روضه سخی در مزار شریف؛ تقابل طالبان با اسلام صوفیان در افغانستان

دسته: تحلیل
نویسنده: عبدالشهید ثاقب
1403/02/15
10:27 ق.ظ
بازدید: 27

پایگاه خبری تحلیلی روایت : یکی از سخنان دیگری حسن عباس که برایم خیلی جالب بود این است که او می‌گوید اگرچه این مسجد «آیینه‌ی تمام‌نما از کشوری است که در خاک آن جا گرفته است» اما «عناصری را نمایندگی می‌کند که وهابی‌ها و برخی از طالبان درصدد رهایی از آنند.» این عناصر، همان تصوف و عرفان است که با تاریخ و فرهنگ کشور ما عجین شده و به تعبیری، افغانستان را می‌توان سرزمین شاعران و عارفان خواند. در باره‌ی روضه سخی در مزار شریف باید گفت که پس از بازگشت مجدد طالبان در افغانستان، اما از جمع و جوش مردم در این مکان نیز کاسته شده و دیگر از آن زایران مشتاقی که به این مکان می‌آمدند و با کبوترهای سفید روضه عکس می‌گرفتند، خبری نیست. چند روز پیش، کسی به من حکایت کرد که با وجودی آن‌که در مزار زندگی می‌کند، اما بیش‌تر از دو سال می‌شود داخل چهارباغ روضه نرفته است.

یکی از اماکن مذهبی معروف ولایت بلخ، روضه سخی در شهر مزار شریف یا همان آرام‌گاه منسوب به حضرت علی کرم‌‎الله وجهه می‌باشد.
قدامت این مکان به عصر تیموریان برمی‌گردد. در میان مردم افغانستان این باور وجود دارد که حضرت علی کرم‌الله وجهه در همین مکان آرمیده است. به همین دلیل، شهر مزار شریف را شهر سخی جان نیز می‌نامند و برایش قداست مذهبی قایل‌اند.
وقتی وارد چهارباغ روضه می‌شوی، می‌بینی که در دروازه‌ی ورودی آن، این شعری مولانا عبدالرحمن جامی نگاشته شده است:
گویند که مرتضی علی در نجف است
در بلخ بیا ببین چه بیت‌الشرف است
جامی نه عدن گوی نه بین‌الجبلین
خورشید یکی و نور او هر طرف است
روضه سخی را چه آرام‌گاه حضرت علی کرم‌الله وجهه بدانیم و چه ندانیم، اما این را نمی‌توان انکار کرد که آن‌‎جا، از گذشته‌های دور، مرکز همایش صوفیان و عارفان بوده است و جایگاه بلندی در میان اهل تصوف در افغانستان دارد.
در گذشته، روزگاری که هنوز در افغانستان امنیت بود، صوفیان و عارفان از سراسر کشور به این شهر سفر کرده و به زیارت سخی می‌آمدند و در داخل روضه، حلقات ذکر و عرفان برگزار می‌کردند. مردم افغانستان نه تنها به حضرت علی کرم‌الله وجهه به عنوان خلیفه چهارم و داماد حضرت پیامبر (ص) احترام بسیار قایل‌اند، بلکه آن حضرت را استاد بی‌بدیل عرفان و سرسلسله مشایخ طریقت نیز می‌دانند.
حسن عباس، نویسنده پاکستانی‌الاصل و استاد برجسته‌ی دانشگاه دفاع ملی در واشنگتن، درست می‌فرماید که روضه شریف در شهر مزار یادگار میراث تصوف و عرفان در افغانستان است. او در باره‌ی روضه سخی می‌گوید: «رنگ فیروزه‌ای این مسجد نماد آرامش است؛ همان آرامشی که با ایمان واقعی نصیب و روزی مومن خواهد شد.»
یکی از سخنان دیگری حسن عباس که برایم خیلی جالب بود این است که او می‌گوید اگرچه این مسجد «آیینه‌ی تمام‌نما از کشوری است که در خاک آن جا گرفته است» اما «عناصری را نمایندگی می‌کند که وهابی‌ها و برخی از طالبان درصدد رهایی از آنند.»
این عناصر، همان تصوف و عرفان است که با تاریخ و فرهنگ کشور ما عجین شده و به تعبیری، افغانستان را می‌توان سرزمین شاعران و عارفان خواند.
در باره‌ی روضه سخی در مزار شریف باید گفت که پس از بازگشت مجدد طالبان در افغانستان، اما از جمع و جوش مردم در این مکان نیز کاسته شده و دیگر از آن زایران مشتاقی که به این مکان می‌آمدند و با کبوترهای سفید روضه عکس می‌گرفتند، خبری نیست.
چند روز پیش، کسی به من حکایت کرد که با وجودی آن‌که در مزار زندگی می‌کند، اما بیش‌تر از دو سال می‌شود داخل چهارباغ روضه نرفته است.
او علت این امر را سخت‌گیری‌های طالبان خواند. طالبان از روزی که دوباره به قدرت برگشته‌اند، سیاست‌های سخت‌گیرانه‌ای را بر زایران روضه وضع کرده‌اند. این گروه در گام نخست، رفتن زنان را به زیارت روضه، مگر در روزهای مخصوص، منع کردند. سپس اجازه ندادند که جشن نوروز در این مکان برگزار شود. این در حالی است که از گذشته‌های دور، همیشه، جشن نوروز در روز اول فصل بهار، در این مکان برگزار می‌گردید. در این روز مقامات عالی‌رتبه‌ی کشور از کابل به مزار آمده و طی یک مراسم خاص، علم مولا علی را برمی‌افراشتند.
متاسفانه با آمدن طالبان، برگزاری این جشن در روضه نیز قدغن گردیده است.
محدودیت‌هایی که طالبان بر زایران روضه شریف وضع کرده‌اند، در واقع برخاسته از تقابل این گروه با اسلام تصوفی در افغانستان می‌باشد. افغانستان از مراکز عمده‌ی اهل تصوف است. خوانشی که صوفیان از اسلام دارند، خوانشی آمیخته با تساهل، مدارا و سعه‌ی صدر است.
طالبان اگرچه مانند وهابی‌ها، صوفیان را تکفیر نمی‌کنند، اما خیلی هم با خوانش صوفیانه موافق نیستند و اکثرا کوشش می‌کنند به جای آن خوانش فقاهتی دیوبندی را ترویج کنند. شاهد این امر نیز تاسیس صدها مدرسه‌ی دینی جهادی در افغانستان است.