جامعه‌ای که در آن کلاه و ریش فضیلت است!

دسته: تحلیل
نویسنده: غلام رضا سادات
1403/08/21
10:38 ق.ظ
بازدید: 26

پایگاه خبری تحلیلی روایت : رسانه‌ها اخیرا گزارش داده اند که مسئولان دانشگاه‌ها در اقدام جدید؛ دانشجویان را ملزم به پوشیدن کلاه و گذاشتن ریش کرده اند. شماری از دانشجویان دانشگاه‌های غزنی و فاریاب به رسانه‌ها گفته اند که مسوولان دانشگاه‌ها به دانشجویان تذکر جدی داده اند که اگر در اجرای این فرمان تعلل کنند و از آن پیروی نکنند، از دانشگاه‌ها اخراج خواهند شد. این در حالی است که طی سه سال گذشته قوانین سخت‌گیرانه‌ای در دانشگاه ها اعمال شده است. حذف تدریس فقه جعفری از دانشگاه‌ها، تغییر نصاب درسی دانشگاه‌ها، اخراج شماری از استادان، ممنوعیت برگزاری مراسم فراغت دانشجویان، ممنوعیت ورود دختران به دانشگاه‌ها، تحمیل نوع خاصی از پوشش و آرایش ظاهری استادان و دانشجویان به سبک خاص مورد نظر از جمله اقداماتی می باشد که در دانشگاه‌ها اعمال شده است.

رسانه‌ها اخیرا گزارش داده اند که مسئولان دانشگاه‌ها در اقدام جدید؛ دانشجویان را ملزم به پوشیدن کلاه و گذاشتن ریش کرده اند. شماری از دانشجویان دانشگاه‌های غزنی و فاریاب به رسانه‌ها گفته اند که مسوولان دانشگاه‌ها به دانشجویان تذکر جدی داده اند که اگر در اجرای این فرمان تعلل کنند و از آن پیروی نکنند، از دانشگاه‌ها اخراج خواهند شد. این در حالی است که طی سه سال گذشته قوانین سخت‌گیرانه‌ای در دانشگاه ها اعمال شده است. حذف تدریس فقه جعفری از دانشگاه‌ها، تغییر نصاب درسی دانشگاه‌ها، اخراج شماری از استادان، ممنوعیت برگزاری مراسم فراغت دانشجویان، ممنوعیت ورود دختران به دانشگاه‌ها، تحمیل نوع خاصی از پوشش و آرایش ظاهری استادان و دانشجویان به سبک خاص مورد نظر از جمله اقداماتی می باشد که در دانشگاه‌ها اعمال شده است.
اما در زمینه الزام دانشجویان به ریش گذاشتن و پوشیدن کلاه سفید پاکستانی؛ در نخست باید گفت که لباس‌های محل و ملی هر کشوری منعکس کننده فرهنگ و هویت فردی، گروهی، اجتماعی، اقتصادی، دوره‌های مختلف تاریخی که طی آن زندگی یک ملت شکل گرفته می‌باشد. مردم افغانستان هم بسته به محل زندگی و آداب و رسوم رایج قومی، از انواع مختلف لباس، بویژه پیراهن معروف، استفاده می‌کنند. البته پیراهن که امروز در افغانستان، پاکستان و هند استفاده می شود، با برخی تفاوت‌های که وجود دارد، از اوضاع شرایط سده‌های پسین تأثیر پذیرفته است.
لباس و پیراهن مورد استفاده در کشور در طول تاریخ و بویژه سده‌های پسین مانند موارد فرهنگی، از تهاجم فرهنگ‌های بیگانه در امان نبوده‌است. در نخست شکل لباس سنتی افغانستان تحت تأثیر استعمار انگلیس در قرن ۱۹ و اوایل قرن بیستم دستخوش تغییر و تحول گردید. اما در سال‌های پسین نسل جدید با توجه به هجمه‌های فرهنگی و گرایش‌های فکری تمایل چندانی به پوشیدن پیراهن تنبان افغانستانی نه از نوع شبیه سنتی کهن و نه هم پیراهن که از تلفیق لباس هندی ها رواج یافته، از خود نشان نمی‌دهند.
اگرچه لباس‌های محلی اقوام مختلف افغانستان نشان دهنده‌ی فرهنگ، سبک زندگی و آداب و رسوم آنها می‌باشد اما میزان تلاش برای حفظ این لباس‌های محلی در اقوام مختلف متفاوت است. براساس شواهد موجود قوم پشتون بیش از اقوام دیگر به لباسی که تلفیقی از گذشته و استعمار هند__بریتانوی است، دل بسته اند. البته این امر بسته به عوامل مختلف از جمله بسته بودن جامعه پشتون‌ها، نزدیکی به جوامع قبایلی هند و پاکستان و… دارد. از طرفی هم در اواخر قرن ۱۹، حاکمیت‌های پشتون‌والی تلاش کرده‌اند که این فرهنگ را به نوعی بالای اقوام دیگر تطبیق کند. نتیجه آن هم این‌که امروز ما لباس کهن آریانای قدیم را یا نداریم یا هم بسیار کم‌رنگ فقط در بعضی مناطق شمالی و مرکزی افغانستان رایج است؛ در حالیکه لباس سنتی فرهنگ پشتون‌ها که تلفیق از لباس سنتی قدیم و پوشش هندی است، به پوشش غالب تبدیل شده است.
البته مبین حرف ما گذشته‌ی تاریخی است. در حالیکه قرن‌ها فرهنگ لباس در افغانستان از دوران آریانای قدیم به سبک و روال آریایی‌ها بود اما در دوران استعمار و پس از آن و تأثیر پذیری شاهان و قبایل پشتون، لباس (پیراهن و تنبان همراه چپلی) متاثر از فرهنگ برهمنی- هندی وارد کشور گردید. در حالیکه لباس مردان پشتون عین لباس قبایل هندی شامل پیراهن، تنبان، لنگی، چپلی، به اضافه پتو می‌باشد. زنان آنان نیز پیراهن، تنبان، چادری و پیزار می پوشند. اما لباس سنتی هزاره‌ها شکل خاص خودرا دارد که مردان هزاره برک می پوشند، زنانشان پیراهن، تنبان و چادر دارند و جیل از سکه و مهره نیز دور سر دارند که تاحدی همان لباس سنتی این قوم است. همچنین در سال‌های پسین پوشش لباس سنتی خامک دوزی هزاره‌ها بین زنان جوان آنان رایج شده است.
اما تاجیک‌ها فرهنگ لباس سنتی را مانند هزاره‌ها کمتر حفظ کرده اند. با این وجود لباس سنتی آنان در بعضی از ساحات افغانستان مخصوصا در مناطقی از تخار و بدخشان و ساحاتی از بغلان فرهنگ لباس سنتی را با اندکی تغییرات حفظ کرده‌اند. البته این امر بیشتر از سوی زنان مسن حفظ شده است.
اما امروز حاکمیت موجود دوباره دست به تغییر فرهنگی زده‌اند. به تازگی آنان اندازه و نوع لباس دانشجویان و دانش آموزان را تعیین کرده‌اند. آنان قصد دارند همان‌طوریکه پتر کبیر لباس و ریش را مانع پیشرفت روسیه می‌دانست؛ برعکس و با اجبار، با پروژه ریش گذاشتن و لباس و دستار بستن فرهنگ مورد نظر خودرا ترویج و عملی کنند. البته هدف پتر کبیر پیشرفت روسیه بود اما هدف حاکمیت موجود احتمالا سنت‌گرایی و تحمیل فرهنگ یک قوم بر اقوام دیگر است.امروز متاسفانه به جای آزادی عمل در پوشیدن لباس از سوی دانشجویان و کارمندان و… دوباره لباس‌های روستایی سبک و سیاق بیشتر برهمنی اجباری شده است. البته هیچ کسی مخالف حفظ فرهنگ و هویت گذشته‌ی جامعه‌اش از جمله لباس نیست، ولی اولا این‌که کدام لباس؟ دوم هم با اجبار و زور مگر می‌شود؟ نکته دیگر این‌که لباس وارداتی هندی- برهنمی با دستار چهل و چند متره و چپلی و کلاه لب چاک که سنت و فرهنگ اقوام دو سوی دیورند می باشد، چرا تحمیل شود؟ در حالی‌که پوشش اصلی سنتی گذشته ی مردم و آزادی در حفظ و تنوع فرهنگ‌های مختلف اقوام باید مهم باشد. البته یک نکته مثبتی که در دوران بیست سال گذشته وجود داشت، همانا به جز بخش‌ها و طیف‌های خاص مثلا دانش آموزان و کارمندان یک تعداد ادارات خاص، در بقیه جاها کارمندان دولت، وکلای پارلمان و حتا وزیران لباس های مورد علاقه شان را به تن می‌کردند. که مسئله آزادی عمل را در حفظ هویت اقوام و گروه‌ها امکان پذیر ساخته بود.
البته امروز و در حاکمیت و قانون جدید پوشش حاکمیت فعلی؛ مردان ترکیبی از لباس‌هایی مانند پراهن و تنبان و لباس‌های عادی و جدید را می‌پوشند، که یک تحمیل است. ولی این زنان هستند که نظر به مردان بیشتر سختی را در پوشش تجربه می‌کنند. زنان مجبور به پوشیدن برقع هستند. حتی برای خبرنگاران زن که گویندگی می‌کنند شرایط سختی وضع گردیده به گونه ی که اجازه ندادند که صورت شان معلوم شوند.
با این وجود، اما هیچ گروه و قومی در افغانستان نه مخالف پوشش سنتی هستند و نه هم حجاب؛ ولی نکته مهم این است که فرهنگ پوششی یک قوم که آن‌هم دیکته استعمار و جامعه استعمار زده است نباید به عنوان پوشش ملی اجباری شود؛ حد اقل آزادی عمل برای اقوام دیگر در زمینه پوشش وجود داشته باشد. در زمینه حجاب هم، هیچ قوم، گروه و مذهبی در افغانستان مخالف حجاب نیست، اما کدام حجاب؟ حجاب اسلامی که در آن همه‌ی مذاهب اتفاق نظر دارند و پوشش معمولی زنان شامل پوشش بدن به استثنای صورت و دست است، یا پوشش قبیلوی که شامل برقه و حبس زنان میان ده‌ها گز پارچه‌ی زخیم و کلفت، که این فتوا بجز در مدرسه دیوبند و مکتب وهابیت، جای در متون دینی ندارد.

همچنین بخوانید: یک مرد ۳۰ ساله در‌ پروان به قتل رسید

نوشته های مرتبط :