صادق هدایت و زنان

دسته: تحلیل
نویسنده: شيون شرق
1403/07/15
10:04 ق.ظ
بازدید: 74

پایگاه خبری تحلیلی روایت : صادق هدایت باور دارد که دو نوع زن وجود دارد: زن فرشته و زن لکاته. براساس نگاه او، همه زنان یا فرشته‌‌اند یا لکاته و مردها نیز به زنان فرشته دست‌رسی کامل ندارند و اما لکاته‌ها همیشه در دست‌رس استند. او می‌گوید فرشته انسان نیست و نمی‌شود برایش رسید و فاحشه هم برای عشق، علاقه و پیوند عمیق نمی‌اندیشد… باهرکس و ناکس می‌خوابد و کیف می‌کند. برای همین همیشه قابل دست‌رس است. زنان در داستان‌های که شکل دهنده‌ و عیان کننده‌ی اندیشه‌ای او استند، یا فرشته‌اند و زن اثیری و یا لکاته و ربابه. این دو گروه از زنان در کار خود تاکام پیش‌رفته‌ و صد در صدی راهی راه خویش‌اند. لکاته‌های به هرزه‌گرایی؛ هوس‌بازی و حماقت روی آورده و باکی از هم‌خوابی با هیچ مردی ندارند و فرشته‌ها عمیق می‌اندیشند و مردان نمی‌توانند با آنان دست‌رسی پیدا کنند.

صادق هدایت باور دارد که دو نوع زن وجود دارد: زن فرشته و زن لکاته. براساس نگاه او، همه زنان یا فرشته‌‌اند یا لکاته و مردها نیز به زنان فرشته دست‌رسی کامل ندارند و اما لکاته‌ها همیشه در دست‌رس استند. او می‌گوید فرشته انسان نیست و نمی‌شود برایش رسید و فاحشه هم برای عشق، علاقه و پیوند عمیق نمی‌اندیشد… باهرکس و ناکس می‌خوابد و کیف می‌کند. برای همین همیشه قابل دست‌رس است.

زنان در داستان‌های که شکل دهنده‌ و عیان کننده‌ی اندیشه‌ای او استند، یا فرشته‌اند و زن اثیری و یا لکاته و ربابه. این دو گروه از زنان در کار خود تاکام پیش‌رفته‌ و صد در صدی راهی راه خویش‌اند. لکاته‌های به هرزه‌گرایی؛ هوس‌بازی و حماقت روی آورده و باکی از هم‌خوابی با هیچ مردی ندارند و فرشته‌ها عمیق می‌اندیشند و مردان نمی‌توانند با آنان دست‌رسی پیدا کنند.

زنانِ چون پروین در داستان پروین دختر ساسان، گلشاد در داستان سایه‌ی مغول و فرشته‌ی اثیری در بوف کور از زنان فرشته و پاکیزه‌ استند و زنان مثل ربابه در محلل و زرین کلاه در داستان زنی که مردش را گم کرد و لکاته در بوف کور، لکاته اند.

داستان «عروسک پشت پرده»ی او بیش‌تر از این دو گروه از زنان را به معرفی گرفته و این داستان تا انتها با چنین زنان درگیر است. این داستان که طرح پیش‌نویس بوف کور خوانده می‌شود زیاد کوته پی‌ریزی شده و خلق شده است. شخصیت‌ها و به ویژه زنان در آن بیش‌تر مورد توجه‌اند.

در همه‌جا، هدایت از زنان لکاته بیزار و گریزنده است؛ به زنان فرشته تمایل دارد و آنان را دور از دست‌رس مردان می‌داند. من فکر می‌کنم مقصود او از «دور از دست‌رس مردان» زود تن ندادن آنان به مردان است‌. به هر مردی غیر مردی‌که خود را در آن نبینند، تن نمی‌دهند.

همچنین بخوانید: کاخ سفید: گفتگوی واقعی در گرو احترام‌گذاری طالبان به زنان است

او زنان لکاته را پست‌تر از مجسمه‌ی ساخته شده برای فروش کالا می‌داند: «این مردمان غریب، این زندگی‌های عجیب را یکی‌ یکی از جلو چشمش می‌گذرانید، صورت بزک‌کرده‌ی زن‌ها را دقت می‌کرد. آیا این‌ها بودند که مردها را فریفته و دیوانه‌ی خودشان کرده بودند؟ آیا این‌ها هرکدام مجسمه‌ای به‌مراتب پست‌تر از آن مجسمه‌ی پشت شیشه‌ی مغازه نبودند؟…»

هدایت خوشش نمی‌آید نام زنان بد را بگیرد، آنان را هوس‌پرست، شهوتی و زیادی به نام لکاته یاد می‌کند: «اسمش را لکاته گذاشتم، چون هیچ اسمی به این خوبی رویش نمی‌افتاد. نمی‌خواهم بگویم: زنم. چون خاصیت زن‌وشوهری بین ما وجود نداشت و به خودم دروغ می‌گفتم. من همیشه از روز ازل او را لکاته نامیده‌ام. ولی این اسم کشش مخصوصی داشت اگر او را گرفتم برای این بود که اول او به‌طرف من آمد. آن‌هم از مکر و حیله‌اش بود. نه، هیچ علاقه‌ای به من نداشت. اصلاً چطور ممکن بود او به کسی علاقه پیدا بکند؟ یک زن هوس‌باز که یک مرد را برای شهوت‌رانی، یکی را برای عشق‌بازی و یکی را برای شکنجه دادن لازم داشت. گمان نمی‌کنم که او به این تثلیث هم اکتفا می‌کرد. ولی مرا قطعاً برای شکنجه دادن انتخاب کرده بود.»(بوف کور)

اما زنان اثیری یا فرشته را مهم می‌داند، برای شان توجه‌ی خاص دارد و دور از دست‌رس تعریف می‌کند. برخلاف زنان لکاته که از شرم‌ساری نام شان را نمی‌برد، نام زنان فرشته را از احترام و زیاد علاقه نمی‌برد و برای شان لقب و صفت خلق می‌کند، می‌گوید: « نه، اسم او را هرگز نخواهم برد، چون دیگر او با آن اندام اثیری، باریک و مه‌آلود، با آن دو چشم درشت متعجب و درخشان که پشت آن زندگی من آهسته و دردناک می‌سوخت و می‌گداخت، او دیگر متعلق به این دنیای پست درنده نیست. نه، اسم او را نباید آلوده به چیزهای زمینی بکنم«(همان)

همچنین بخوانید: عوام‌فریبی به سبک آمریکا

زنان فرشته و زنان لکاته بیش‌تر مورد توجه‌ی داستان«عروسک پشت پرده» است. در این داستان ویژگی هردو سو معرفی شده و از همه شان تعریف شده است.

هدایت غیر از این دو نوع، به نوع سوم زن باور ندارد.

ام‌روز داستان عروسک پشت پرده را می‌خواندم بیش‌تر متوجه‌ی این دو نوع شدم.

نويسنده: شيون شرق

نوشته های مرتبط :