چرا جنگ میان پاکستان و طالبان ربطی به اقوام غیر پشتون ندارد؟

دسته: تحلیل
نویسنده: مهرزاد عظیمی
1404/08/22
12:39 ب.ظ
بازدید: 11

پایگاه خبری تحلیلی روایت : از زمان تشکیل دولت پاکستان در سال ۱۹۴۷، روابط این کشور با افغانستان همواره با چالش‌های عمیق تاریخی و مرزی روبرو بوده است. خط دیورند که در سال ۱۸۹۳ میان‌ عبدالرحمن خان و‌سرتیمور دیورند ترسیم شد، همچنان به عنوان یکی از مجادله‌آمیزترین مرزهای بین‌المللی، منبع تنش میان دو کشور باقی مانده است. با ظهور طالبان در دهه ۱۹۹۰ و تحولات پس از حادثه ۱۱ سپتامبر، این گروه به بازیگر کلیدی در معادلات منطقه‌ای تبدیل شد. پاکستان که زمانی حامی اصلی طالبان و از موسسین‌ این گروه به شمار می‌رفت، اکنون با تغییر مواضع، با این گروه در افتاده است. طبیعی است که پشت سر تنش میان پاکستان و طالبان، دستان هند نهفته است؛ کشوری که همیشه دنبال دردسر جدید برای پاکستان می‌گردد و از افغانستان بهره‌برداری سیاسی و استخباراتی‌ می‌نماید.

از زمان تشکیل دولت پاکستان در سال ۱۹۴۷، روابط این کشور با افغانستان همواره با چالش‌های عمیق تاریخی و مرزی روبرو بوده است. خط دیورند که در سال ۱۸۹۳ میان‌ عبدالرحمن خان و‌سرتیمور دیورند ترسیم شد، همچنان به عنوان یکی از مجادله‌آمیزترین مرزهای بین‌المللی، منبع تنش میان دو کشور باقی مانده است. با ظهور طالبان در دهه ۱۹۹۰ و تحولات پس از حادثه ۱۱ سپتامبر، این گروه به بازیگر کلیدی در معادلات منطقه‌ای تبدیل شد. پاکستان که زمانی حامی اصلی طالبان و از موسسین‌ این گروه به شمار می‌رفت، اکنون با تغییر مواضع، با این گروه در افتاده است. طبیعی است که پشت سر تنش میان پاکستان و طالبان، دستان هند نهفته است؛ کشوری که همیشه دنبال دردسر جدید برای پاکستان می‌گردد و از افغانستان بهره‌برداری سیاسی و استخباراتی‌ می‌نماید.

در این میان، مردم افغانستان به ویژه اقوام غیرپشتون مانند تاجیکان که همواره سهمی در ایجاد این بحران نداشته‌اند، ناگزیر از تحمل پیامدهای این اختلافات شده‌اند. از سوی هم؛ وقتی می‌خواهیم پاسخی به پرسش فوق بنویسیم، باید به داده‌های میدانی و بازی‌های بزرگ استخباراتی نگاه کرده، از چند زاویه به این جنگ نگاه کنیم:

۱- اگر نگاه روشنفکرانه توأم با رویکرد عاطفی بر این مسئله صورت گیرد، طبیعتاً به این دلیل که جنگ بدبختی‌ها، ویرانی‌ها و پیامدهای ناگوار خود را دارد، باید کنار مردم افغانستان ایستاده شویم؛ چون در درگیری میان پدر و پسر ویا بادار‌ و برده، طبعاً مردم عادی که مربوط به اقوام مختلف کشور می‌شوند، آسیب می‌بینند و هیچ‌گونه دل‌چسپی به لر و بر و پشتونستان‌خواهان ندارند، ولی قربانی اختلافات شوونیست‌های پشتونستان‌خواه شده‌اند.

۲- اگر از زاویه‌ای استخباراتی بر این مسئله نگاه کنیم، بازی‌های بزرگی در جریان است که پاکستان و طالبان هدف نیستند؛ بلکه ابزاری هستند برای تحقق اهداف کشورهای بزرگی چون چین، روسیه، آمریکا و غرب که هرکدام دنبال حفظ منافع خود و ادامه سیاست‌های کلانشان و فشار بر کشورهای منطقه و همسایه افغانستان هستند. در این حالت باید بسیار به احتیاط حرف بزنیم و به احتیاط رفتار کنیم تا بتوانیم منافع خود و مردممان را تأمین نماییم و قدرت سیاسی را با ابزارهای میدان و دیپلماسی به دست گیریم؛ چون این یک فرصت کلان برای اقوام غیرپشتون به ویژه تاجیکان می‌باشد.

۳- اما اگر به لحاظ سیاسی و منافع هویتی-تباری بر این تنش نگاه کنیم، هیچ ربطی به مردم افغانستان به ویژه اقوام غیرپشتون ندارد؛ چون از یک طرف طالبان مشروعیت ملی و بین‌المللی ندارند، از طرف دیگر بیش از چهل گروه تروریستی را در افغانستان جای داده، تمویل و تجهیز می‌کنند که کشورهای منطقه را تحت فشار قرار دهند و از آن‌ها باج بگیرند که این خلاف نورم‌های بین‌المللی و حس همجواری است.

از همه این‌ها که بگذریم، جنگ میان پاکستان و گروه طالبان که چهار سال شده مردم افغانستان را گروگان گرفته‌اند و بار دیگر مردم را فدای پشتونستان‌خواهی شان می‌نمایند و در تلاش مدغم ساختن بخش‌هایی از خاک پاکستان به افغانستان و ایجاد یک حکومت تک‌قومی و خشونت‌محور پشتونی هستند، این ادعا و خواست قومی و استخباراتی هیچ ربطی به اکثریت مردم افغانستان به ویژه تاجیکان ندارد؛ چون اگر این هدف شان تحقق پیدا کند، اقوام غیرپشتون دو راه بیشتر ندارند:

۱) افغانستان را ترک کنند، و ۲) بردگی را بپذیرند و فقط بله‌گو باشند تا شهروند مسئولیت‌پذیر و حق‌طلب.
بنابراین بر اساس این رویکردها، به این نتیجه می‌رسیم که جنگ میان طالبان و حکومت پاکستان هیچ ربطی به اقوام غیرپشتون حتی توده‌های پشتون هم ندارد؛ چون این تنش ناموجه و فزون‌خواهی است که مردم عادی قربانی بیش نخواهند بود.
اقوام غیرپشتون به ویژه تاجیکان اگر درست بازی کنند و این وضعیت را به عنوان فرصت بدانند، به راحتی می‌توانند به دشمنی میان پاکستان و افغانستان پایان دهند، رابطه‌ای حسنه با حفظ منافع دو کشور ایجاد کنند و قدرت سیاسی را با انتخابات و میدان به دست گیرند؛ چون مرز رسمی دیورند را که شاهان متعدد به رسمیت شناخته‌اند، پایان‌یافته اعلام دارند، تی.تی.پی را از خاک افغانستان خارج می‌نمایند، با کشورهای همسایه به ویژه پاکستان، ایران و تاجیکستان وارد تعامل و معامله برد-برد می‌شوند که افغانستان به شاهراه ترانزیتی آسیا مبدل شود. از شر فزون‌خواهان و پشتونستان‌خواهان خلاص می‌شویم؛ چون تا این ادعا باقی است ما نه روی صلح را می‌بینیم و نه روی عدالت و آزادی را؛ چون پاکستان به عنوان یک کشور قدرتمند همیشه وقت ما را سرکوب خواهد کرد و در امور ما مداخله می‌نماید.

نوشته های مرتبط :