جایگاه احمدشاه مسعود در میان اقوام افغانستان؛ فراتر از قوم، فراتر از مذهب

دسته: تحلیل
نویسنده: کریم حسین زاده
1404/06/18
1:33 ب.ظ
بازدید: 6

پایگاه خبری تحلیلی روایت : شخصیت احمدشاه مسعود، قهرمان ملی کشور، نه‌تنها در تاریخ معاصر این کشور بلکه در حافظه جمعی مردم افغانستان جایگاهی بی‌بدیل دارد. او نماد مقاومت، خرد سیاسی، و وحدت ملی بود؛ مردی که در دو مرحله حساس تاریخ افغانستان—مقاومت در برابر ارتش سرخ شوروی و مبارزه با رژیم طالبان—نقش رهبری را ایفا کرد و در هر دو دوره، فراتر از تعلقات قومی و مذهبی ظاهر شد. البته شماری تلاش کردند و دارند که قهرمان ملی را مقابل اقوام و مذاهب قرار دهد؛ اما آنچه برای همه مبرهن است، مسعود با تمام تبلیغات مخالفانش علیه او، فراقومی و فرامذهبی می اندیشید.

شخصیت احمدشاه مسعود، قهرمان ملی کشور، نه‌تنها در تاریخ معاصر این کشور بلکه در حافظه جمعی مردم افغانستان جایگاهی بی‌بدیل دارد. او نماد مقاومت، خرد سیاسی، و وحدت ملی بود؛ مردی که در دو مرحله حساس تاریخ افغانستان—مقاومت در برابر ارتش سرخ شوروی و مبارزه با رژیم طالبان—نقش رهبری را ایفا کرد و در هر دو دوره، فراتر از تعلقات قومی و مذهبی ظاهر شد. البته شماری تلاش کردند و دارند که قهرمان ملی را مقابل اقوام و مذاهب قرار دهد؛ اما آنچه برای همه مبرهن است، مسعود با تمام تبلیغات مخالفانش علیه او، فراقومی و فرامذهبی می اندیشید.

**مسعود؛ چهره‌ای فراقومی و فرامذهبی*
اول این که احمدشاه مسعود برخاسته از دره پنجشیر و قوم تاجیک بود، اما هیچ‌گاه خود را محدود به چارچوب‌های قومی و جغرافیای پنجشیر نکرد. در دوران مقاومت علیه شوروی، نیروهای تحت فرمان او از اقوام مختلف افغانستان بودند؛ از پشتون‌ها گرفته تا ازبک‌ها و نورستانی‌ها…. در مبارزه با طالبان نیز، او تلاش کرد تا جبهه‌ای ملی و فراگیر تشکیل دهد که همه اقوام و مذاهب را در بر گیرد که موفق هم شد.
مسعود نه‌تنها در گفتار، بلکه در کردار نیز نشان داد که به وحدت ملی باور دارد. هیچ‌گاه از او سخنی قوم‌گرایانه یا تفرقه‌افکنانه ثبت نشده است. حتی منتقدانش نیز اذعان دارند که او در مواضع سیاسی و نظامی خود، منافع ملی را بر منافع قومی ترجیح می‌داد. گفتگوی تلفنی او با حکمتیار قبل از ورود مجاهدین به کابل یک نمونه از آن عملکرد است.

جنگ داخلی کابل؛ سوءبرداشت یا تحریف؟
برخی تلاش کرده‌اند/ می کنند تا جنگ داخلی در کابل و عملکرد قهرمان ملی مسعود در خنثی سازی توطئه ها یا حتی اگر این تقابل را اشتباه طرفین بنامیم؛ به عنوان نشانه‌ای از رویکرد قومی یا مذهبی معرفی کنند. این تحلیل نه‌تنها سطحی بلکه نادقیق است. در آن دوران، ساختار حکومت مجاهدین به گونه‌ای بود که وزرای شیعه و هزاره نیز در کابینه حضور داشتند. حتی از تیم های مخالف مسعود که با او در حال جنگ بودند، وزیر و معین و افراد بلند پایه حضور داشت. بنا اگر مسعود واقعاً با این افراد خاص یا چند گروه محدود، خصومت قومی یا مذهبی داشت، چنین ترکیبی در دولت ممکن نبود.
در واقع، اختلافات آن دوره بیشتر ریشه در رقابت‌های سیاسی و شخصی داشت تا در تعارضات قومی یا مذهبی. تعمیم دادن این اختلافات به کل یک قوم یا مذهب، از ریشه و بنیاد غلط است.

همچنین بخوانید: هند تصمیم طالبان برای بازگرداندن زمین‌های شهروندان هندو‌ و سیک‌ را «تحول مثبت» خواند

فراتر از قضاوت فردی؛ احترام حتی از سوی مخالفان
اگر واقع بینانه نگاه کنیم، احمدشاه مسعود شخصیتی بود که حتی مخالفانش نمی‌توانند منکر بسیاری از فضایل او شوند. بسیاری از کسانی که با او اختلاف نظر داشتند، به شجاعت، صداقت، و تدبیر او احترام می‌گذارند. همچنین پاک نفسی او. این احترام فراتر از تعلقات قومی است و نشان‌دهنده جایگاه ویژه او در میان اقوام مختلف افغانستان است.
او نه‌تنها یک فرمانده نظامی بود، بلکه یک متفکر سیاسی، یک دیپلمات مردمی، و یک نماد وحدت ملی بود. شهادت او در آستانه حملات ۱۱ سپتامبر، نه‌تنها ضایعه‌ای برای افغانستان بلکه برای تمام منطقه بود.

نوشته های مرتبط :