نقش مراسم‌های ملی- مذهبی برای مقابله با ستم و استبداد

دسته: تحلیل
نویسنده: تحریریه روایت
1402/05/05
2:51 ب.ظ
بازدید: 0

در تاریخ جوامع بشری و کشورها یکی از نکات برجسته در انقلاب‌های عدالت‌خواهانه، تاثیرپذیری این جنبش‌ها از روزها و مراسم‌های ملی- مذهبی می‌باشد. اکثریت جوامع بشری اعم از شرقی و غربی و دینی و غیردینی از این مسئله در مقاطع مهم از تاریخ شان و در حرکت‌ها و جنبش های مختلف بهره برده اند.

در افغانستان نیز انقلاب‌ها و جنبش‌های که در دهه‌های پسین رخ داده است، بخش اعظم از آن یا پیوند و ریشه در باورها و اعتقادات داشته و یا متاثر از روزهای خاص ملی- مذهبی بوده است. در جامعه تشیع افغانستان این باور و الگو پذیری بیشتر از مذاهب دیگر برجسته بوده است. یعنی مراسم‌های دینی و مذهبی شیعیان نمادی از حرکت‌های عدالت خواهانه و نافرمانی های مدنی و سیاسی بوده است که به آنان انگیزه و قوت بخشیده است. امروز نیز بخش مهم از انگیزه و امیدواری برای آغاز جنبش‌های عدالت خواهانه در افغانستان، همین مراسم و ایام ملی- مذهبی می‌باشد که محور و دال مرکزی این جنبش ها همواره محرم و عاشورا بوده و خواهد بود.

البته این اعتقاد و تاثیر پذیری در تمامی جوامع تشیع وجود داشته است. مثلا به هشت سال جنگ ایران و عراق اگر نگاه کنیم، می‌بینیم که بخشی مهمی از پیروزی‌های ایران علیه ائتلاف نانوشته‌ای اعراب‌ به سرکردگی بغداد و بلوک‌ شرق و غرب که علیه ایران در حمایت از صدام حسین بسیج شده بودند، بر می‌گردد به همین انگیزه گرفتن از تاریخ تشیع و جنبش های ملی و مذهبی و در رآس آن عاشورا که منجر به تثبیت جایگاه ایران گردید. زمانیکه صادق آهنگران، نوحه سرای مطرح ایرانی، نوحه‌ها و سروده‌های حماسی مانند کربلا منتظر ماست بیا تا برویم، هویزه، خوزستان، هیهات‌ مناالذله و… را به تاسی از عاشورا برای انگیزه دادن لشکریان ایران در جبهات‌ جنگ می‌خواند، انرژی قوای ایرانی چندین برابر می‌شد. به همین گونه نام گذاری عملیات های بزرگ که ایران علیه عراق انجام داد و ضد حملات با نام کربلا، بیت المقدس، فتح المبین، محرم و… که همه ریشه در اعتقادات و جنبش‌ها و مراسم های مذهبی دارد در روند جنگ بسیار تاثیر گذار بوده است.

البته این نگرش و تاثیر پذیری از مراسم های ملی- مذهبی تنها مربوط به مذهب تشیع و اسلام نبوده و نیست، حتی قبل از آن و در جریان جنگ‌های صلیبی نیز این ماجرا شاهد هستیم که صلیبیون با شعار آزاد کردن بیت المقدس توانستند که حدود دو صد سال با مسلمانان بجنگند که این مسئله ارزش شعارها و مناسبت‌های ملی- مذهبی را به وضوح نشان می‌دهد. همچنین تا زمانیکه مسلمانان شعار دینی (آزادی بیت المقدس) در ساختار جنبش و جنگ های را در نظر نگرفتند و جدی نپنداشتند، پیروز نشدند. به همین شکل حتی در انقلاب های بزرگ تاریخ مانند انقلاب کبیر فرانسه در ۱۴ جولای، انقلاب اکتبر روسیه و انقلاب اسلامی ایران این جنبش متاثر از یادواره‌ها و مراسمات ملی این کشورها و شعارهای وطن پرستانه یا مذهبی بوده است.

در افغانستان نیز این مسئله در چهار دهه‌ ای گذشته بین تمامی گروه‌های جنگی و جهادی و غیر جهادی بسیار برجسته بوده است. جدا از حق و ناحق بودن این جدال‌ها که مجال بحث آن نیست، اما در بین احزاب اسلامی و مخصوصا مردمان تشیع هر حرکت و جنبشی عدالت خواهانه که شکل گرفته، با الهام از عاشورا و کربلا و اعتقادات مذهبی بوده است. در چهل سال گذشته در هر جنگ و جنبشی حق یا باطل که در بین جامعه تشیع چه خودی و یا بیرونی بوقوع پیوسته، شعار های دینی و عاشورایی اولین و مهمترین عامل انگیزه دهی برای آنان بوده است.

از همین رو امروز هم اگر حرکت و نافرمانی برای زدودن محدودیت ها و استبداد علیه حاکمیت مستبدانه طالبان صادر می‌شود و صورت می‌گیرد، الهام‌بخش و پشتیبان این رفتار عاشورا و کربلا است. البته جالب این‌جاست که بعضی از سکولارها و لاییک های جامعه افغانستان که تا چند روز قبل سخن از نافرمانی مدنی و مقابله و قیام با هر وسیله و انگیزه‌ای را می‌گفتند و شعار می دادند، اما امروز به نفع طالبان موضع گرفته و رفتار خشونت آمیز را نفی‌ می‌کنند. در حالیکه تشویق و ترغیب خود آنان در طول دو سال گذشته برای حرکت‌های جنبش هیچ نتیجه‌ی نداشته و ندارد ولی حرکتی را که قرار است از دامن عاشورا و مراسم محرم شکل بگیرد، نفی می کنند. در حالیکه این حرکت بازهم برای نظام سلطه فعلی چالش آفرین خواهد بود و این جرقه می‌تواند به بسیج عمومی بیانجامد.

بنابر این نباید جنبش های الهام گرفته از مراسم‌های ملی- مذهبی را دست کم گرفت. این پکیج و گزینه همانطوریکه در تاریخ اجتماعی بشر، انقلاب ها و جنبش‌های بزرگ را بسیج کرده و به پیروزی رسانیده است، در افغانستان امروز نیز بدون شک تنها ابزار مهم فعلی در دسترس است که می تواند برای استبداد طالبانی چالش آفرین باشد.

از این رو اگر کسی آرمان و آرزوی آزادی افغانستان را دارد، نباید این مورد را نادیده بگیرد. فعلا تنها ابزاری که می‌شود با طالبان که مدعی اسلامیت خواهی هستند، مبارزه کرد، همین الهام گیری از جنبش‌ها و حرکت های ملی- می باشد. البته باید گفت که قمه زنی و بعضی از اعمال نامشروع دیگر هدف اصلی جنبش و حرکت و نافرمانی مدنی نیست و در این زمینه‌ها باید روشن‌گری صورت گیرد و مضراتش بیان گردد.

نوشته های مرتبط :