پاکسازی جنسیتی طالبان: از نسل کشی آموزشی تا محو زنان از جامعه افغانستان

دسته: تحلیل
نویسنده: مهرزاد عظیمی
1404/05/22
5:20 ب.ظ
بازدید: 9

پایگاه خبری تحلیلی روایت : سقوط جمهوریت در۱۵ اوت ۲۰۲۱ و بازگشت طالبان به قدرت، نقطه عطفی تاریک در تاریخ معاصر این کشور است. وعده های اولیه طالبان در مورد “حکومت فراگیر و احترام به حقوق زنان در چارچوب شریعت” به سرعت جای خود را به سیاست‌های سرکوبگرانه و سیستماتیک علیه نیمی از جمعیت کشور داد. در این یادداشت به بررسی پیامدهای این رویدادها، به ویژه محو سیستماتیک زنان از عرصه های عمومی، و آینده مبهم افغانستان می‌پردازم.

سقوط جمهوریت در۱۵ اوت ۲۰۲۱ و بازگشت طالبان به قدرت، نقطه عطفی تاریک در تاریخ معاصر این کشور است. وعده های اولیه طالبان در مورد “حکومت فراگیر و احترام به حقوق زنان در چارچوب شریعت” به سرعت جای خود را به سیاست‌های سرکوبگرانه و سیستماتیک علیه نیمی از جمعیت کشور داد. در این یادداشت به بررسی پیامدهای این رویدادها، به ویژه محو سیستماتیک زنان از عرصه های عمومی، و آینده مبهم افغانستان می‌پردازم.

۱. پیامدهای سقوط جمهوریت و روی کار آمدن طالبان برای مردم افغانستان، به ویژه زنان:
– فروپاشی ساختارهای دولتی: نظام اداری، قضایی و خدماتی کشور عملاً فروپاشید و به شدت تضعیف شد، منجر به بحرانهای انسانی گسترده (گرسنگی، فقر، مهاجرت و بیماری) شد.
– سرکوب سیاسی و اجتماعی: تعقیب و آزار مخالفان سابق، روشنفکران، روزنامه نگاران، نظامیان و فعالان جامعه مدنی فضایی از ترس و سکوت ایجاد کرد.
– فروپاشی اقتصاد: قطع کمک های بین المللی، تحریم ها، فساد و ناکارآمدی طالبان اقتصاد را به ورطه نابودی کشانده است.
– حذف از آموزش: ممنوعیت تحصیل دختران در مدارس متوسطه و دانشگاه ها (از دبیرستان به بالا). این نسلکشی آموزشی، آینده میلیون‌ها دختر را نابود می‌کند.
– حذف از اشتغال: ممنوعیت کار زنان در اکثر بخش های دولتی و بسیاری از مشاغل خصوصی (سازمانهای غیردولتی داخلی و بین المللی، بانک ها، قضاوت، آموزش و…). این امر خانواده ها را به فقر شدید دچار کرده و استقلال اقتصادی زنان را نابود می‌کند.
– حذف از عرصه عمومی: محدودیت های شدید بر آزادی رفت وآمد (نیاز به محرم مرد، پوشش خاص)، بستن حمامه‌ای زنانه، محدودیت دسترسی به پارک‌ها و تفریح‌گاه ها. زنان عملاً در خانه زندانی شده‌اند.
– حذف از مشارکت سیاسی و اجتماعی: نبود هیچ زنی در ساختار حکومتی طالبان، انحلال نهادهای دفاع از حقوق زنان، سکوت اجباری در برابر سیاست‌ها.
– تشدید خشونت‌های مبتنی بر جنسیت: گزارش‌ها حاکی از افزایش ازدواج های اجباری، کودک همسری و خشونت خانگی در سایه ناامنی و بی‌قانونی است.
– تأثیرات روانی ویرانگر: افسردگی، اضطراب، احساس نا امیدی و بی آیندگی در میان زنان به سطح بی‌سابقه‌ای رسیده است.
۲. پیامدهای حذف سیستماتیک زنان بر کل جامعه افغانستان:
– فاجعه انسانی و اخلاقی: نقض گسترده و سیستماتیک حقوق بشر و کرامت انسانی نیمی از جمعیت.
– فروپاشی بخش‌های حیاتی: سیستم‌های بهداشتی (که پیشتر به کادر درمانی زن وابسته بود)، آموزشی و خدمات اجتماعی به دلیل حذف زنان متخصص دچار فروپاشی شده اند.
– فقر و رکود اقتصادی: حذف نیمی از نیروی کار بالقوه و تحصیلکرده، اقتصاد را فلج کرده و فقر را تشدید می‌کند. خانواده های بدون نان آور زن در فقر مطلق فرو رفته‌اند.
– تضعیف سرمایه اجتماعی: جامعه از دانش، مهارت و خلاقیت نیمی از اعضای خود محروم می‌شود.
– نسل‌های آینده در معرض خطر: مادران بی‌سواد یا کم سواد، توانایی پرورش فرزندان سالم و تحصیلکرده را کاهش می‌دهند. چرخه فقر، نادانی و آسیب‌پذیری ادامه می‌یابد.
– انزوای بین‌المللی: این سیاست‌ها مشروعیت حکومت طالبان را زیر سوال برده و مانع اصلی به رسمیت شناختن آن‌هاست.
۳. آیا جامعه بدون زنان در قرن ۲۱ انسانی است؟
– پاسخ قاطعانه: خیر، جامعه‌ای که نیمی از اعضای خود را به دلیل جنسیت شان از حقوق اساسی انسانی (آموزش، کار، مشارکت، آزادی) محروم می کند، نه تنها غیرانسانی است، بلکه ناقض اصول بنیادین حقوق بشر، مندرج در اعلامیه جهانی حقوق بشر و میثاق‌های بین‌المللی می باشد.
– مخالف ارزش‌های جهان شمول: کرامت انسانی، برابری، عدالت و پیشرفت.
– غیرعقلانی و ضد توسعه: هیچ جامعه مدرنی نمی‌تواند با حذف نیمی از استعدادها و توانمندی‌های خود به پیشرفت دست یابد.
– غیرپایدار: چنین جامعه‌ای محکوم به رکود، فقر، عقب‌ماندگی و خشونت داخلی است.
۴. حذف زنان: نشانه بدویت طالبان؟
آری، اما نه کامل. این سیاست‌ها:
– ریشه در تفسیر افراطی و خشک از شریعت دارد، تفسیری که توسط علمای معتدل مسلمان در سراسر جهان رد شده است.
– بازتاب دهنده جهانبینی قبیله‌ای و پدرسالارانه افراطی است که زن را موجودی فرودست و تهدید آمیز میداند که باید کنترل و محدود شود.
– ابزاری برای اعمال قدرت و کنترل اجتماعی است که سرکوب زنان راهی برای تحکیم پایه های قدرت طالبان و اجرای نسخه ایدئولوژیک آن‌ها از جامعه “پاک” است.
– بی‌اعتنایی کامل به واقعیت‌های جهان معاصر و نیازهای یک جامعه پی‌چیده است. این نگاه قرون وسطایی با هیچ معیار مدرن حکمرانی سازگار نیست.

همچنین بخوانید: بازداشت پدر و دو برادر یک نظامی پیشین در خوست؛ مادر کهن‌سال سکته قلبی کرد

این نبردی است برای تعریف انسانیت در قرن بیست و یکم.

۵- برخورد جامعه جهانی با طالبان (با توجه به حذف زنان):
– عدم مشروعیت بخشی: اکثریت قاطع جامعه جهانی از به رسمیت شناختن طالبان به دلیل نقض فاحش حقوق بشر، به ویژه حقوق زنان، خودداری کرده اند.
– تحریم های هدفمند: اعمال تحریم علیه مقامات و نهادهای طالبان ادامه دارد.
– فشار دیپلماتیک مستمر: جامعه جهانی (سازمان ملل، کشورهای غربی، کشورهای اسلامی) بارها خواستار لغو ممنوعیت‌ها شده‌اند، اما تأثیر عملی محدودی داشته است.
– کمک‌های بشردوستانه مشروط: تلاش برای کانالیزه کردن کمک ها از طریق سازمان‌های بی‌طرف برای رسیدن به نیازمندان، بدون تقویت ساختار حکومتی طالبان. اما این کمک‌ها کافی نیست و دسترسی زنان به آن‌ها دشوار است.
– چالش اصلی: یافتن اهرم‌های مؤثر فشار بدون تنبیه مردم عادی و زنان. اجماع جهانی بر سر اقدام قاطع (مانند مداخله نظامی) وجود ندارد.
۶. افغانستان به کجا خواهد رفت؟ سرنوشت مردم تحت حاکمیت طالبان؟
چشم‌انداز بسیار تاریک است:
– ادامه بحران انسانی: فقر شدید، گرسنگی، بیماری و مهاجرت ادامه خواهد یافت.
– فروپاشی بیشتر خدمات اجتماعی: بهداشت و آموزش (به ویژه برای زنان و دختران) رو به زوال است.
– رکود اقتصادی عمیق: سرمایه‌گذاری خارجی صفر، بخش خصوصی در حال نابودی، وابستگی به کمک‌های محدود بشردوستانه.
– افزایش ناامنی: حضور گروه‌هایی مانند داعش خراسان و درگیری‌های قومی/قبیله‌ای.
– انزوای کامل بین‌المللی: ادامه عدم مشروعیت و تحریم‌ها.
– نسل سوخته: یک نسل کامل از دختران از آموزش محروم شده‌اند، آسیب‌های روانی گسترده و عمیق خواهد بود.
– بی‌ثباتی درازمدت: طالبان فاقد ظرفیت، مشروعیت داخلی گسترده و بین‌المللی برای حکمرانی پایدار است. خطر فروپاشی یا جنگ داخلی جدید وجود دارد.
۷. چرا دنیا سکوت کرده است؟ (درک پی‌چیدگی‌ها):
– خستگی از جنگ: دو دهه مداخله نظامی پرهزینه و ناموفق غرب، تمایل به درگیری مجدد را به صفر رسانده است.
– اولویت‌های ژئوپلیتیک دیگر: جنگ اوکراین، تنش‌های خاورمیانه، رقابت چین و آمریکا افغانستان را به حاشیه رانده است.
– عدم اجماع جهانی: کشورهای همسایه (پاکستان، ایران، چین، روسیه) و برخی کشورهای اسلامی منافع متفاوت و گاه متضادی دارند و رویکرد یکسانی نسبت به طالبان ندارند.
– محدودیت ابزارهای فشار: تحریم‌ها مردم را آزار می‌دهد، دیپلماسی اثر ندارد، مداخله نظامی غیرقابل تصور است.
– تمرکز بر جلوگیری از تروریسم: برای برخی قدرت‌ها، ثبات نسبی طالبان در مهار گروه‌های تروریستی فرامنطقه‌ای (به غیر از داعش) مهمتر از حقوق زنان است.
– سکوت نیست، ناتوانی و بی‌ارادگی است: اعتراضات دیپلماتیک و گزارش‌ها ادامه دارد، اما اقدام مؤثر و قاطع وجود ندارد. این به معنای رضایت نیست، بلکه نشانه بنبست و اولویت منافع دیگر است.
۸. راه پیش رو برای زنان و مردان باورمند به ارزش‌های انسانی:
مقاومت مدنی و صلح‌آمیز: ادامه اعتراضات مسالمت‌آمیز (هرچند پرخطر)، کمپین‌های آگاهی‌بخشی داخلی و بین‌المللی. ایجاد مدارس و کلاس‌های آموزشی زیرزمینی.
مستندسازی و افشاگری: ثبت دقیق نقض حقوق بشر و اشاعه آن از طریق کانال‌های امن به رسانه‌ها و نهادهای بین‌المللی.
ساخت شبکه های حمایتی: ایجاد شبکه‌های امن برای حمایت روانی، آموزشی و معیشتی از زنان آسیب دیده و فعالان. همبستگی میان زنان و مردان آزادیخواه.
فشار از خارج: دیاسپورای افغانستانی باید صدای مردم داخل باشند و لابیگری بین‌المللی را ادامه دهند. تقاضا برای پاسخگویی طالبان در محافل بین‌المللی.
آموزش و توانمندسازی در هر سطح ممکن: حفظ و گسترش دانش و مهارت در محیط‌های محدود (خانواده، شبکه های کوچک، آنلاین).
حفظ امید و تاب آوری: این نبرد درازمدت است. حفظ روحیه و امید به آینده، علیرغم شرایط سخت، حیاتی است.
در نهایت گرفتن سلاح و پرداختن به جنگ های گروهی، چریکی و پارتیزانی در سرا سر کشور به ویژه مناطق بومی.

همچنین بخوانید: افغانستان، فساد و فرهنگ مافیایی

نتیجه گیری:
حاکمیت طالبان و سیاست محو سیستماتیک زنان، افغانستان را به ورطه یک فاجعه انسانی بی‌سابقه سوق داده است. جامعه‌ای که نیمی از پتانسیل خود را سرکوب می‌کند، محکوم به فروپاشی اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی است. این سیاست ها نه تنها غیرانسانی و ضد زن، که نشاندهنده تفسیری قرون وسطایی و غیرقابل قبول از دین و حکمرانی در جهان معاصر است. سکوت یا بی‌عملی موثر جامعه جهانی، هرچند با دلایل پی‌چیده، غیرقابل توجیه است. آینده افغانستان تحت این شرایط بسیار تاریک است و خطر ایجاد نسلی سوخته و کشوری ناکام آباد را به همراه دارد. تنها امید در مقاومت شجاعانه زنان و مردان داخل افغانستان، همراه با فشار مستمر و هوشمندانه بین‌المللی و حفظ شعله آموزش و آگاهی نهفته است. سرنوشت افغانستان به توانایی مردمش در حفظ امید و مبارزه برای حقوق اساسی خود، و به اراده جامعه جهانی برای یافتن اهرم های مؤثر فشار بدون آسیب به غیرنظامیان، گره خورده است.

نوشته های مرتبط :