خفقان و استبداد داود خان در دوران صدارت؛ چرا مردم افغانستان حافظه تاریخی ندارند؟

دسته: تحلیل
نویسنده: غلام‌رضا سادات
1402/12/26
10:54 ق.ظ
بازدید: 32

پایگاه خبری تحلیلی روایت : این نکته درست است که داود خان برنامه‌های مهمی اقتصادی را در سرتاسر افغانستان برای توسعه اقتصادی روی دست گرفته بود، ولی رفتار سیاسی و دگم‌اندیشی وی را کمتر فردی از ما به آن توجه کرده و پرداخته‌ایم. داود خان به‌محض‌ این‌که به صدارت‌ رسید، آزادی مطبوعات را لغو، جراید آزاد و مطبعه‌های خصوصی که درواقع ماشین آگاهی عامه بود مصادره، حکومت دوباره در انتخابات شورا مداخله کرد و شماری کثیری از روشنفکران و ژورنالیست‌های آزادی‌خواه را به زندان انداخت. درواقع در دوره ده‌ساله نخست‌وزیری خود بدون توجه به‌حق مردم، توسعه اقتصادی و تشکیل پشتونستان را شعار خود قرار داده بود.

این روزها شماری از هم‌وطنان را می‌بینیم که با توجه به مشکلات و گرفتاری‌های اقتصادی و اجتماعی در جامعه، از حاکمان سابق تمجید می‌کنند. البته به جوانان کم سن و سال و آنان که گرفتار شعارهای وطن‌پرستی شده‌اند، کاری نداریم. ولی کسانی که سن و سالی از آنان گذشته و چندین حاکمیت و نظام را تجربه کرده اما با نادیده گرفتن تمامی حق‌تلفی‌ها، خفقان و استبدادی‌ که درگذشته وجود داشته، بازهم از آن حاکمان تمجید می‌کنند؛ پرسشی مهمی خلق می‌شود که این افراد به کدام دلیل از آن حاکمان مستبد و خودرأی که به هیچ اصولی و ارزشی پابند نبودند، تمجید می‌کنند؟

شاید یکی از مشکلات مردمان جامعه افغانستان در کنار ده‌ها دلیل و عامل دیگر، عقب‌ماندگی و به‌هم‌ریختگی اجتماعی، در کنار رفتار و کنش‌ احساساتی، فراموشی تاریخ گذشته باشد؛ مثلاً یکی از نمونه‌های جالب‌توجه، تمجید اکثریت مطلق مردم ما از شخصیت و کارنامه داود خان است.

البته این نکته درست است که داود خان برنامه‌های مهمی اقتصادی را در سرتاسر افغانستان برای توسعه اقتصادی روی دست گرفته بود، ولی رفتار سیاسی و دگم‌اندیشی وی را کمتر فردی از ما به آن توجه کرده و پرداخته‌ایم. داود خان به‌محض‌ این‌که به صدارت‌ رسید، آزادی مطبوعات را لغو، جراید آزاد و مطبعه‌های خصوصی که درواقع ماشین آگاهی عامه بود مصادره، حکومت دوباره در انتخابات شورا مداخله کرد و شماری کثیری از روشنفکران و ژورنالیست‌های آزادی‌خواه را به زندان انداخت. درواقع در دوره ده‌ساله نخست‌وزیری خود بدون توجه به‌حق مردم، توسعه اقتصادی و تشکیل پشتونستان را شعار خود قرار داده بود. از سوی هم حتی بازگشت به آزادی‌های محدود دموکراتیک را که ظاهرشاه موافق آن بود، کاملا کنار گذاشته بود. عین همین وضعیت امروز که طالبان اجرا می‌کنند؛ یعنی شعار پشتون‌گرایی، استبداد سیاسی، استخراج معادن و غارت عواید و سرکوب آزادی خواهان. با این تفاوت که فقط طرح اقتصادی داود خان وسیع‌تر و مردمی‌تر بود.

همچنین بخوانید: چهار کودک دختر بر اثر حمله با بمب دستی بر یک خانه در ننگرهار کشته شدند

داود خان در دو دوره‌ی که در افغانستان در رأس امور قرار داشت (یک‌بار به‌عنوان صدراعظم که مسئولیت کابینه و مسوول اجرایی بود؛ بار دوم به‌عنوان رئیس‌جمهور و تمامی کاره مملکت)؛ به نوشته محمد صدیق فرهنگ، وقتی بار اول در ۶ سپتامبر ۱۹۵۳ از جانب ظاهرشاه موظف به تشکیل کابینه پس از زدو‌بند خانوادگی گردید، دو نکته یا دو امر مهم را در اولویت کاری‌اش قرار داد. یکی مساله ی پشتونستان و ادعای حاکمیت بر آن‌سوی دیورند و مساله ی دیگر هم اقتصاد و انکشاف کشور در برنامه‌های چندساله بود که آن‌ را به اجرا گذاشت. مورد نخست دردسر بزرگی برای کشور ایجاد کرد و افغانستان را وارد ورطه خطرناک تقابل با پاکستان کرد. درواقع داود خان با ادعای دیورند خواهی بذر مشکلات و نابسامانی را در کشور کاشت؛ اما درزمینه‌ی اقتصادی بعضی کارهای صورت گرفت.

از سوی دیگر یکی از اقدامات به‌شدت جنجالی داود خان کشف حجاب بود که در سال ۱۹۵۸ به نام نهضت نسوان آن را ایجاد و عملی نمود. به نوشته ظاهر طنین هرچند شعار اصلاحات داود خان همه‌جانبه بود، اما وی جز اصلاحات اقتصادی و اجتماعی یک‌جانبه، هرگز به اصلاحات سیاسی دست نزده و درعین‌حال ایشان یک دیکتاتور و خودکامه به تمام معنی بود.

حالا اما با توجه به طیف وسیعی از خفقان و سرکوب‌ها، برای جوانان و کسانی که بدون حافظه تاریخی از دوران صدارت و ریاست داود خان به نام دروان طلایی یاد می‌کنند، باید گفت که صدارت داود خان در واقعیت امر همانند آخرین سال‌های صدارت شاه محمود درواقع یک عقب‌گرد تاریخی بود و این عقب‌گرد و خفقان ده سال به درازا کشید؛ همان‌طوری که در بالا متذکر شدم اگر حافظه تاریخی ما کار کند، حاکمیت امروز طالبان مشابهت‌های زیادی با خفقان و دوران گذشته دارد. به قول شاملو اگر حافظه تاریخی ما کار نکند و آن را نداشته باشیم، مجبور به تکرار مکررات تاریخ هستیم و نباید از این‌وآن گله‌مند باشیم و شکوه کنیم.

همچنین بخوانید: عبدالحفیظ منصور: سه تا چهار هزار جدائی‌طلب ایرانی تحت حمایت طالبان اند

ادامه دارد…

نوشته های مرتبط :