دگماتیسم طالبانی

دسته: تحلیل
نویسنده: حسین فانوس
1403/06/12
12:45 ب.ظ
بازدید: 36

پایگاه خبری تحلیلی روایت : جزم‌اندیشی، جَزمیت، خشک‌اندیشی، جزم‌گرایی یا دُگماتیسم ( انگلیسی: dogmatism) عبارت است از روش اندیشه‌گری غیرانتقادی و غیرعلمی که بر بنیاد باورهای جزمی روایت شده، یعنی نظرات، برهان‌ها و باورها استوار است. دُگماتیسم به معنای مکتب جزمی است و از واژه یونانی δόγμα (تلفظ: dogma) به معنای نظر قطعی و حتمی گرفته شده است. جزم « Dogma » به معنای باور و عقیده‌ای است که به عنوان اصل یقینی پذیرفته شده است، و انتظار می رود که دیگران نیز بپذیرند.

جزم‌اندیشی، جَزمیت، خشک‌اندیشی، جزم‌گرایی یا دُگماتیسم ( انگلیسی: dogmatism) عبارت است از روش اندیشه‌گری غیرانتقادی و غیرعلمی که بر بنیاد باورهای جزمی روایت شده، یعنی نظرات، برهان‌ها و باورها استوار است. دُگماتیسم به معنای مکتب جزمی است و از واژه یونانی δόγμα (تلفظ: dogma) به معنای نظر قطعی و حتمی گرفته شده است.
جزم « Dogma » به معنای باور و عقیده‌ای است که به عنوان اصل یقینی پذیرفته شده است، و انتظار می رود که دیگران نیز بپذیرند.
یکی از ویژگی جزم گرایان اینست که عقیده جزمی بر مبنای قطعی هیچگاه نباید به پرسش گذاشته شود زیرا چنین عملکرد نشانه بی ثباتی و سستی در عقیده بشمار می رود. و این چیزیست که در معنی واقعی «دگما / جزم»که به معنای اصل و آئینی است که نیاز به استدلال ندارد و آن را باید بدون چون و چرا پذیرفت.
در واقع باید گفت که دگماتیسم به دو گونه، دگماتیسم نقاب‌دار و بی‌نقاب منقسم شده است آنچه که در باب دگماتیسم نقاب‌دار بیان شده، اینکه به طور آشکارا بر رد اندیشه فرد بدون در نظر گرفتن محتوا آن می پردازد. و بدون هیچ استدلال، اندیشه افراد که در مغایرت با تکالیف آنها قرار داشته باشد بطور جدی رد می کنند.
قسمی دومی دگماتیسم را نقاب‌دار به آن گویند که درین نوع آن هر حرفی و کلامی که در مخالف عقاید و ایدلوژی تعریف شده مخاطب ارایه نمایید، به طور جدی و فوری شما را به حزب یا گروه خاص مرتبط می کنند و از ارایه کردن اندیشه فردی منع می‌کنند.
از نظر کارشناسان علوم رفتاری، افراد جزم گرا را می توان با هر نوع نظر و باوری بررسی کرد و از نظر جزم گرایی، تفاوتی بین یک آزادیخواه، یک محافظه کار و یا مستبد وجود ندارد، هر شخصی با هر نوع باور و دیدگاهی، در صورتی که در عقیده خود پافشاری کند و آمادگی پذیرش باورها و دیدگاه های دیگران را نداشته باشد، دارای شخصیتی جزم‌گرست.
باین رویکرد و تعریف که ازین دو گونه دُگماتیسم ارایه شد این گروه طالبان آنقدر محتوای تفکر و اندیشه این‌ها خشک اند. که می توان این گروه را با هر دو نوع دُگماتیسم ارایه شده « دُگماتیسم نقاب‌دار و بی نقاب » تعریف کرد، و دایره فکر این گروه خیلی خشک و فسرده است.
باین مطالعه علوم رفتاری که برای شخصیت جزم گرا ارایه داشته، در واقع مصداق حدیت شریف که پیامبر«ص» فرموده: « بهترین حد انجام فعل، حد وسط آن است » که بحث افراط و تفریط را کنار می‌زند و اندیشه ها را بسوی اعتدال و میانه روی سوق می دهد.
اگر گروه ها در سطح جامعه زیر مطالعه موردی قرار گیرند در واقع آشکارا خواهند شد که اکثریت شان با پافشاری و اصرار در تامین منافع خود بر بالای مردم همان تفکر جزم اندیشی را اعمال می‌کنند و آنچه که بیشتر مورد قربانی جزم اندیشی قرار می‌گیرند، گروه های مذهبی و افراطی دینی است که نحوی تفکر دینی را بر پایه تحجرانه و خشک آن جهت تامین منافع گروهی خود در سطح جامعه پیاده می نمایند.
مفاهیم که برای جزم اندیشی تعریف شد، رژیم طالبانی یکی ازین گروه های افراطی دینی‌ست، که بیشتر زیر پرسش های دگماتیسم و جرم اندیشی متهم اند و این گروه با عملکرد تندروانه شان همه طبقات را در سطح جامعه به ستوه در آورده اند و با گروهی جز تفکر طالبانی سر سازگاری باز نمی کنند. به درستی باید گفت عوامل که در اندیشه جزم اندیشی این گروه برجسته است این ها اند.

همچنین بخوانید: واکای مفاهیم کاربردی در حوزه‌ی ارتباطات و افکارعامه

۱ـ خود خواهی و تکبر
جزم گرا کسی است که در ذهن خودش به عنوان انسانی کاملا معقول به نظر می رسد. اساس و مهم ترین شاخص بارز که بیشتر در شکل دهی تفکر جزمی در اندیشه گروه‌ها، ارزشمند تلقی می شود خود خواهی و تکبر در میان افراد آنهاست، که این مشخصه خود حق پنداری ستیزگرایانه در گروه طالبان و شکل دهی شخصیت طالبانی خیلی موثر واقع شده است از آنجا که مطالعات از تفکر گروه تحجر طالبانی از ابتدا تاسیس تاکنون نشان می‌دهد، این گروه در جریان دو دوره حاکمیت شان‌، با اجرای کنش های افراطی و ارایه اندیشه جزمی نسبت به کلی ابعاد جامعه و ساختار آن، در واقع مصداق یک عملکرد خشک‌ و به شدت متحجرانه را به میراث گذاشته اند.
این گروه با تمامی ارزش ها و ساختار های جامعه همیشه کاملا در تضاد قرار داشته است. و هر اندیشه و باور خارج از گروه طالبانی مردود و قابل تحمل برای این جریان متحجر نیست و نیز از یکی ویژگی گروه های دگماتیسم و جزم اندیش همین ویژگی را عنوان می کنند.

۲ـ تعصب گروهی
از نظر دانشمندان تعصب را جزم اندیشی ذهنی می‌دانند که در رفتار انسانی با عملکرد آنها بروز می‌کند. گروه طالبان با ارایه عملکرد و مطالبات گروهی خود که تعصب گروهی آنها بن‌مایه آنرا شکل‌دهد نهایت مهم و کار ساز برای کار دورنی سازمانی آنهاست

استبدادی فکری در طالبان چنین عقیده را به بار آورده است، که آنان همیشه برحق و غیر آنان بر باطل هستند و مخالفت با طالبان مخالفت باحق است و هیچ کسی حق ندارد در نظریه‌ای با آنان مخالفت کند یا در مساله ای آنان را مورد نقد قرار دهد. چون به نظر آنان نقد و اعتراض بر طالبان اعتراض بر اسلام می باشد که این مفکوره شان در ضدیت با اسلام قرار دارد. این رویکردی و عملکرد شان از مثال و گونه‌ی دُگماتیسم بی نقاب است. سازمان سازی طالبان براساس شایسته سالاری نیست بلکه نصاب برای احراز کرسی باید پس منظر جنگی به روایت آنها جهاد را در کارنامه داشته باشید. اگر کار نامه‌ی سلاح به دوش کشیدن را نداشته باشید باین حال شما نمی توان در کرسی ایفا وظیفه نمود چون در متون ارزش های طالبانی جهاد و مجاهد دو محور مقاوم که شایسته سالاری را کنار می زند موثر قلمداد می شود. با روی کار آمدن دوباره طالبان در روز های نخست کاری خود عفو عمومی اعلام کردند و از کارمندان اسبق سازمان های دولتی جمهوریت خواستند که بدون ایجاد مزاحمت برای شان از سوی این گروه به کار خویش حاضر شوند، طالبان با اجرای این کار توانستند شیوه علمی مدیریت سازمانی را از متصدیان قبلی بیاموزند، در واقع با گذشته سه سال،حال با بدست گرفتن قدرت و با فراگیری کارشیوه مدیریت سازمانی یک به یک متصدیان کرسی نظام قبلی را از اداره این گروه حذف می کنند.
و کار را از دست هزاران مامور گرفتند. که عده‌ای آنها به سرنوشت مبهم و نامعلوم سر دچار شدند.

همچنین بخوانید: حاکمیت تک‌مذهبی در جامعه چندپاره افغانستان

۳ـ ناسیونالسیم/ ملی گرایی پشتونیزم
باور های قوم مدارانه و ناسیونالسیم پشتونیزم نهاد شکل دهی این گروه متحجر را تعریف می‌کند. در بینش و کردار گروه طالبان، ویژگی‌های ناسیونالیسم پشتون آشکار و برجسته است. در درون این گروه کسانی هستند که برنامه قومی/ ناسیونالیسم دارند و ملی گرایی که نقاب طالب را پوشیده‌اند نیز به کشاندن آن گروه به سمت ناسیونالیسم کمک می‌کنند.
حاکمیت سختگیرانه در مناطق غیر پشتون، غضب املاک های شخصی اقوام و بازسازی پروژه ناقلین در مناطق شمال، پشتون سازی مناطق اقوام دیگر، تعرض و جبهه گیری مستقیم در مقابل زبان فارسی از موارد حاد اند که این گروه پشتونیزم در دو دوره حاکمیت شان در کارنامه ثبت کرده اند. مواردی آشکارا که ناسیونالیسم این گروه را برجسته می کند دست‌برد این‌ها به نقض آشکارا حقوق سایر اقوام ،که زیادتر در بسته های کوچ اجباری و غضب زمین های املاک شخصی مردمان بومی را بیان می کند.
در تازه‌ترین مورد طالبان در غور ۶۰۰ خانواده تاجیک تبار را از منازل مسکونی شان کوچ اجباری دادند که این اقدام طالبان کار تازه نیست که بیشتر نیز طالبان در مناطق تاجیک‌تبار، هزاره نشین و ازوبیک ها دست به چنین اعمال زده اند و تعداد زیادی مردم را آواره و به جای شان خویشاوندان و ناقلین پشتون را جابجا نمودند.
موارد دیگری پشتونیزه سازی مناطق به وسیله این گروه، اقدام این ها در جریان یک سال گذشته کمربند های پشتونیزه سازی را در مناطق تاجیک، هزاره نشین در غرب و شمال کشور ایجاد کردند که به روایت قوی می‌توان این کمر بند ها را که در قالب شهرک سازی برای مهاجرین جلوه‌گر شد که آینده این مناطق را به یک دشمن مخفی روبه‌رو می‌کند این گروه با استفاده از حاکمیت استبدادی شان در عملی سازی پلان های ناسیونالیسم پشتون موثریت بیشتر را داشته اند.

۴ـ دگماتیسم دینی طالبان
آنچه که در ابتدا در تعریف دگما اشاره به معنای اصل و آئینی تعریف شد و تفکر دگما نیاز به استدلال ندارد و آن را باید بدون چون و چرا پذیرفت،مثل عقاید مذهبی طالبانی که در آیین گروه طالبان متون مشخص تعریف شده وجود دارد که از آن عدول کردن مورد تکفیر قرار گرفته می شود.
طالبان از دین و مذهب قرائت تندروانه را ارایه می دارند که حتی این قرائت تندروانه از دین و مذهب با کیش و روش که به آن معتقد اند سر سازگاری ندارد.
اکثریت عملکرد گروه طالبان در مغایرت با ارزش های دین اسلام قرار دارد که در واقع دین وسیله و ابزاری برای تحکیم قدرت در میان مردم است. با آنکه در بحث مسایل حاد در سطح بین المللی و حتی در جوامع اسلامی بی یار اند و هیچ یاوری بین المللی در جهان اسلام ندارند که با سیاست های خشک و جزمی این گروه «. همسو باشند.
گروه طالبان با حضور سه ساله حاکمیت شان در کشور هر روز در تلاش کوتاه کردن دایره زندگی بر مردم و به ویژه زنان را دنبال می کنند که باین برخورد مردم را حقیر‌تر و بیچاره تر می سازند.
طالبان یک جریان عمل‌گرا است این سخن به معنی تطهیر این گروه نیست و گروه عمل‌گرا بدین معناست که آنچه را می گویند با وجود اینکه در تضاد و مغایرت با شرعیت اسلامی و اصول بین المللی قرار داشته باشد انجام می دهند چیزی که بیشتر با قاطعیت انجام می دهند، همان نسخه‌ی طالبانی که وجه مشترک و محور تعریف این گروه درسسیتم سازمانی‌ست.یکی از نکته های متمایز گروه طالبان با سایر گروه ها که بیشتر خشم را در سطح بین الملل خلق کرده است خشونت در تطبیق احکام به صورت خشک و فسرده آن است، که بازتاب مجازات های خشونت زا و خشن آنها مردم را به پرتگاه هراس و بیم سوق می دهد که هیچ کس قادر به انجام جرم، آنهم در برابر ارزش های طالبانی در آینده نباشند.
این گروه با اجرای گذاشتن قوانین و مقررات جزم اندیشی که درین اواخر از سوی نهاد امر بالمعرف و نهی المنکر منتشر شد واکنش های را در سطح داخلی و خارجی به وجود آورد. که حتی تلاش های سازمان همکاری کشور های اسلامی درین باب بی نتیجه ماند.
با انتشار قوانین جزمی، واکنش ها در سطح داخلی و خارجی خلق کردند، که نمونه‌ی واکنش را می توان واکنش شیخ الحدیث مولانا صبغت الله مولوی زاده از هرات که از وزیر تحصیلات عالی طالبان را به مناظره علمی در باره آموزش دختران دعوت نمود.
درگوشه دیگر تازه‌ترین مورد در امور بین المللی، دیدار امیر خان متقی وزیر خارجه گروه طالبان با طارق علی بخیث، فرستاده سرمنشی سازمان همکاری اسلامی در امور افغانستان، قطب سانو، دبیرکل « آکادمی فقه اسلامی » و افنان الشعیبی رئیس اجرایی سازمان زنان، خواستار تنظیم مناظره بین علمای جهان اسلام و طالبان شدند. که محور این مناظره را تحصیل و کار زنان افغانستانی را شامل می‌شود.
با ارایه دو پیشنهاد مناظره با طالبان در سطح داخلی و خارجی در چند روز گذشته این گروه تا کنون پاسخ مثبت درین باره ارایه نداشتند و خاموشی تام این گروه بیانگر تفکر خشک و باطل این گروه نسبت به مسایل تحصیل و سایر موارد مهم را نشان می دهد.

همچنین بخوانید: رییس جمهور ایران: راه حل مشکل افغانستان تشکیل حکومت فراگیر است

نوشته های مرتبط :