نگاهی به احادیث رجم (۱۰)

دسته: عقیده, هویت
نویسنده: عصام تلیمه، پژوهشگر و نویسنده مصری
1402/07/25
2:30 ب.ظ
بازدید: 251

پایگاه خبری تحلیلی روایت : در این بخش، نویسنده همانگونه که قبلا وعده کرده بود، پس از پایان بررسی احادیث قولی رجم، احادیث فعلی یا همان وقایع تطبیق کیفر رجم در زمان پیامبر را مورد بررسی قرار می دهد. اینک در این مطلب، نویسنده واقعه رجم زن و مرد یهودی «رجم الیهودیین» را بررسی می کند. (مترجم)

نویسنده : عصام تلیمه، پژوهشگر و نویسنده مصری
برگردان : حسیب الله ولی زاده
منبع : سایت شبکه تلوزیونی العربی ۲۱
در این بخش، نویسنده همانگونه که قبلا وعده کرده بود، پس از پایان بررسی احادیث قولی سنگسار، احادیث فعلی یا همان وقایع تطبیق کیفر سنگسار در زمان پیامبر را مورد بررسی قرار می دهد. اینک در این مطلب، نویسنده واقعه سنگسار زن و مرد یهودی «رجم الیهودیین» را بررسی می کند. (مترجم)
در مطالب قبلی، احادیث قولی سنگسار را بررسی نمودیم و آنها را از لحاظ سند و متن مورد بررسی قرار دادیم. اکنون وقایعی را که در زمان پیامبر صلی الله علیه و سلم در آن، کیفر سنگسار تطبیق گردیده است، بررسی می کنیم. این وقایع زیاد است مانند: «واقعه سنگسار ماغز»، «واقعه سنگسار زن غامدی»، «واقعه سنگسار زن جهنی»، «واقعه سنگسار زن و مرد یهودی». وقایع دیگری – قطع نظر از صحت و عدم صحت سند روایات این وقایع – نیز وجود دارد. ما قصد داریم، تا اکثر احادیث فعلی سنگسار را بررسی نماییم.
علی رغم این که یکی از صحابیان پیامبر، وقایعی را که در آن، کیفر سنگسار در زمان پیامبر تطبیق گردیده است، را فقط چهار واقعه می داند، اما باز هم روایات در مورد تعداد کسانی که در زمان پیامبر سنگسار گردیده اند، اختلاف دارند. صحابی مذکور جابر بن عبدالله می باشد. او می گوید: پیامبر صلی الله علیه و سلم فردی از قبیله اسلم، مرد و زن یهودی و یک زن دیگر را سنگسار کرد. (۱) معنای این سخن این است که : مراد از فردی از قبیله اسلم، «ماعز بن مالک»، منظور از زن و مرد یهودی« رجم الیهودیین»«سنگسار دو تن از یهود» و مقصود از «زن غامدی» همان «زن جهنی» می باشد. این همه نشان می دهد که احادیث «واقعه سنگسار زن غامدی و ماعز» به گونه های مختلف روایت شده است و در این مورد تعدد روایات وجود دارد؛ به گونه ای که برخی روایان این روایات نام شخص را ذکر می کنند و برخی دیگر نام او را ذکر نمی نمایند.
« واقعه سنگسار زن و مرد یهودی»
نخستین واقعه ای که در احادیث نبوی در مورد تطبیق کیفر سنگسار در زمان پیامبر روایت شده است، «واقعه سنگسار زن و مرد یهودی» می باشد. در این مطلب، روایات مرتبط به این واقعه و نکات اختلافی میان آنها را ذکر می نماییم. هم چنان زمان وقوع این حادثه را نیز بیان می کنیم؛ چون دانستن زمان وقوع این حادثه ـ قطع نظر از این که این حکم بر مسلمانان تطبیق شده است و یا غیر مسلمانان – حایز اهمیت است. خلاصه واقعه این است که: یک زن و یک مرد یهودی زنا کردند. در مورد مجازات این ها و تطبیق حد زنا بر این دو، میان پیامبر صلی الله علیه و سلم و یهود گفتگو صورت گرفت و سرانجام به اساس آنچه در تورات وارد گردیده است، پیامبر در این مورد فیصله کرد و دستور داد تا حد سنگسار بر این زن و مرد یهودی تطبیق گردد.
در این مطلب به این پرسش ها پاسخ خواهیم بود: چه کسی در این حادثه حضور داشته است؟ چه کسانی در این حادثه حضور نداشته، اما آن را روایت کرده است؟ تاریخ وقوع این حادثه چی زمانی بوده است؟ این حادثه پیش از آن نزول آیه دوم سوره نور به وقوع پیوسته و یا پس از نزول آن؟ پاسخ به تمام این پرسش ها در تعیین تاریخ تطبیق کیفر سنگسار و حکم آن بسیار مهم است.
صحابیانی که این واقعه را روایت کرده اند، قرار ذیل اند: براء بن عازب، عبدالله بن عمر، عبدالله بن عباس، ابو هریره، عبدالله بن الحارث ، عبدالله بن ابی اوفی و جابر بن عبدالله رضی الله عنهم . مهم ترین این روایت ها را در پایین ذکر می نماییم:
۱- براء بن عازب روایت است که : از مقابل پیامبر صلی الله علیه و سلم یک یهودی در حالی که روی وی سیاه گردیده بود و هم چنان شلاق خورده بود، گذشت. پیامبر آنها را خواست و گفت: حد زانی در کتاب شما همین است؟ گفتند: بلی . یکی از علمای آنها را خواست و گفت: تو را به خداوندی که تورات را به موسی نازل کرده است، سوگند می دهم، حد زانی در کتاب شما همین است؟ گفت : نخیر . اگر مرا سوگند نمی دادید این سخن را نمی گفتم. حد زانی سنگسار است، اما زنا در میان اشراف ما افزایش پیدا کرد. از همین رو، زمانی که آدم صاحب رسوخی را به جرم ارتکاب زنا گرفتار می کردیم، او را ترک می نمودیم [ او را مجازات نمی کردیم] و اگر آدم فرومایه ای را به این جرم گرفتار می نمودیم، حد را بر وی جاری می کردیم. با خود گفتیم: بیایید به یک حکمی اتفاق نماییم که آن را بر آدم صاحب رسوخ و فرومایه تطبیق کنیم. به همین خاطر به جای سنگسار، شلاق زدن و سیاه روی کردن را قرار دادیم. پیامبر صلی الله علیه و سلم فرمود: بار الها من نخستین کسی هستم که امر تو را زمانی که آنها ، آن را فروگذاشتند[تطبیق نکردند] تطبیق می نمایم. پیامبر دستور داد تا آنها را سنگسار کنند و به همین اساس آنها را سنگسار کردند. خداوند این آیه را نازل کرد: « يَـٰٓأَيُّهَا ٱلرَّسُولُ لَا يَحۡزُنكَ ٱلَّذِينَ يُسَٰرِعُونَ فِي ٱلۡكُفۡرِ مِنَ ٱلَّذِينَ قَالُوٓاْ ءَامَنَّا بِأَفۡوَٰهِهِمۡ وَلَمۡ تُؤۡمِن قُلُوبُهُمۡۛ وَمِنَ ٱلَّذِينَ هَادُواْۛ سَمَّـٰعُونَ لِلۡكَذِبِ سَمَّـٰعُونَ لِقَوۡمٍ ءَاخَرِينَ لَمۡ يَأۡتُوكَۖ يُحَرِّفُونَ ٱلۡكَلِمَ مِنۢ بَعۡدِ مَوَاضِعِهِۦۖ يَقُولُونَ إِنۡ أُوتِيتُمۡ هَٰذَا فَخُذُوهُ وَإِن لَّمۡ تُؤۡتَوۡهُ فَٱحۡذَرُواْۚ »« اى پیامبر، [کار] کسانى که در کفر شتاب مى‌کنند، [هرگز] تو را غمگین نسازد چه [آن دسته از منافقان] که به زبانشان گفتند: ایمان آوردیم، در حالى که دل‌هایشان ایمان نیاورده است و چه [آن دسته] از یهودیان که به سخنان دروغ بسیار گوش می‌دهند و براي جمعی دیگر که هنوز پیش تو نیامده اند جاسوسی می‌کنند. [همانان] که کلمات [تورات] را پس از مقرّر شدن در جایگاه هایشان تحریف مى‌کنند [و به مردم] می‌گویند: اگر این [حکم مطابق میل ما] به شما داده شد، پس آن را بگیرید و اگر این [حکم موافق میل شما] به شما داده نشد، باید از آن پرهیز کنید» [ آیه ۴۱، سوره مائده ]
یهودی ها می گفتند: نزد محمد بروید، اگر شما را به شلاق زن و سیاه روی کردن همچون کیفر زناکاران دستور داد، این دستور را انجام بدهید و اگر شما را به سنگسار دستور داد، این حکم را اجرا نکنید و از آن پرهیز نمایید. پس از این ماجرا، خداوند در مورد تمام کافران این آیه ها را نازل کرد: « وَمَن لَّمۡ يَحۡكُم بِمَآ أَنزَلَ ٱللَّهُ فَأُوْلَـٰٓئِكَ هُمُ ٱلۡكَٰفِرُونَ »« و هر کس طبق آنچه خدا فرو فرستاده است حکم نکند، پس اینان همان کافران اند.»« وَمَن لَّمۡ يَحۡكُم بِمَآ أَنزَلَ ٱللَّهُ فَأُوْلَـٰٓئِكَ هُمُ ٱلظَّـٰلِمُونَ»« و کسى که به آنچه خدا فرو فرستاده است حکم نکند، اینان همان ستمکاران‌اند.»« وَمَن لَّمۡ يَحۡكُم بِمَآ أَنزَلَ ٱللَّهُ فَأُوْلَـٰٓئِكَ هُمُ ٱلۡفَٰسِقُونَ»« و هر کس به آنچه خدا فرو فرستاده است حکم نکند، پس اینان همان فاسقان اند.» [ آیه های ۴۴ و ۴۵ و ۴۷ ، سوره مائده ] (۲)
در روایت دیگری چنین روایت شده است : پیامبر دستور داد تا آنها را سنگسار کنند و به همین اساس آنها را سنگسار کردند.(۳)
۲- از جابر بن عبدالله روایت است که: یهودی ها یک مرد و یک زن یهودی را که با هم زنا کرده بودند، نزد پیامبر آوردند. پیامبر فرمود: دو تن از داناترین افراد تان را نزد من بیاورید. آنها دو پسر صوریا را آوردند . پیامبر آنها را سوگند داد و گفت : مجازات این دو نفر در تورات چیست؟ گفتند: اگر چهار نفر شهادت بدهند که آنها آله تناسلی این مرد را در شرمگاه این زن مانند سورمه چوپ در سرمه دانی دیده اند، هر دوی این ها سنگسار می گردند. پیامبر گفت: چی چیزی مانع می شود که این ها را سنگسار کنید؟ گفتند: شأن و شوکت ما از دست رفته است. از همین رو کشتار را ناپسند می دانیم. پیامبر شاهدان را طلب کرد. چهار شاهد حاضر گردیدند و شهادت دادند که آله تناسلی این مرد را در شرمگاه این زمان مانند سورمه چوپ در سرمه دانی دیده اند. به همین اساس، پیامبر حکم سنگسار آنها را صادر کرد. (۴)
هم چنان از جابر به گونه مختصر چنین روایت شده است: پیامبر صلی الله علیه و سلم فردی از قبیله اسلم، مرد و زن یهودی و یک زن دیگر را سنگسار کرد.(۵)
۳ – از عبدالله بن عمر رضی الله عنهما روایت است که: یهودی ها نزد پیامبر صلی الله علیه و سلم یک مرد و یک زن یهودی را که مرتکب زنا شده بودند، آورند. پیامبرخطاب به آنها گفت: با کسی که از میان شما زنا کند، چی می کنید؟ گفتند: چهره آنها را سیاه می کنیم و آنها را شلاق می زنیم . پیامبر گفت : در تورات کیفر این کار سنگسار نیست؟ گفتند: نخیر . عبدالله بن سلام خطاب به آنها گفت: دروغ می گویید. اگر راست می گویید، تورات را بیاورید و آن را بخوانید. یکی از کسانی که از میان آنها تورات را می فهمید و تدریس می کرد، دست خود را بر آیه سنگسار گذاشت و ما قبل و ما بعد آن را می خواند و آیه سنگسار را نمی خواند. عبدالله بن سلام دست او را از آیه سنگسار دور کرد و گفت: این چیست؟ زمانی که این آیه را دیدند، گفتند: آیه سنگسار است. پیامبر دستور داد و هر دو را در نزدیک قبرستان و مسجد سنگسار نمودند .[راوی می گوید] مرد را دیدم که خود را سپر زن ساخته بود تا از اصابت سنگ بر وی جلوگیری نماید. (۶) در روایت دیگری چنین آمده است: [راوی می گوید] من از جمله کسانی بودم که آن روز آن دو را سنگسار کردند.(۷)
۴- از ابن عباس روایت است که: پیامبر صلی الله علیه و سلم دستور داد تا زن و مرد یهودی را در درب مسجد[ مسجد نبوی] سنگسار نمایند. زمانی که مرد یهودی اصابت سنگ را احساس کرد، به سوی زن برخاست و خود را سپر او ساخت و تا این که هر دو کشته شدند، از اصابت سنگ بر وی جلوگیری می کرد. (۷)
۵- از ابوهریره روایت است که: یک مرد و یک زن یهودی مرتکب زنا گردیدند. یهودی ها به یکدیگر گفتند: به نزد این پیامبر بروید؛ زیرا او پیامبری است به آسان گیری فرستاده شده است. اگر به غیر از مجازات سنگسار در این مورد حکم کرد می پذیریم و نزد خداوند همچون حجت از آن استفاده می کنیم و می گوییم: پیامبری از پیامبرانت برای ما چنین فتوا داد. راوی می گوید: نزد پیامبر صلی الله علیه و سلم رفتند . آنحضرت با یارانش در مسجد نشسته بود. گفتند: ای ابا القاسم، نظر تان در مورد مرد و زنی که زنا کرده اند، چیست؟ پیامبر با آنها حرفی نزد تا به « بیت المدارس»[یکی از مراکز تعلیمی یهود در مدینه بود] آمد و بر درب آن ایستاد و گفت: شما را به توراتی که خداوند آن را برای موسی نازل کرده است، سوگند می دهم، حکم تورات در مورد زانی متأهل چیست؟ گفتند: چهره او را سیاه می کنند و او را شلاق می زنند و واژگونه بر الاغ سوار می نمایند و در کوچه و بازار او را می گردانند. راوی می گوید: جوانی از میان أنها خاموش شد. زمانی که پیامبر دید او خاموش است، او را سوگند داد. جوان گفت: اگر مرا سوگند نمی دادید این سخن را نمی گفتم. حکم سنگسار در تورات وجود دارد. پیامبر فرمود: اولین بار چی زمانی از این امر خدا رجوع کردید؟ گفت : یک تن از اقارب یکی از پادشاهان ما مرتکب زنا شد، حکم سنگسار را در حق وی تعطیل کردیم. سپس مردی از میان عوام الناس زنا کرد. پادشاه خواست او را سنگسار نماید، قوم وی مانع شدند و گفتند: هم قومی ما سنگسار نمی گردد تا هم قومی تان را نیاورید و سنگسار نکنید. آنها به مجازات مذکور در میان خود مصالحه کردند[ و حکم سنگسار را ترک نمودند] پیامبر فرمود: پس من به اساس آنچه در تورات وجود دارد، حکم می کنم. سرانجام آنحضرت دستور داد و هر دو را سنگسار کردند.
زهری می گوید: به ما نقل شده است که این آیه در مورد آنها نازل شده است: « انَّآ أَنزَلۡنَا ٱلتَّوۡرَىٰةَ فِيهَا هُدٗى وَنُورٞۚ يَحۡكُمُ بِهَا ٱلنَّبِيُّونَ ٱلَّذِينَ أَسۡلَمُواْ لِلَّذِينَ هَادُواْ وَٱلرَّبَّـٰنِيُّونَ وَٱلۡأَحۡبَارُ بِمَا ٱسۡتُحۡفِظُواْ مِن كِتَٰبِ ٱللَّهِ وَكَانُواْ عَلَيۡهِ شُهَدَآءَۚ فَلَا تَخۡشَوُاْ ٱلنَّاسَ وَٱخۡشَوۡنِ وَلَا تَشۡتَرُواْ بِـَٔايَٰتِي ثَمَنٗا قَلِيلٗاۚ وَمَن لَّمۡ يَحۡكُم بِمَآ أَنزَلَ ٱللَّهُ فَأُوْلَـٰٓئِكَ هُمُ ٱلۡكَٰفِرُونَ »« مانا ما تورات را که در آن هدایت و نورى است فرو فرستادیم پیامبرانى که [از زمان موسى تا عیسى] تسلیم [دین موسى] بودند، بر طبق آن براى کسانى که یهودى بودند، حکم مى‌کردند و علماى ربّانی و دانشمندان [نیز]، بدان سبب که نگهبانى کتاب خدا به آنان سپرده شده بود و بر آن گواه بودند، [بر طبق آن داورى مى‌کردند] پس [شما اي دانشمندان یهودي] از مردم نترسید و از من بترسید و آیات مرا به بهایى اندك نفروشید و هر کس طبق آنچه خدا فرو فرستاده است حکم نکند، پس اینان همان کافران اند.» [آیه ۴۴، سوره مائده ] پیامبر صلی الله علیه و سلم نیز از میان همین پیامبران مذکور در آیه است. (۹)
۶- از عبدالله بن حارث بن جزء روایت است که، یهودی ها نزد پیامبر یک زن و یک مرد یهودی را که مرتکب زنا شده بودند، آوردند. این دو متأهل بودند. پیامبر دستور داد و هر دو نفر سنگسار شدند. عبدالله بن حارث می گوید: من در میان کسانی بودم که آنها را سنگسار کردند.(۱۰)
این اکثر روایاتی است که در مورد واقعه سنگسار زن و مرد یهودی روایت شده است و بیشتر تفصیلات این واقعه در آن وجود دارد. همین قدر باقی مانده است که در تفسیر و شرح این روایت ها مکثی نماییم. این تفسیر ها و شرح ها، معنا و مفهوم این روایات و هم چنان برخی از نکته های مهم در این واقعه را بیان می نمایند.
از این روایت ها این نکته ها دانسته می شود:
یکم : در این روایت ها بیان گردیده که، پیامبر در واقعه سنگسار زن و مرد یهودی به تورات استدلال کرده است. این نکته نشان می دهد که تورات زمان پیامبر به گونه کامل تحریف نشده، بلکه برخی از آن تحریف شده و برخی دیگر تحریف ناشده بوده است و به همان حالت اولی باقی مانده است.
زمان وقوع واقعه سنگسار مرد و زن یهودی
دوم : این روایت ها به گونه صریح زمان وقوع این واقعه را تعیین نکرده اند. اما آنچه از برخی روایات دانسته می شود این است که این واقعه پیش از غزوات پیامبر با یهود به ویژه غزوه خیبر و بنی قریظه به وقوع پیوسته است؛ زیرا برخی علما، نام بزرگان یهود را که در این ماجرا حاضر بوده اند، ذکر کرده اند. ابن عربی از الطبری از مفسرین روایت کرده است که اشخاص ذیل در این واقعه حضور داشته اند: کعب بن اشرف، کعب بن اسعد، سعید بن عمرو، مالک بن الصیف، کنانه بن ابی الحقیق، شاس بن قیس و یوسف بن عازوراء . (۱۱)
برخی از علما زمان وقوع این واقعه را به گونه دقیق مشخص نکرده اند، بلکه به گونه اجمالی آن را تعیین نموده اند و گفته اند که این واقعه پس از هجرت پیامبر به مدینه و پیش از صدرو تشریعی در این باب در شریعت اسلام به وقوع پیوسته است. از جمله این علما، ابن بطال می باشد. او می گوید: این ماجرا در اوایل ورود پیامبر به مدینه به وقوع پیوسته است. پسانترها در این مورد برای پیامبر آیه ای نازل شد. لفظ این آیه منسوخ گردید و حکم آن باقی است. (۱۲) [ مترجم : این سخن وی اشاره به آیه سنگسار دارد] محمد بن اسحاق از زهری از ابوهریره روایت کرده است که این واقعه در زمان قدوم پیامبر به مدینه رخ داده است. (۱۳)
برخی از علما زمان وقوع این رخداد را تعیین نموده اند و گفته اند که: در ماه ذو القعده سال چهارم هجری این واقعه رخ داده است. (۱۴)
آیا این دو نفر به اساس حکم تورات سنگسار گردیده اند یا به اساس شریعت اسلام؟
سوم : در روایت های صحیحی که در مورد این واقعه روایت گردیده است، به وضوح دیده می شود که، پیامبر به اساس حکم تورات این دو نفر را سنگسار نموده و به اساس شریعت اسلام این حکم را صادر نکرده است. اگر این گونه نمی بود، یهودی ها حکم اسلام را در این مورد می دانستند و به نزد پیامبر نمی رفتند و یا پیامبر در صورت موجودیت حکمی در اسلام در آن زمان در این مورد، به اساس آن میان آنها فیصله می کرد. نیت یهود از رفتن به نزد پیامبر به دست آوردن تخفیف بود. اگر این طور نمی بود و تخفیفی وجود نمی داشت، یهود آن را می دانستند. آنها به شریعت اسلامی – چه به منظور طعن و یا تشکیک در عقاید مسلمانان – توجه داشتند و این شریعت را می دانستند. این سخن یهودی ها همین سخن را تایید می کند: این پیامبر را چی شده است قبلیه ما را پیروی می نماید و اما مخالف دین ماست.[ به سوی قبله ما یعنی بیت المقدس نماز می خواند اما مخالف دین ما است]
هم چنان یهود می دانستند که در این مورد مجازات سنگینی در اسلام وجود ندارد. در آن زمان آیه های ۱۵ و ۱۶ سوره نساء نازل گردیده بود. این آیه ها حبس و اذیت را همچون مجازات زناکاران قرار داده اند و این حکم سبک تر از حکم مجازات زناکاران در تورات است .
یهودی های «ذمی» بودند یا «حربی»؟
هم چنان فقها اختلاف کرده اند که یهودی ها در این وقت ذمی بودند و به همین اساس پیامبر میان آنها فیصله کرد و یا آنها حربی بوده اند . امام مالک می گوید: آنها ذمی نبودند، بلکه حربی بودند . از پیامبر خواهان داوری شدند و پیامبر نیز میان آنها داوری کرد.
برخی از علما گفته اند: معنای این سخن امام مالک : «آنها ذمی نبودند» این است که اگر آنها ذمی می بودند پیامبر از آنها نمی پرسید که حکم تورات در این مورد چیست و هم چنان به اساس سخن علمای آنها فیصله نمی کرد؛ زیرا زمانی که ذمی ها به منظور فیصله در قضیه ای به نزد مسلمانان مراجعه نمایند، همان حکمی که میان مسلمانان اجرا می شود در حق آنها نیز مانند مسلمانان تنفیذ می گردد.
رفتن پیامبر به «بیت المدارس» و پرسش در مورد حکم زناکاران، دو معنا دارد:
معنای اول : زمانی که خداوند خواست آنها را تکذیب کند و حکم تحریف شده را اظهار نماید، به همین خاطر در دل های آنها این سخن را انداخت تا به منظور فیصله در این مورد به پیامبر مراجعه نمایند و به آنها بیان داشت که در در این مورد حکم خداوند در تورات وجود دارد. خداوند می فرماید: « وَكَيۡفَ يُحَكِّمُونَكَ وَعِندَهُمُ ٱلتَّوۡرَىٰةُ فِيهَا حُكۡمُ ٱللَّهِ ثُمَّ يَتَوَلَّوۡنَ مِنۢ بَعۡدِ ذَٰلِكَۚ وَمَآ أُوْلَـٰٓئِكَ بِٱلۡمُؤۡمِنِينَ » « چگونه تو را داور قرار مى‌دهند با آنکه تورات که حکم خدا در آن است نزد آنهاست، آنگاه بعد از آنکه [تو موافق تورات حکم کردى] روى مى‌گردانند (چون حکم مواردى هم چون زنا و ربا و رشوه و قصاص در قرآن و تورات یکى است) و آنان [درواقع] مؤمن نیستند.» [ آیه ۴۳ ، سوره مائده ]
معنای دوم : حکم سنگسار به پیامبر نازل نشده بود.(۱۴)
امام شوکانی در تعقیب این سخن می گوید: این روایت از مالک شگفت آور است. از وی روایت شده که می گوید: پیامبر مرد و زن یهودی را سنگسار کرد ؛ چون یهودی ها در آن زمان ذمی نبودند، به همین خاطر نزد پیامبر مراجعه نمودند. او پس از این سخن می گوید: زمانی که پیامبر این حد را بر غیر ذمی تطبیق کرده است پس به طریق اولی آن را بر ذمی نیز تطبیق کرده است. طحاوی نیز همین گونه گفته است. قرطبی در اعتراض به قول امام مالک می گوید: مراجعه یهودی ها به منظور پرسش به نزد پیامبر به معنای تعهد و پیمانی مانند تعهد و پیمان تجارتی است. آنها تا این که به مکان امن برسند، در امان اند. (۱۶)
چهارم : از این روایت ها دانسته می شود که وقوع واقعه سنگسار مرد و زن یهودی پیش از وقوع وقایع سنگسار در میان مسلمانان و هم چنان پیش از نزول آیه دوم سوره نور بوده است.
آیا تمام راویان این روایات در زمان وقوع این واقعه حضور داشته اند؟
از روایات مذکور دانسته می شود، که در زمان وقوع واقعه سنگسار مرد و زن یهودی از میان تمام راویان این واقعه فقط عبدالله بن عمر حضور داشته است. ابن عباس رضی الله عنهما در این واقعه حضور نداشته است. هم چنان روایت ابوهریره در این مورد به صحت نرسیده است. خود ابوهریره در روایتی که محمد بن اسحاق آن را از زهری از وی روایت کرده است می گوید: این واقعه در زمان قدوم پیامبر به مدینه رخ داده است. او خود شهادت می دهد که در زمان وقوع این ماجرا حضور نداشته است و این ماجرا را از زبان صحابیان دیگر – شاید عبدالله بن عمر که صراحتا از حضورش در این ماجرا خبر داده است – روایت کرده است. روایتی از عبدالله بن حارث نیز وجود دارد. این حدیث هم چنان ضعیف است و آن شوکانی و سایرین ضعیف خوانده اند. (۱۷)
نکات اتفاقی در احادیث واقعه سنگسار زن و مرد یهودی چیست؟
این اکثر احادیثی است که در مورد واقعه سنگسار زن و مرد یهودی روایت شده است. در این احادیث نکته های وجود دارد که تمام راویان در مورد آن اتفاق دارند و هم چنان نکته های نیز وجود دارد که در مورد آن اختلاف کرده اند. نکته های اتفاقی قرار ذیل اند:
۱- وقوع واقعه سنگسار زن و مرد یهودی به جرم ارتکاب زنا .
۲- آنها به اساس حکم موجود در تورات سنگسار گردیده اند. در آن زمان در شریعت اسلامی حکمی در مورد سنگسار زانی – چه متأهل باشد چه مجرد – وجود نداشته است.
۳- آنها پس از گفتگوی که میان پیامبر و یهود در مورد مجازات زانی صورت گرفت، سنگسار شده اند.
نکات اختلافی در احادیث سنگسار زن و مرد یهودی چیست؟
راویان در موارد ذیل باهم اختلاف کرده اند:
۱- نه راویان و نه شارحان احادیث، نام مرد زناکار یهودی را ذکر نکرده اند. در برخی از کتاب ها نام زن زناکار را ذکر کرده اند و گفته اند نام وی ، «بسره» است. (۱۸)
۲- در این روایات به گونه قاطع بیان نگردیده است که مرد و زن زناکار متأهل بوده اند یا مجرد .
۳- احادیث در این نکته اختلاف کرده اند که آیا پیامبر از مقابل آنها گذشت و یا آنها از مقابل پیامبر گذشته اند؟ آیا پیامبر به «بیت المدارس» رفت و یا آنها نزد پیامبر به منظور دریافت تخفیف و رخصت مراجعه کرده اند؟
۴- راویان در مورد موقعیتی که سنگسار در آنجا اجرا شد باهم اختلاف دارند. در کجا پیامبر در مورد آنها حکم کرد؟ کسانی که روایت کرده اند که یهود نزد پیامبر آمدند، آنها خبر داده اند که حکم سنگسار در مقابل مسجد اجرا شد. کسانی که گفته اند پیامبر نزد آنها رفت روایت کرده اند که این حکم در منطقه یهودی ها تطبیق گردید.
۵- آنها هم چنان در مورد نام شخصی که برای پیامبر آیه سنگسار را خوانده است، اختلاف کرده اند. در روایتی نام وی را ابن صوریا و در روایت دومی نام آنها را پسران صوریا و در روایت سومی نام این شخص را عبدالله بن سلام ذکر کرده اند.
در پایان کلام: واقعه سنگسار زن و مرد یهودی به هیچ وجه نشان نمی دهد که سنگسار حد اقل در همان زمان همچون شریعت اسلامی تطبیق شده باشد، بلکه برعکس این واقعه بر موجودیت این حکم در یهودیت و در شریعت اسلام از باب شریعت امت های پیشین دلالت می کند. شریعت امت های پیشین تا زمانی که نسخ نگردد، همچون شریعت در شریعت ما نیز باقی می ماند. اما این مسأله اصولی نیز قابل بحث است و اگر خدا بخواهد به گونه مفصل در مورد آن حرف خواهیم زد.
منابع
1 ـ این حدیث را امام مسلم در کتاب الحدود روایت کرده است. (۱۷۰۱)
2 ـ این روایت را امام مسلم (۱۷۰۰) و أحمد (۱۸۵۲۵) و أبو داود (۴۴۴۸) و النسائي در الكبرى (۷۲۱۸) و(۱۱۱۴۴) وابن ماجه (۲۳۲۷) وأبو عوانه في مستخرج روایت کرده اند (۶۷۵۳).
3 ـ این روایت را ابن ماجه روایت کرده است (۲۵۵۸) و الألباني آن را صحیح خوانده است.
4 ـ این روایت را النسائي در الكبرى (۱۷۰۹۵) و أبو يعلى (۲۱۳۶) و أبو داود (۴۴۵۲) روایت کرده اند. الألباني في صحيح أبي داود آن را صحیح دانسته است. ( ) و اما شعيب الأرناؤوط سنن أبي داود آن ضعیف خوانده است (۶/۵۰۲).
5 ـ این روایت را مسلم (۱۷۰۱) و أبو داود (۴۴۵۵) و أحمد (۱۴۴۴۷).روایت کرده اند.
6 ـ این روایت البخاري (۳۶۳۵) و مسلم (۱۶۹۹) و أحمد (۴۴۹۸) و الترمذي (۱۴۳۶) و النسائي در الكبرى (۷۲۱۳) و ابن ماجه (۲۵۵۶) و أبو عوانه (۶۷۴۵).روایت کرده اند.
7 ـ این روایت را ابن حبان (۴۴۳۵) روایت کرده و الألباني آن را صحیح خوانده است.
8 ـ این روایت را أحمد (۲۳۶۸) و الحاكم (۴/۵۱۷) کرده اند حاکم می گوید: این حديث به شرط مسلم صحيح است اما شیخین آن را تخریج نکرده اند.
9 ـ این حدیث را أبو داود (۴۴۵۰) روایت کرده است و الشوكانی می گوید: در إسناد این روایت مردی از مزینه است که نام وی ذکر نگردیده است. نيل الأوطار (۷/۱۲۰). این روایت را الألباني در إرواء الغليل ضعیف خوانده است (۵/۹۵) شعيب الأرناؤوط در مورد آن می گوید: صحيح لغيره، واین إسناد احتمال رسیدن حدیث به درجه حسن را دارد. نگاه کن: سنن أبي داود (۶/۴۹۹).
10 ـ این روایت را البزار و الطبراني در الكبير و الأوسط روایت کرده اند. الهيثمي در مورد آن می گوید: : از عبد الله بن الحارث مگر به این إسناد این روایت روایت نشده است و در آن ابن لهيعة وجود دارد و حديث وی حسن است و در آن ضعف وجود دارد و اما دیگر رجال این اسناد ثقات اند. نگاه کن: مجمع الزوائد ، هيثمي (۶/۲۷۱).
11 ـ نگاه کن: شرح الزرقاني على موطأ مالك (۴/۳).
12، ۱۳، ۱۵ ـ نگاه کن: شرح البخاري ، ابن بطال (۸/۴۳۷(۴۶۶)
14 ـ نگاه کن: أحكام القرآن ،ابن العربي (۲/۱۲۴).
16، ۱۷ ـ نگاه کن: نيل الأوطار للشوكاني (۷/۱۲۰).
18 ـ نگاه کن: الروض الأنف ، سهيلي (۲/۲۹۸) و التوضيح بشرح الجامع الصحيح (۲۰/۲۱۵).