مافیای فرهنگی و خانواده‌سالاری آن‌ها در افغانستان

دسته: تحلیل, فرهنگ, هویت
نویسنده: تحریریه روایت
1402/01/14
12:24 ب.ظ
بازدید: 7

من باری در یکی از نوشته‌هایم افغانستان را «سرزمین فساد و مافیا» خوانده بودم. در این‌که در هر حوزه‌ی زندگی در افغانستان مناسبات مافیایی حاکم است تردیدی نیست، اما آیا می‌دانید یکی از حوزه‌هایی که خیلی مافیازده است سپهر فعالیت فرهنگی در کشور است؟

شاید باور تان نشود، زیرا از بس که نیاز کشور به فعالیت فرهنگی برجسته‌سازی شده و در باره‌ی اهمیت آن سخن گفته‌اند، به نحوی برای فرهنگیان هاله‌ی تقدس ایجاد شده است. در افغانستان تا کسی را به عنوانِ فعال فرهنگی، شاعر، نویسنده و یا روزنامه‌نگار معرفی کنی، مردم به او به دیده‌ی احترام می‌نگرند و هرگز تصور نمی‌کنند که این‌ها نیز بخشی از مافیا باشند.

اما واقعیت این است که در بیست سال گذشته اکثر نهادهایی که در حوزه‌ی فرهنگ و رسانه فعالیت می‌کردند، نهادهای مافیایی بودند. آن‌ها به جایی این‌که دغدغه‌ی خدمت به فرهنگ و اعتلای فرهنگی جامعه را می‌داشتند، به دنبال آن بودند که چگونه با ارائه طرح‌های کاذب از موسسات بین‌المللی پول گرفته و در غارت کمک‌های جامعه‌ی جهانی سهم بگیرند.

یکی از نمونه‌های رفتار مافیایی این نهادها، خانواده‌گرایی حاکم در رفتار مسوولان آن‌ها در پروسه‌ی انتقال افغانستانی‌های در معرض خطر است.

وقتی پس از سقوط کابل بدست طالبان پروسه‌ی انتقال افغانستانی‌های در معرض خطر به کشورهای غربی آغاز شد، رسانه‌های کشور و هم‌چنان مسوولان نهادهای مدنی به عوض این‌که خبرنگاران واقعی را برای کشورهای غربی و موسسات بین‌المللی معرفی کنند اکثراَ اعضای خانواده‌های خود را به عنوان افراد آسیب‌پذیر معرفی کردند. نتیجه‌ی رفتار خانواده‌گرایانه‌ی مسوولان این نهادها این شد که از یک‌سو اکثریتِ روزنامه‌نگاران و خبرنگاران واقعی افغانستان، آن‌هایی که واقعا در معرض خطر‌اند در کشور باقی بمانند و در عوض شماری از مافیای فرهنگی همراه با خانواده‌های شان به غرب انتقال یابند، و از سوی دیگر دولت آلمان با مشاهده‌ی این وضعیت پروسه‌ی انتقال را به تعلیق دربیاورد.

دو سه روز قبل دولت آلمان اعلام کرد که پروسه‌ی انتقال شهروندان در معرض خطر افغانستان به آن کشور را در حالِ حاضر به تعلیق درآورده است.

بر اساس گزارش نشریه‌ی اشپیگل، دولت آلمان این تصمیم را پس از آن اتخاذ کرد که «شواهدی مبنی بر تقلب و سوءاستفاده» در جریان پذیرش افغانستانی‌هایی که در معرض خطر بودند، دیده شد.

از روزی که پروسه انتقال افغانستانی‌های در معرض خطر به کشورهای غربی آغاز گردیده است، دولت آلمان تعدادی افراد را زیر نام فعال فرهنگی و روزنامه‌نگار به عنوان پناه‌جو پذیرفته است. اما اکثریتِ آن‌هایی که به نام روزنامه‌نگار و فعال فرهنگی انتقال یافته‌اند اغلب کسانی‌اند که هیچ ربطی با این حرفه ندارند و فقط به علت قرابت خونی و خانوادگی و رفاقت شخصی با مسوولان نهادهای خبرنگاری و رسانه‌های چاپی و تصویری به عنوان خبرنگار معرفی شده و انتقال یافته‌اند.

خانواده‌گرایی یکی از کُدهای مافیایی است. بانفیلد و پوتنام “خانواده سالاری غیراخلاقی” را یکی از مهم ترین علل رشد فساد و مافیا در یک جامعه دانسته می‌گویند که این پدیده در تضاد با فرهنگ مدنی می‌باشد که یکی از ارکان جوامع توسعه یافته و بهنجار می‌باشد.
فوکویاما، در مورد خانواده‌سالاری غیراخلاقی می‌گوید که یکی از هنجارهای حاکم بر جوامع خانواده‌سالار این است: «در هر فرصتی از امتیازات افراد خارج از خانواده خویش به نفع خانواده ات، استفاده کنید؛ زیرا در غیر آن صورت دیگران چنین خواهند کرد».
ادوارد بانفیلد، در جایی پیرامون پیامدهای منفی این پدیده، می‌نویسد:”در جامعه‌ای توام با خانواده سالاری غیراخلاقی، هیچ کس به غیر از امتیازات خصوصی برای منافع گروهی یا جامعه تلاش نمی‌کند».
به نظر می رسد پیشینه‌ این بحث برمی‌گردد به دوران افلاطون.
افلاطون، این پیر خرد یونان، بارها در آن زمان از پیامدهای این پدیده انتقاد نموده و پیشنهاد کرده بود که «کودکان باید از روز اول در نهادهای عمومی شرکت داده شوند؛ نه اینکه فقط والدین شان را بشناسند».
در کشور ما افغانستان نیز متاسفانه خانواده حرف اول را زده و پیوندهای اجتماعی، تنها در چارچوپ خانواده تعریف می‌شوند و بس.
در حکومت گذشته رهبران سیاسی به نام قومیت امتیاز می‌گرفتند اما فقط خانواده‌های شان از آن امتیازها منتفع می‌شدند. نهادهای رسانه‌ای و فرهنگی نیز چنین رفتار می‌کردند. بر خلاف کسانی که می‌گویند در افغانستان قوم‌گرایی حاکم است، من اما معتقدم که در آن‌جا خانواده‌گرایی بیداد می‌کند. همگان وقتی پای منافع خانواده مطرح باشد، قومیت را فراموش می‌کنند.

نوشته های مرتبط :