عدالت و دین و سیاست

دسته: تحلیل
نویسنده: شاهین سروش
1403/06/08
2:00 ب.ظ
بازدید: 25

پایگاه خبری تحلیلی روایت : در جهان بیش از هزاران دین و مذهب مختلف وجود دارد که از نقطه‌نظر های گوناگون اصول و قواعد شان باهم یکسان و متفق نیست. اگر مشخصاً روی روابط ادیان با سیاست بحث کنیم، هر دین روش خاصی در این زمینه دارد، طور مثال؛ دین های زمینی و ساخته بشر آنچنان که دین های آسمانی پیوند ناگسستنی با سیاست دارد، ندارند. این نوع آئین ها گاهی در کنار سیاست مانند آئین هندو و گاهی بدور از آن میباشند.

در جهان بیش از هزاران دین و مذهب مختلف وجود دارد که از نقطه‌نظر های گوناگون اصول و قواعد شان باهم یکسان و متفق نیست. اگر مشخصاً روی روابط ادیان با سیاست بحث کنیم، هر دین روش خاصی در این زمینه دارد، طور مثال؛ دین های زمینی و ساخته بشر آنچنان که دین های آسمانی پیوند ناگسستنی با سیاست دارد، ندارند. این نوع آئین ها گاهی در کنار سیاست مانند آئین هندو و گاهی بدور از آن میباشند.
اما دین های آسمانی مجموعاً و دین اسلام مخصوصاً، کاملاً آمیخته با سیاست است و از این منظر، دین و سیاست یک سکه با دو روی است، طوری که جدایی آنها قطعاً ناممکن و محال شمرده میشود.
دین مسیحیت با آنکه جنبه روحانی و معنوی دارد، در امور سیاست همچنان دخالت مستقیم و محکم داشت/دارد، نمونه سخن من را در حکومت های گذشته مانند امپراطوری روم و حکومت های فعلی مانند بریتانیا، واتیکان و غیره میتوان به خوبی مشاهد کرد.
اسلام همچنان به عنوان دین بروز و کاملِ آسمانی، رابطه شدیداً عمیق با سیاست دارد، تا آنجا که میتوان گفت دین اسلام، دین سیاست است.
به شکل نمونه؛ خلافت خلفای راشدین، خلافت اموی ها، عباسی ها و عثمانی ها، به تمام معنا حکومت های دینی و اسلامی بودند، در این حکومت ها دین اسلام دوشادوش سیاست بود و در تمام امور حکومت حرف اول را میزد، و شریعت اسلام بر همه رعیت اعم از مسلمان و غیرمسلمان تطبیق میشد، و همچنان خلیفه اسلام خود را امیر مسلمانان و عامل شریعت اسلام میدانست. نتیجتاً روشن میگردد که این دین و در واقع اسلام بود که طی نزدیک به ۱۴۰۰ سال زیر عنوان های مختلف بالای مردم حکومت کرد.
اما مسئله نبود و یا کم‌بود عدالت در حکومت های دینی و به ویژه حکومت های اسلامی، بحث جدا است و ربطی به دین و مذهب ندارد. در هیچ آئینی امر به ظلم و بی‌عدالتی نشده است، مخصوصاً ادیان آسمانی با وجود دستور بر برقراری عدالت، فلسفه و دلیل پیداش شانرا تامین عدالت و برابری تشکیل میدهد. مثلاً دین اسلام یکی از اهدف اساسی و مهم از فرود آمدن کتاب های آسمانی و برانگیخته شدن پیامبران الهی را بر سرزمین بشریت، ایجاد و تحکیم عدالت عنوان کرده است. (ما پیامبران خود را با دلایل روشن فرستادیم و با آنها کتاب آسمانى و میزان را نازل کردیم تا در میان مردم عدالت را قایم کنند. سورة حدید/۲۵). اگر مشخصاً از اسلام بگوییم، در زمان خلافت های اسلامی عدالتی که امروز از آن نامبرده میشود (هرچند مانند عدالت های امروزی ملاحظاتی داشت که مسؤول آن هم حاکمان بودند) اما عدالت بر قلمرو خلافت حاکم بود و دین اسلام هرگز مخالف حاکمیت آن عدالت نبود و نیست، و برعلاوه از نابرابری و بی‌عدالتی منع میکرد/میکند و ناقضین عدالت را به وعید سخت و جزای شدید وعده داده است.
با در درنظرداشت گفتار بالا به این نتیجه میرسیم که؛ اکثر آئین ها و به ویژه ادیان سماوی، رابطه جدایی ناپذیر با سیاست دارند، دین های آسمانی و به طور خصوص دین اسلام، کاملاً آمیخته با سیاست هستند و جدایی هر یکی از آنها از همدیگرش ناممکن و ناشدنی است.
به طور مطلق یکجایی دین را با سیاست عامل بی‌عدالتی دانستن و جدایی آنها را باعث عدالت دانستن در جامعه بشری، اشتباه محض و بدور از خرد سالم است. بودند و هستند جوامعی که یکجایی دین با سیاست باعث تامین عدالت در آنها شده، و همچنان وجود داشت و دارد جامعه‌ی که جدایی این دو سبب نبود عدالت در آن گردیده است.

همچنین بخوانید: پایان صنف ششم و آرزوهای ناتمام

نوشته های مرتبط :