۷ ثور و سقوط جمهوریت افغانستان؛ خیانتی که تاریخ را تغییر داد

دسته: تحلیل
نویسنده: محمد خالد صدیقی
1404/02/07
9:34 ق.ظ
بازدید: 21

پایگاه خبری تحلیلی روایت : روز ۷ ثور ۱۳۵۷، تاریخ افغانستان را برای همیشه تغییر داد. این روز با وقوع کودتای حزب دموکراتیک خلق افغانستان و سرنگونی جمهوری داوود خان، رئیس‌جمهور وقت، آغاز شد. کودتای ۷ ثور نه تنها سبب سقوط نظام جمهوری داوود خان شد، بلکه نقطه عطفی در تاریخ معاصر افغانستان به شمار می‌آید. این کودتا نه تنها باعث تغییر ساختار حکومتی در افغانستان شد، بلکه بحران‌ها و جنگ‌های داخلی فراگیر را به دنبال آورد که کشور را به مدت چندین دهه درگیر مشکلات مختلف کرد. در این مقاله، به بررسی علل و پیامدهای این کودتا پرداخته می‌شود و تلاش خواهد شد تا تأثیرات آن بر افغانستان و تحولات پس از آن روشن گردد.

روز ۷ ثور ۱۳۵۷، تاریخ افغانستان را برای همیشه تغییر داد. این روز با وقوع کودتای حزب دموکراتیک خلق افغانستان و سرنگونی جمهوری داوود خان، رئیس‌جمهور وقت، آغاز شد. کودتای ۷ ثور نه تنها سبب سقوط نظام جمهوری داوود خان شد، بلکه نقطه عطفی در تاریخ معاصر افغانستان به شمار می‌آید. این کودتا نه تنها باعث تغییر ساختار حکومتی در افغانستان شد، بلکه بحران‌ها و جنگ‌های داخلی فراگیر را به دنبال آورد که کشور را به مدت چندین دهه درگیر مشکلات مختلف کرد. در این مقاله، به بررسی علل و پیامدهای این کودتا پرداخته می‌شود و تلاش خواهد شد تا تأثیرات آن بر افغانستان و تحولات پس از آن روشن گردد.

علت‌های وقوع کودتای ۷ ثور

کودتای ۷ ثور در میان شرایط داخلی و بین‌المللی پیچیده‌ای شکل گرفت. یکی از عوامل اصلی بروز این کودتا، نارضایتی گسترده از حکومت داوود خان بود. پس از سرنگونی سلطنت محمد ظاهر شاه و به قدرت رسیدن داوود خان در سال ۱۹۷۳، حکومت او با چالش‌های جدی مواجه شد. از یک طرف، اصلاحات اقتصادی و اجتماعی داوود خان نتوانست مشکلات اساسی کشور را حل کند. از طرف دیگر، سیاست‌های ملی‌گرایانه او باعث ایجاد تنش با کشورهای همسایه و قدرت‌های جهانی شد. در داخل افغانستان، فساد، بیکاری و فقر گسترده باعث شد که بسیاری از اقشار مردم از حکومت او نارضایتی پیدا کنند.
در سطح بین‌المللی، روابط داوود خان با کشورهای غربی به ویژه ایالات متحده به سردی گرائید و این رئیس‌جمهور به سمت اتحاد با شوروی سابق میل کرد. این تغییر سیاست در روابط خارجی و نزدیکی به بلوک شرق، واکنش‌های منفی از سوی کشورهای غربی و همسایگان افغانستان، به ویژه ایران و پاکستان، به همراه داشت. این تنش‌ها، زمینه‌ساز شکل‌گیری مخالفت‌های جدی با حکومت داوود خان از سوی گروه‌های مختلف شد. حزب دموکراتیک خلق افغانستان که گرایش‌های مارکسیستی داشت، توانست از این نارضایتی‌ها به نفع خود استفاده کند و کودتای ۷ ثور را به وقوع برساند.

روند وقوع کودتا

کودتای ۷ ثور در شب آن روز آغاز شد و به سرعت در سراسر کشور گسترش یافت. اعضای حزب دموکراتیک خلق افغانستان که تحت رهبری نور محمد تره‌کی و حفیظ‌الله امین قرار داشتند، این کودتا را طراحی و به اجرا درآوردند. حزب دموکراتیک خلق با دریافت حمایت ارتش و برخی از مقامات دولتی، موفق شد تا ارگ ریاست جمهوری کابل را تصرف کرده و داوود خان و اعضای خانواده‌اش را به قتل برساند.
این کودتا نه تنها یک تغییر سیاسی در افغانستان ایجاد کرد، بلکه روند تحولات اجتماعی و اقتصادی کشور را دگرگون ساخت. پس از سرنگونی داوود خان، رژیم کمونیستی تحت حمایت شوروی در افغانستان برقرار شد. این رژیم سعی داشت تا با اجرای سیاست‌های مارکسیستی، جامعه افغانستان را دگرگون کند. از اصلاحات ارضی گرفته تا تغییرات فرهنگی، حزب دموکراتیک خلق قصد داشت تا افغانستان را به یک کشور سوسیالیستی تبدیل کند. با این حال، این تغییرات ناگهانی و اجباری، با مخالفت شدید مردم و گروه‌های مختلف روبرو شد.

پیامدهای سیاسی و اجتماعی کودتای ۷ ثور

کودتای ۷ ثور، پیامدهای سیاسی و اجتماعی عمده‌ای در پی داشت که نه تنها بر وضعیت داخلی افغانستان تأثیر گذاشت، بلکه روابط این کشور با کشورهای دیگر را نیز تحت تأثیر قرار داد. یکی از پیامدهای فوری این کودتا، سرنگونی نظام جمهوری داوود خان و برقراری جمهوری کمونیستی بود. حزب دموکراتیک خلق افغانستان که بر سرکار آمده بود، سعی در تغییر سریع ساختارهای اجتماعی و فرهنگی کشور داشت. اصلاحات ارضی و تلاش برای کاهش نفوذ مذهب در سیاست‌ها و فرهنگ کشور، یکی از مهم‌ترین اقداماتی بود که رژیم جدید در دستور کار خود قرار داد.
در پاسخ به این سیاست‌ها، مخالفت‌های گسترده‌ای از سوی مردم افغانستان، به ویژه در مناطق روستایی و مذهبی، بروز کرد. بسیاری از مردم به این تغییرات اجباری واکنش نشان دادند و گروه‌های سیاسی مخالف، از جمله نیروهای جهادی، برای مبارزه با رژیم کمونیستی به پا خواستند. این اعتراضات و مقاومت‌ها، که به یک جنگ داخلی تبدیل شد، در نهایت به حضور مستقیم شوروی در افغانستان منجر گردید. بنابراین، این کودتا نه تنها به تغییرات داخلی منجر شد، بلکه افغانستان را به یک میدان جنگی برای رقابت‌های سیاسی و ایدئولوژیکی تبدیل کرد.

نقش شوروی و تأثیرات بین‌المللی

پس از وقوع کودتای ۷ ثور، شوروی سابق حمایت خود را از رژیم کمونیستی افغانستان اعلام کرد. این حمایت شامل ارسال مشاوران نظامی و اقتصادی بود که به تقویت رژیم کمک می‌کرد. شوروی، که نگران نفوذ ایالات متحده در منطقه بود، سعی کرد تا افغانستان را به یکی از متحدان خود در منطقه تبدیل کند. این حمایت‌ها در طول سال‌ها موجب تشدید بحران‌ها و جنگ‌های داخلی در افغانستان شد.
از سوی دیگر، این تغییرات در افغانستان واکنش‌های منفی از سوی کشورهای غربی و همسایگان افغانستان به ویژه پاکستان و ایران را برانگیخت. پاکستان که خود از حمایت‌های شوروی و حکومت کمونیستی افغانستان نگران بود، به حمایت از گروه‌های مخالف رژیم پرداخت. ایران نیز که پس از انقلاب ۱۹۷۹ به جمهوری اسلامی تبدیل شده بود، به دلیل نگرش ایدئولوژیک خود و مخالفت با کمونیسم، به حمایت از نیروهای ضدکمونیستی در افغانستان پرداخته و حتی نیروهای خود را در مرزهای افغانستان مستقر کرد.

نتیجه‌گیری

کودتای ۷ ثور ۱۳۵۷ نقطه عطفی در تاریخ افغانستان بود که پیامدهای آن هنوز هم در این کشور مشاهده می‌شود. این کودتا به رغم تغییرات گسترده‌ای که در ساختار حکومتی افغانستان به وجود آورد، نتوانست مشکلات بنیادین کشور را حل کند و در نهایت به جنگ‌های داخلی، بحران‌های سیاسی و اجتماعی و مداخله نظامی خارجی انجامید. تأثیرات این تحولات در افغانستان همچنان ادامه دارد و وضعیت کنونی این کشور به نوعی بازتاب همان بحران‌های تاریخی است که از آن زمان آغاز شد.

منابع:
1. طاهری، محمد. «تاریخ معاصر افغانستان»، انتشارات دانشگاه کابل، ۱۳۹۵، صفحه ۱۵۰-۱۷۰.
2. جلالی، حسین. «افغانستان در قرن بیستم»، نشرات مرکز نشرات علمی، ۱۳۹۷، صفحه ۲۲۳-۲۴۵.
3. مهدوی، محمود. «چالش‌های افغانستان در دوران کمونیسم»، انتشارات تاریخ افغانستان، ۱۳۹۶، صفحه ۱۸۰-۲۰۰.
4. مقالات تاریخی از «افغانستان امروز»، تاریخ انتشار: ۱۳۹۸، صفحه ۵۲-۵۵.
5. پیامی، احمد. «افغانستان از کودتا تا جنگ»، انتشارات کتابخانه ملی، ۱۳۹۴، صفحه ۳۰۰-۳۲۰.

نوشته های مرتبط :