از گفته‌ها می‌رنجیم، از واژه‌ها می‌شرمیم

دسته: تحلیل, فرهنگ
نویسنده: یعقوب رسولی
1402/10/23
10:08 ق.ظ
بازدید: 19

پایگاه خبری تحلیلی روایت : در افغانستان اندرزگویی پیشینه‌ی زیاد دارد و اندرزهای بی‌شماری در گفتارهای عامیانه و ادبیات این سرزمین وجود دارد. این سرزمین که متعلق به گروه‌های قومی و زبانی متعدد است؛ پیوسته در هر زبانی، نصایح بی‌شمار وجود داشته/دارد. فارسی به علت غنامندی زبان، بزرگی و پیشینه تاریخی بیشتر، زیادترین اندرزها را در ادبیات عامیانه تا ادبیات نوشتاری همچون شعر و نثر دارد و این اندرزها بیشتر بخش‌هایی از زندگی مردم را در برگفته و چنین گفته می‌توانیم که شاید، بیشترین بخش‌هایی از زندگی را گوش‌زد کرده باشد.

اندرزگویی از قدیم تا به امروز در تمامی سرزمین‌های جهان وجود داشته است. چه این اندرز‌ها مکتوب شده اند یا خیر؛ اما به نحوی جای پای خویش را در بین ملت‌ها پیدا کرده‌اند و هرگاه انسانی، گروهی یا ملتی دچار مشکل گردد، فوراً یک فردی یا گروهی با این نصایح به میدان می‌آیند. اندرزگویی همواره با غلاف پر از چربی واژه‌ها، در میان جوامع بشری رواج داشته و همواره آنانی که این مسوولیت را بر دوش می‌کشند در تلاش هستند تا با کاربرد بهترین واژگان، راه بیرون رفت را برای فرد یا گروه، نشان دهند.

در افغانستان اندرزگویی پیشینه‌ی زیاد دارد و اندرزهای بی‌شماری در گفتارهای عامیانه و ادبیات این سرزمین وجود دارد. این سرزمین که متعلق به گروه‌های قومی و زبانی متعدد است؛ پیوسته در هر زبانی، نصایح بی‌شمار وجود داشته/دارد. فارسی به علت غنامندی زبان، بزرگی و پیشینه تاریخی بیشتر، زیادترین اندرزها را در ادبیات عامیانه تا ادبیات نوشتاری همچون شعر و نثر دارد و این اندرزها بیشتر بخش‌هایی از زندگی مردم را در برگفته و چنین گفته می‌توانیم که شاید، بیشترین بخش‌هایی از زندگی را گوش‌زد کرده باشد.

باآنکه همواره اندرزگویی در گفتار روزمره ما، شبیه قند همراه چای است و در کوتاه‌ترین فرصت‌ها هم دانایان تلاش می‌کنند تا برای کسانی که گمان می برند نیازمند ضرورتی به مشورت دارند اندرزی بگویند و او را به‌قول‌معروف درراه راست تشویق و ترغیب نمایند. بااین‌وجود؛ چنین معلوم می‌شود که ‌گاهی نتوانستیم رابطه معنی‌داری با این اندرز‌ها، ایجاد کنیم و بتوانیم این پل را بر روی دریای زندگی اعمار کنیم تا در حمایت آن مسیر را درست پیموده و به زندگی و جامعه ایده‌آل برسیم.

یکی از بنیادی‌ترین مسأله‌های فرار اندرز از ذهن ما و تأمل نکردن ما برای شنیدن صدای واقعی این اندرزها، همان شخص اندرز‌گو بوده است. معمولا در جغرافیای ما، چنین رسم نهاده شده است که یکی حین انجام یک عمل نادرست، تلاش می‌کند تا دیگری را از این عمل باز دارد. آن فرد پیوسته از بدی‌های آن عمل ما را خبر ساخته و و تلاش می‌کند ما را از انجام آن منصرف کند. درحالی‌که همان لحظه نیز آن عمل را در حال اجرا کردن است و در بعدی هم هیچ‌گونه تصمیمی برای پایان بخشیدن به این عمل ندارد و با یک‌شور و هیجانی به سمت آن می‌رود که تو دلت هزار و یک‌بار دگر برای انجام آن، جوش میزند و تلاش داری تا با اندک‌ترین فرصت ممکن، خودت را به آن عمل برسانی و هیچ معنی‌ای از این‌همه اندرزگویی در ذهن خویش نداشته باشید.

مساله دیگر در پیوند به گفتن اندرز و جدی نگرفتن آن این است که هر اندرزی را ما وقتی می‌شنویم، درواقع احساس رنجش برای‌مان دست می‌دهد و در بسیاری موارد از گوینده اندرزش ناراحت می‌شویم. زیرا این اندرز، با تمام وجودی که آن‌سوی واقعیت‌های ما را برملا می‌کند و زیر شلاق خویش قرار می‌دهد. برای همین است که هم گوینده اندرز نزد آدم بد می‌شود و هم خود اندرز آن‌قدر در ضمیر ما بد می‌خورد که تا به ابد اگر آن را دوباره نشنویم؛ احساس تشنگی به آن نمی‌کنیم و دلتنگش نمی‌شویم؛ زیرا اگر روبروی یک نازیبایی، آیینه‌ای را بگذاریم به‌درستی تنها چیزی که در آن آیینه نمایش داده خواهد شد؛ زشتی خواهد بود.

نکته جالب‌تر و اساسی‌تر دیگر هم این است که معمولا اندرز‌ها گاهی در چنان جایی بر ما ابلاغ می‌شود که عرق شرم در میان جمع از سروته ما، فوران می‌کند. معمولا متوجه شده باشیم گاهی در سر کلاس نصیحت‌ می‌شویم یا گاهی که کسی از خانواده بخواهد ما را کم بزند در مجلس بزرگ خانوادگی بر یک حرکتی از ما خورده می‌گیرد و یا هم رفیقی در میان رفقا بر یک نکته‌ای از روابط ما فشار وارد می‌کند و این زمینه‌های است که نمی‌تواند این اندرز تاثیرات مثبت ارایه دهد و از کج‌راهی ما را به‌سوی مستقیم راهنمایی کند.

جالب است بدانیم که مسلماً یکی از دلیل‌های که نتوانسته‌ایم با این اندرزها میانه خوب پیدا کنیم؛ همان بحث بالایی است ولی در نوع دیگرش؛ و آن اینکه، گوینده اندرز گاهی برای اینکه بتواند شخصیت یکی را در جمعی خراب کند دست به نصیحت‌های بی‌جا، بی‌مورد و یا شاید هم گفته‌های برای تخریب جایگاه اجتماعی و فردی یک شخص بیان کند. همین‌جا هم این نصیحت به‌جای اینکه بتواند مفید واقع شود، مضر تمام می‌شود و این حرکت سبب خشم درونی یک فرد گردیده و ضمن بی‌اعتنایی به گروه حاضر، گوش به نشنیدن آن مسأله می‌نماید که در فردای روز سبب مشکلات فراوان برایش خواهد شد.

در کنار اینکه رابطه‌ای خوب با اندرزها پیدا نکردیم، از عموم واژگان هر اندرز در هر قالبی که باشد شرم‌آگین می‌شویم و عرق شرم از جبین ما فرومی‌ریزد. مسأله ازآن‌جهت نیست که شاخه‌ای از خشکیده‌های ما رو می‌شود و باغبان حاضر، تلاش دارد با قطع آن، شاخه‌های امید دیگری سر بزند بلکه ازآن‌جهت است که ما در برابر واژه خویشتن را مسوول می‌پنداریم و این بار مسوولیت را هرچند اگر به روی نیاوریم، بر دوش بکشیم و تا هرروزی از حیات، از آن خجالت می‌کشیم و احساس گناه و شرمندگی در مقابل آن داریم‌. برای همین است که نتوانسته‌ایم با نصایح که سازندگان زندگی ما هستند و هرجایی کار در زندگی ما، اگر بلرزد با آن ترمیم نماییم.

اگر بخواهیم گفتگوی خلق کنیم؛ چنین می‌شود پرسید که با کدام اندرز به واقعیتی از زندگی پی برده و آن اندرز را چون سایه‌ای بر زندگی‌تان نگه‌داشته‌اید؟

نوشته های مرتبط :