عبدالخالق – اشک بزرگ‌تر از چشم تاریخ

دسته: تاریخ, تحلیل
نویسنده: Leon B. Poullada
1403/08/25
12:41 ب.ظ
بازدید: 41

پایگاه خبری تحلیلی روایت : گرچه این دو خانواده رقبای سیاسی بودند؛ هنگامی که نادر با برداشتن یک گام آشتی‌جویانه پیش‌نهاد داد تا یکی از برادرزاده‌های جوانش با دختری از خاندان چرخی ازدواج کند، ولی پاسخ منفی شنید، کین دوسویه چند چندان شد و رقابت رنگ دشمنی گرفت.

رسواترین نمونه، بالا گرفتن دشمنی خونی‌ میان “آل مصاحبان” به رهبری محمدنادر شاه (۱۹۲۹-۱۹۳۳) و دودمان برجستۀ “چرخی” به رهبری غلام‌نبی بود.

گرچه این دو خانواده رقبای سیاسی بودند؛ هنگامی که نادر با برداشتن یک گام آشتی‌جویانه پیش‌نهاد داد تا یکی از برادرزاده‌های جوانش با دختری از خاندان چرخی ازدواج کند، ولی پاسخ منفی شنید، کین دوسویه چند چندان شد و رقابت رنگ دشمنی گرفت.

محمدنادر پس از پادشاه شدن، غلام‌نبی را با برچسپ “بلوا” [برانگیختن شورش] به بند کشید و به دار آویخت. در واکنش (بدل)، محمدعزیز خان – برادر نادر – در برلین از سوی دانش‌جوی افغان – ظاهراً به تحریک غلام صدیق برادر غلام نبی- کشته شد. افزون بر این‌، تلاش‌هایی راه فتاد تا محمدهاشم صدراعظم – برادر دیگر شاه نادر – در کابل ترور شود.

سپس، همۀ مردان خانوادۀ چرخی که بالاتر از چهارده سال سال داشتند، به خون‌بهای انتقام اعدام شدند. دیری نگذشت و در سال‌گرد اعدام غلام‌نبی، [عبدالخالق] متعلم مکتب از وابستگان خاندان چرخی، در مراسم فراغت شاگردان معارف محمدنادر شاه را به گلوله بست.

مرگ نادر، پس از انقلابی که او را به تخت رسانده بود، احیای ملی افغانستان را ضربت جدی زد و ملت سراسر به سزای بدل [دشمنی/ انتقام‌کشی] قبیلوی میان دو خانوادۀ سرشناس آسیب دید.

آویزه‌ها
● روایت فوق در ۱۹۸۶ در کابل توسط منابعی که از نزدیک با رویدادها آشنا بودند، بررسی و تأیید شده است.

● نسخه‌های گوناگون این ماجرا را پژوهش‌گرانی چون Fraser Tyler، Spain، Fletcher، E.Caspani و E.Cagnacci در کتاب “Afghanistan: Crocevia dell’Asia” (افغانستان: چهارراه آسیا)/ ایتالیا، ۱۹۵۱ نوشته اند.

یادداشت سیاسنگ
● در کنار هزاران برگ فارسی و پشتو که به سوژۀ کشته شدن محمدنادر پرداخته اند، گاه بد نخواهد بود به اسنادی از این دست نیز نگاهی انداخت:
(Reform and rebellion in Afghanistan, Leon Poullada, 1973)
برگ‌های ۲۴ و ۲۵

● با دریغ، تا کنون نتوانسته‌ام به نوشته‌های Fraser Tyler، Spain، Fletcher، E.Caspani و E.Cagnacci در کتاب “Afghanistan: Crocevia dell’Asia” دست یابم تا ببینم آنان در این زمینه چه و چگونه نگاشته اند. آیا خوانندۀ مهربانی مرا رهنمایی یا کمک خواهد کرد؟

برگردان: صبور سیاسنگ