را هرگز نمی‌شود نادیده گرفت اما، البته این بازخوانی پهلو های نیک و بد خویش را نیز دارا می‌باشد. مهم‌ترین بخش آن، این است که آگاهانه یا ناآگاهانه اکثریت هنرمندان کشور، از این که دریابند این آهنگ را نخستین بار، چه کسی خوانده است، یا به صورت عمدی از ذکر نام او می‌گذرند یا هم در نافهمی کامل، اصلا نمی‌دانند این را، چه کسی آهنگ ساخته است و فقط برای عرضه کردن آن، توجه دارند و این که چگونه بتوانند از طریق آن آهنگ، به شهرت برسند و کسب درآمد کنند. مهم دیگر، تعبیر و تحریف شعر آهنگ است که به هیچ لحاظی، قابل بخشش نیست و این می‌تواند، شعر را به سمت ابتذال ببرد و ماهیت اصلی آن را نادیده بگیرد. همچنان خطر جدی‌ای که این وضعیت، مارا با آن روبرو کرده است؛ از بین رفتن آهنگ‌های اصیل از حافظه رسانه‌های اجتماعی بخصوص «یوتیوب» است که منبع آهنگ‌های تصویری شناخته می‌شود. شما امروز اگر یکی از این آهنگ‌های، محلی را، در شبکه مجازی «یوتیوب» دنبال کنید، به درستی به حرف من می‌رسید که نمی‌توانید به ریشه‌آن و یا به اصل هنرمند که خوانده است، برسید. این یک فاجعه است و می‌بایست که هنرمندان کشور، برای رفع آن، توجه نمایند.

به پندار من، جامعه ما نیاز مبرم به جدایی از سیاست زدگی دارد. تنها راه ممکن در این بخش، پیوستن، سخن‌گفتن و پرداختن به حوزه‌های مهم زندگی، از جمله اجتماعی و فرهنگی است. در حوزه فرهنگ ما بسیار سخن به گفتن، بسیار تلاش برای دریافتن، فهمیدن و فهماندن داریم‌. هنر موسیقی بخشی از فرهنگ پربار این دیار است که هرکدام بخشی از آن به نوبه خود، سال‌یان بلندی نیاز دارند تا روی آن، بحث و دقت صورت گیرد. در روزگاری که خشم و غصب و خون بر صورت هنر می‌ریزند و چقدر دردناک است که موسیقی در جغرافیایی در این قرن بیست و یکم جا ندارد؛ گاهی می‌بایست در این زمینه، کنکاش‌ها، شناخت مفاهیم و معنی موسیقی و حوزه شناسی در زمینه آن، صورت گیرد. این از آن جهت نیک و مبارک است که کمک بسیاری به حافظه جمعی ما می‌نماید تا در شناخت هنر موسیقی چه در سبک سازهای محلی، مدرن و پسامدرن باشد و یا هم چه در شناخت خود هنرمندان این حوزه، نقش آفرینی کند.
من برای بلند بودن صدای اعتراض علیه هر نابرابری به هر صورت و شکلی که بوده است دایم، موافق بوده‌ام و چه‌ها که در اکثریت آن، شرکت داشته‌ام. هیچ گاهی تاثیری که صدای اعتراض از زبان شاعر، تا همگرایی موسیقی با آن، تأثیرگذاری داشته است، در هیچ مورد دیگری این صدای اعتراض را، چنین در نیافته‌ام. از این جهت حتا اگر این اعتراض از گلوی هنر موسیقی محلی نیز باشد برایم بسیار جذاب و دوست داشتنی است و آنرا می‌پسندم. برای این، مهم می‌دانم که در حوزه‌ موسیقی کشور کار بسیاری باید صورت گیرد و هنر موسیقی ما، زمینه‌ها و بسترهای بسیاری برای رشد و بالندگی دارد و می‌بایست که آنرا بشناسیم و در پیوند به آن، کار صورت گیرد.
این نمونه اعتراض از دوری و درد است که در موسیقی محلی حوزه «شمالی بزرگ» از سال‌یان بسیاری تا امروز، ادامه دارد.

همچنین بخوانید: کوچی؛ زخم لاعلاج بر پیکر شمالی

شمالی لاله زار باشد به ما چی؟
زمستانش بهار باشد به ما چی؟
شبم در پهره و روزم به زاری
نگار جان انتظار باشد به ما چی

نوشته های مرتبط :