عوامل سه گانه فروپاشی جمهوریت

دسته: تحلیل, روایت مردمی
نویسنده: تحریریه روایت
1401/11/22
11:00 ق.ظ
بازدید: 12

بحث پیرامون علل سقوط جمهوریت و فروپاشی ارکان نظام در افغانستان تاکنون در قالب روایات فردی و با انگیزه مقصر نشان دادن رقبا و تبرئه گرفتن از افکار عمومی دنبال شده است. روایت‌های زیادی از مسوولان و چهره‌های حکومتی و برخی فرهنگیان و فعالان حوزه رسانه بیرون ٱمده که هر کدام از زاویه‌ای به پهنا و عمق مسئله پرداخته‌اند اما تاکنون به فروپاشی حکومت و ارکان نظام در ۲۴ اسد از دید بی‌طرفانه پرداخته نشده است. امید است افراد بی‌طرف دست به کار شوند و علل و عوامل فروپاشی نظام مردمی در افغانستان را به صورت همه‌جانبه بررسی کنند. در این یادداشت به چند عامل در سقوط جمهوریت اشاره می شود:

الف. عدم تفکیک نظام جمهوریت از حکومت؛

پس از ۲۴ اسد ثابت شد که جامعه نخبگان و روشنفکران افغانستان در تفکیک جمهوریت از حکومت دچار غفلت و ضعف بوده‌اند. به تعبیر دیگر، نخبگان و روشنفکران افغانستان فرایند دولت‌سازی از روند تشکیل حکومت را یکی می‌دانستند و با حکومت اشرف غنی، نظام جمهوریت نیز از هم فرو پاشید، این در حالی بود که در مذاکرات صلح نیز هیئت اعزامی جمهوریت، میان بقای نظام و ابقای اشرف غنی در قدرت دچار سوء‌تفاهم بودند و نتوانستند میان حفظ جمهوریت و کنار رفتن اشرف‌غنی، طرف اولی را بگیرند.

ب. ضعف فرهنگ سیاسی

دموکراسی‌های چهارگانه ترکیه، هند، عراق، افغانستان در منطقه بر پایه لیبرالیسم سیاسی استوارند. هر چهار دموکراسی در یک منحنی از چپ به راست، نیازمند فرهنگ‌سازی سیاسی بوده‌‌اند. ترکیه و هند که دارای کارنامه نسبتا قابل قبولی در انباشت فرهنگ سیاسی هستند، وضعیت متفاوتی دارند. عراق با توجه به موقعیتش در خاورمیانه و پیچیدگی‌های منحصر به فرد منطقه دچار وضعیت ٱشفته‌ایست اما جمهوریت هنوز از هم نپاشیده و به مسیر رشد، اصلاح و گسترده‌سازی قلمرو خود ادامه می‌دهد. افغانستان به دلیل عدم توجه به بسترهای فرهنگی، نمره کامیابی نگرفت. در بیست سال حضور جامعه جهانی و هزینه‌های دوجانبه افغانها – جامعه جهانی، توسعه سیاسی که ثمره فرهنگ‌سازی سیاسی است، بر روی نمودار رشد نداشت و در جا زد. حتی در سطح نخبگان و دانشگاهیان نیز رفتار بر پایه فرهنگ سیاسی دغدغه نبود و از ٱن غفلت می‌شد. غیبت مطلق فرهنگ سیاسی را در چند دور انتخابات ریاست‌جمهوری افغانستان می‌توان به وضوح دید.

همچنین بخوانید: طالبان از امضای قرارداد تکمیل پروژه‌ برق ۵۰۰ کیلوولت شبرغان-دشت‌ الوان خبر داد

ج. همبستگی میکانیکی اجزای تشکیل دهنده جمهوریت

رابطه رسانه‌ها، جامعه مدنی، مدافعین حقوق‌بشر و احزاب سیاسی، سنتی و محدود بود. جزایر قدرت، مختصات تباری و قومی داشت و ایجاد و حفظ رابطه دیالکتیکی‌ای با این اجزا را بر دوش گرفت. این اجزا به بقا یا توسعه قدرت و ثروت جزایر قدرت کمک می‌کردند و متقابلا از ٱن تمویل و هدایت می‌شدند. تعامل یا تقابل جزایر قدرت با تیم حاکم به برنامه این اجزا مبدل می‌شد و سلامت و مصلحت نظام جمهوریت را در حد منافع و صلاحیت یک تیم در حکومت و چند فرد در کانون جزایر قدرت تقلیل می‌داد. در حالی که فلسفه وجودی رسانه، فعالین مدنی، مدافعین حقوق‌بشر و احزاب سیاسی، توسعه و پویایی جامعه به خصوص در باب کنترول و نظارت بر پدیده قدرت است. رابطه میان این اجزا باید ارگانیک باشد و از قاعده کلی تحت عنوان “منافع جمعی” و ” ارزش‌های جمعی” پیروی کنند.

اگر چه بحث از هم‌پاشیدن نظام جمهوریت در افغانستان به اینجا خلاصه نمی‌شود اما این سه عامل در کنار عوامل متعدد دیگر در فروپاشی نظام جمهوریت نقش مهمی ایفا کردند.

نوشته های مرتبط :