روز جهانی مبارزه با خشونت علیه زنان؛ زنان افغانستان “مظلومیت گذشته، محرومیت حال و سرنوشت نامعلوم آینده”

دسته: تحلیل
نویسنده: سیده آزاده سادات
1402/09/04
12:23 ب.ظ
بازدید: 22

پایگاه خبری تحلیلی روایت : اما نگرانی‌ها در مورد وضعیت شکننده مشارکت سیاسی زنان به خصوص از زمان شروع مذاکرات صلح اخیر با طالبان در دوحه شدت بیشتری گرفت. همانطوریکه گفته شده، حضور زنان در افغانستان بر اساس یک روند طبیعی عبور از سنت و گرایش به تجدد صورت نگرفت. دولت سابق افغانستان در نخستین اقدام و بر خلاف شعار حقوق تساوی، در طول این مذاکرات، زنان را در روزهای اول مشارکت نداد، اما بعدا و در روزهای منتهی به سقوط چند زن را به عنوان اعضای تیم مذاکره تعیین کرد که آن‌هم نمادین بود و به همین خاطر مسائل مربوط به حقوق زنان این مذاکرات در حاشیه قرار گرفت.

در نیم قرن اخیر، مطالبات و نحوه‌ی مطالبه گری زنان در افغانستان متاثر از فضای سیاسی و اجتماعی بوده است. مطالبات اجتماعی، سیاسی و اقتصادی زنان در دو دور حاکمیت طالبان در کمترین میزان نسبت به نظام‌ها و رژیم های گذشته بوده است.

در ۲۰ سال دوران جمهوریت پسین، حداقل به ظاهر حضور زنان در افغانستان در عرصه های سیاسی، اقتصادی، فعالیت های مدنی و تحصیل، قابل توجه بود. زنان به عنوان کاندیدای ریاست حمهوری، وزیر، والی، مشاور ریاست جمهور و .. فعالیت داشتند. هرچند چالش جدی فرا‌ راه حتی حضور ظاهری و نمادین زنان از موانع و مشکلات خانوادگی و سنت حاکم گرفته، تا موانع اجتماعی، مخالفت‌های درون اجتماعی و حتی سو استفاده‌های که از زنان صورت می‌گرفت و مطالبه می‌شد وجود داشت؛ اما در کلیت امر می‌‌توان گفت که مشارکت زنان در یک کشوری پسا جنگ و با گرایش شدید سنتی قابل توجه بود. در عین حال زنان در زمینه‌های تحصیلی، بهداشت، حضور در عرصه‌های بین المللی علمی، مدنی و سیاسی نیز پیشرفت‌های کرده‌اند. به عنوان مثال، در زمینه تحصیلی، طی سال‌های گذشته دختران زیادی در بین ده نفر اول کنکور افغانستان بودند. در زمینه‌ی بهداشت نیز شاهد بالارفتن سطح بهداشت عمومی، بهداشت باروری، حضور پزشکان زن در اکثر مراکز بهداشتی بودیم. البته این دستاوردها با توجه به شرایط چند فرهنگی، چند زبانی و قومیتی افغانستان از شمال تا جنوب و از شرق تا غرب، متفاوت بود. یعنی اولا حضور و فعالیت زنان در تمامی سطوح به آن آسانی مورد تصور بعضی ها حاصل نشده است. از سوی هم گسست فرهنگی بعضی مناطق و جغرافیای قومی پراگنده و عرف حاکم در اکثر جوامع اجازه حضور سهل را به زنان را نمی داد. از سوی هم مرحله عبور زنان افغانستان در کشاکش سنت و تجدد و گرایش افراط و تفریط، بسیار قابل توجه و در عین حال دشوار و شکننده بود. در حالی‌که خشمگین بودن و ترس، واکنش های طبیعی به تغییرات بسیار سریع در افغانستان است؛ اما زنان و نخبگان اعتدال گرا امیدوار بودند تا تغییر وضعیت در افغانستان در کشاکش افراط و تفریط و در جامعه چند فرهنگی متفاوت از شمال تا جنوب و مرکز افغانستان به موثرترین شکل به نفع زنان محروم و مظلوم افغانستان تمام شود. با این وجود و با تمامی چالش‌ها و مفاسد و سو‌استفاده‌ها و مخالفت‌ها حضور زنان در اجتماع تقریبا تثبیت شده بود.

همچنین بخوانید: یک مقام گروه طالبان به اتهام روابط نامشروع در بامیان بازداشت شد

اما نگرانی‌ها در مورد وضعیت شکننده مشارکت سیاسی زنان به خصوص از زمان شروع مذاکرات صلح اخیر با طالبان در دوحه شدت بیشتری گرفت. همانطوریکه گفته شده، حضور زنان در افغانستان بر اساس یک روند طبیعی عبور از سنت و گرایش به تجدد صورت نگرفت. دولت سابق افغانستان در نخستین اقدام و بر خلاف شعار حقوق تساوی، در طول این مذاکرات، زنان را در روزهای اول مشارکت نداد، اما بعدا و در روزهای منتهی به سقوط چند زن را به عنوان اعضای تیم مذاکره تعیین کرد که آن‌هم نمادین بود و به همین خاطر مسائل مربوط به حقوق زنان این مذاکرات در حاشیه قرار گرفت.

با این حال اما و با تسلط دوباره طالبان بر افغانستان، روند طبیعی عبور زنان از سنت به سوی تجدد که متناسب شان اسلامی و انسانی زنان باشد، متوقف گردید. البته طالبان در دور نخست و از سال ۱۹۹۶ تا ۲۰۰۱ نیز محدودیت‌های شدیدتری نسبت به زمان کنونی را بالای زنان وضع کرده بودند. با این تفاوت که در دور کنونی اذعان به تحصیل و تعلیم و کار زنان وجود دارد، اما در دور نخست حتی همین اذعان هم وجود نداشت. البته همه می‌دانیم که حاکمیت فعلی از گروه‌های متنوع با عقاید مختلف تندروانه تشکیل شده است. افراد و گروه‌هایی در بدنه حکومت آنان حضور دارند که به شدت مواضع افراط گرایانه در زمینه‌های مختلف اجتماعی و فرهنگی و… به شمول زنان دارند. این دیدگاه‌ها و رویکردها در عقیده‌ی کوچکترین سرباز تا رده‌های مختلف طالبان وجود دارد. بدون شک تعدادی از اعضای طالبان با تعلیم و تحصیل و کار و فعالیت‌های زنان در زمینه ‌های مختلف مخالف‌اند و بنابر این تا وقتی که این‌گونه افراد در رده‌های تصمیم‌گیری طالبان حضور داشته باشند، رفع ممنوعیت تحصیل و تعلیم دختران دشوار است.

همچنین بخوانید: دیدبان حقوق بشر: آمریکا، بریتانیا و فرانسه رویکرد سخت‌گیرانه در برابر طالبان خواهند داشت

در حالی‌که زنان به طور عرفی حمایتگر اند و می‌توانند پایه گذار نوعی مقاومت بدون خشونت در جوامع از جمله افغانستان باشند. همسویی زنان، بر محور آرمان واحدی همچون کرامت انسان و ارزش حیات، تاکید بر نقش مادری و حمایتگری اجتماعی و حق خواهی براساس تساوی حقوق اسلامی(حتی از جوانان طالب) می‌تواند باعث همپذیری بیشتر شود و این خود زمینه ساز گفتگوهای بین افراد خواهد شد. ایجاد گفتمان واقعی می‌تواند به عنوان راهی به صلح و تصمیم برای ساختن آینده زنان افغانستان در کشاکش سنت و تجدد قلمداد شود.

نوشته های مرتبط :