شیک پوشی پیشوایان مذاهب فقهی (بخش پایانی)

دسته: تحلیل
نویسنده: ابراهیم الدویری؛ برگردان: حسیب الله ولی زاده
۱۴۰۲/۰۹/۱۴
۱۰:۱۴ ق٫ظ
بازدید: 13

پایگاه خبری تحلیلی روایت : وضعیت شیک پوشی امام احمد بن حنبل مانند وضعیت شیک پوشی استاد وی امام شافعی بود. بر هر دوی آنها زهد غلبه نموده بود و نیز به خانواده فقیر منسوب بودند. از همین رو، ابن جوزي (وفات 597هـ) در کتابش «مناقب الإمام أحمد» می گوید: ” لباس أحمد بن حنبل دو گونه بود. بالاپوش وی پانزده درهم و پیراهن او نزدیک به یک دینار ارزش داشت. جامه های وی نه نرم و نازک بودند و نه خشن و درشت. بالاپوش او حاشیه دار بود. هم چنان چنین نقل کرده اند : لباس های وی این طور نبود، بلکه پنبه پاک بود. اینکه جامه های امام احمد زیبا و خوب نبود، ابن جوزی را از بیان انواع لباس های که در تن وی در فصل های متفاوت دیده شده اند، باز نداشته است. او در زمستان دو پیراهن می پوشید در میان پیراهن ها، چپن نقش و نگار نیز می بود و گاهی پیراهن و پوستین درشت و یا دستار بالای کلاه و جامه خشن به تن می کرد. لباس های وی گاهی مایه تعجب یاران او می گردید. باری همسایه محدث او ابو عمران الوَرَكاني (ت 228هـ) گفت : ” این همه جامه چیست؟ امام احمد خندید و گفت : ای ابو عمران من در برابر سردی توان مقاومت ندارم.

خوش ذوقی امام شافعی
علیرغم اینکه، نزدیک به چهل جلد کتاب پیرامون مناقب امام شافعی نگاشته شده است و نیز خطیب بغدادی در تاریخ بغداد در پایان بیان زندگی نامه وی، چنین می گوید: اگر مناقب شافعی را کاملا بیان کنیم، چندین جلد کتاب را در برخواهد گرفت. او وعده می دهد، تا کتاب مستقلی در این مورد بنویسد، که آن کتاب هم در دسترس ما قرار ندارد. اما کتاب های موجود مناقب وی، به گونه مفصل شیک پوشی او را بیان نکرده اند. شاید عمر کوتاه شافعی در این پوشیدگی نقش داشته باشد. برخلاف مالک و ابوحنیفه، مدت زمان طولانی زندگی کردند و از مال و ثروت استفاده نمودند و به گونه تفصیلی شیک پوشی آنها نقل شده است.
در مورد ویژه گی های وی، چنین گفته اند: او مرد بلند قامت، خوش اخلاق، مردم دوست، پاک لباس، سخنور، باهیبت و نیکو کار بود. هنگامی که از شاگرد شافعی، سلمان مرادی(وفات ۲۷۰) در باره لباس وی پرسیده شد، در پاسخ چنین گفت: لباس او متوسط بود. وی لباس های گران بها را نمی پوشید و جامه کتانی و پنبه بغدادی را به تن می کرد. گاهی کلاه کوتاه و اکثرا دستار و موزه می پوشید .
در مورد علاقه مندی وی به عطر، امام بيهقي (وفات ۴۵۸هـ) – در «مناقب الشافعي» از نواسه وی چنین روایت می کند: مادرم گفت: پدرم از گل گلاب به خاطر بوی آن استفاده نمی کرد و می گفت: بوی آن به نشه آور همانندی دارد. در” تدریب المدارک” عیاض چنین نقل شده است: شافعی شخص عطرآگین بود. غلام وی هر روز، ستونی را که در مسجد عمرو بن عاص در کنار آن به دانشجویان درس می داد، عطر می زد.
هم چنان نقش انگشتری او را نیز به ما نقل کرده اند. چنانچه ابن أبي حاتم رازي (وفات ۳۲۷هـ) در کتاب ” آداب الشافعی و مناقبه” نقل کرده، نقش آن چنین بود: خدا پشت و پناه محمد بن ادریس شافعی است.
در مورد سرشت طعام خوری و خوان شافعی، قاضی عیاض در کتاب ” تدریب المدارک ” داستانی را نقل می کند. در این داستان میان ظرافت و نوگرایی جمع صورت گرفته است. به عنوان نمونه، مینوی غذا را که از نوآوری های عصر حاضر می دانیم و هم چنان تخصیص هر روز به طعام معین نیز در آن داستان آمده است.
داستان قرار ذیل است: هنگامی که شافعی نزد أبي علي الزعفراني – از معتمد ترین دانشجویان وی در عراق بود و در سال ۲۶۰هـ وفات کرد- رفت زعفرانی برای کنیز خود، نام غذاهای هر روز را می نوشت. روزی شافعی کنیز را خواست، و در مینو نگاه کرد و باخط خود غذای مورد علاقه اش را افزود. زمانی که کنیز غذای را آورد، زعفرانی نام غذای را که نخواسته بود، انکار کرد و از کنیز علت را پرسید، کنیز نیز علت را بیان کرد. زعفرانی وقتی که مینوی غذا را نگاه کرد و خط شافعی را دید، از فرط خوشی کنیز را آزاد نمود .

همچنین بخوانید: چرا نسل ما برای اهداف بلندمدت تلاش نمی‌کنند؟

سخاوت فراوان
امام شافعی مانند امام ابوحنیفه و امام مالک از محیط تجاری نبود، بلکه یتیم زندگی نمود و تنگدستی را تجربه کرد تا آنکه به آن خوی گرفت. او می گفت: به فقر و ناداری عادت کردم، تا آنجا که از آن نمی ترسیدم. در روایت دیگری می گوید: هرگز از تنگدستی نترسیدم. مدت زمانی آب و خمیر می خوردم. چنانچه بیهقی روایت کرده است، او باور داشت که دنیا طلبی عذابی است که خدواند با آن یکتاپرستان را مورد عذاب قرار داده است.
هنگامی که عبدالله بن عبدالحکم(وفات ۲۱۴) به او گفت : اگر در این شهر(مصر) بمانی، نفقه یکسال را به دست خواهی آورد و هم چنان همنشینی سلطان را نصیب خواهی شد و مورد احترام قرار می گیریید. وی در پاسخ گفت: ای ابا محمد کسی را که پرهیزگاری، سبب عزت وی نگردد، عزتی ندارد. من در غزه زاده شدم و در حجاز پروش یافتم، در حالی که نفقه یک شب را نداشتیم و شکم سیر نخوابیدیم. امام شافعی تجربه خود در باره تنگدستی و ناداری را فشرده نموده و به دانش آموزان می گفت: هیچ کدام تان از مفلسی نترسید زیرا من سه بار مفلس گردیدم و سپس سرمایه دار شدم.
سرمایه داری امام شافعی پس از مفلسی، دیری دوام نکرد. شاگرد وی ابوثور
(وفات۲۴۶) می گوید که، شافعی می خواست همراه با مقداری از مال به مکه بازگردد. او آنقدر بخشیدنده بود، که مال را نگاه نمی کرد. برای وی گفتم : با این مال برای خود و فرزندانت زمینی را خریداری کن. او رفت و سپس برگشت. در باره مال از وی پرسیدم. گفت: در مکه زمینی را که بتوانم آن را بخرم، نیافتم. زیرا بیشتر آن وقف شده است، اما در منا خانه یی را بناء کردم، تا یاران ما در موسم حج آنجا مسکن گزینند.
به خاطر شهرت کرم فروان امام شافعی، کتاب های مناقب به وی توجه بیشتر کرده اند. ابن عبدالبر در « انتفاء» می گوید: شافعی همراه برخی از والی ها به یمن رفت و سپس با ده هزار درهم به مکه بازگشت و بیرون مکه چادر زد. مردم نزد او می آمدند و او تمام پول ها را در آنجا تقسیم کرد.

همچنین بخوانید: حماقت‌های عصر انحطاط

ساده پوشی امام احمد بن حنبل
وضعیت شیک پوشی امام احمد بن حنبل مانند وضعیت شیک پوشی استاد وی امام شافعی بود. بر هر دوی آنها زهد غلبه نموده بود و نیز به خانواده فقیر منسوب بودند. از همین رو، ابن جوزي (وفات ۵۹۷هـ) در کتابش «مناقب الإمام أحمد» می گوید: ” لباس أحمد بن حنبل دو گونه بود. بالاپوش وی پانزده درهم و پیراهن او نزدیک به یک دینار ارزش داشت. جامه های وی نه نرم و نازک بودند و نه خشن و درشت. بالاپوش او حاشیه دار بود. هم چنان چنین نقل کرده اند : لباس های وی این طور نبود، بلکه پنبه پاک بود.
اینکه جامه های امام احمد زیبا و خوب نبود، ابن جوزی را از بیان انواع لباس های که در تن وی در فصل های متفاوت دیده شده اند، باز نداشته است. او در زمستان دو پیراهن می پوشید در میان پیراهن ها، چپن نقش و نگار نیز می بود و گاهی پیراهن و پوستین درشت و یا دستار بالای کلاه و جامه خشن به تن می کرد. لباس های وی گاهی مایه تعجب یاران او می گردید. باری همسایه محدث او ابو عمران الوَرَكاني (ت ۲۲۸هـ) گفت : ” این همه جامه چیست؟ امام احمد خندید و گفت : ای ابو عمران من در برابر سردی توان مقاومت ندارم.
در فصل تابستان او را با پیراهن، شلوار و عبا دیده اند و گاهی پیراهن و عبا پوشیده و عبا را بالای پیراهن می افگند. وی را هرگز با طیلسان و عبا تنها ندیده اند، بلکه شلوار کوچک می پوشید. ابن جوزی با لباس های پینه دوزی شده امام احمد به زهد وی استدلال کرده است و از نواسه امام، زهير بن صالح (ت ۳۰۳هـ) چنین روایت کرده است: پدرم، پدر کلانم احمد را دید که، کلاه پنبه یی را که خود دوخته بود، هنگام شب زنده داری می پوشید.
در روایت دیگری شاگرد مخلص عبد الملك الميموني (ت ۲۷۴هـ) – او بیست سال همراه امام بود – می گوید: هیچ کسی را پاک لباس تر و سفید لباس تر از احمد بن حنبل ندیدم.
ذهبی در سیر می گوید: او کفشی را می پوشید که به کفش عالمان مشابهت نداشت. و او را با شلوار و قبای خط دار می دیدی.
هم چنان در روایات دیگری، گوشه ای از جایگاه را که امام احمد با ساده پوشی نزد مسلمانان و اهل کتاب به دست آورده بود، نقل می کنند. ابن جوزی می گوید: مروذی گفت: پزشک نصرانی را دیدم که از نزد احمد همراه راهبی بیرون گردید. پزشک گفت راهب از من درخواست کرد، تا با من به دیدار ابا عبدالله برود. نصرانی را نزد ابا عبدالله بردم. نصرانی به امام گفت: چندین سال می شود، آرزو دیدار تو را داشتم، وجود تو ضامن سلامتی اسلام تنها نیست، بلکه ضامن صلاح همه مردم است. همه یاران ما از شما خورسند هستند.
به همین خاطر، هنگامی که امام احمد وفات کرد، در تشیع جنازه او پیروان ادیان دیگر نیز اشتراک نمودند. خطیب بغدادی می گوید: هنگامی که وی وفات نمود، مسلمانان، مسیحی ها، یهودی ها و مجوسی ها سوگواری و نوحه خوانی کردند.

همچنین بخوانید: شوونیسم قومی طالبان؛ ترویج پشتونیزم‌ با ظاهر اسلامی!

هنگام جستجوی ما در باره اخبار شیک پوشی امامان و توجه کتاب های مناقب به آن، مردود بودن سخن برخی خاورشناسان مانند فرانز روزنتال آلمانی(ت. ۲۰۰۳م) آشکار گردید. او در كتابش «علم التاريخ عند المسلمين» در مورد کتاب های زندگی نامه مسلمانان(تراجم) می گوید: در این کتاب ها به مسائل بیرونی صاحب زندگی نامه، توجه کمتر صورت می گیرد و آنهم در باره زندگی نامه زمامداران و سیاستمدارن است.
این بازدید تاریخی در زندگانی امامان مذکور، مقدار جایگاهی را که آنها نزد پیروان شان به دست آورده اند، را برای ما نمایان کرد. به گونه ای که، بیان کارهای روزانه آنها، جزء تجزیه ناپذیر برنامه های روزمره آنها در راه فراگیری دانش گردید.

نوشته های مرتبط :