معرفی رُمان سنگ صبور ـ اثری از عتیق رحیمی

دسته: تحلیل
نویسنده: ابراهیم
1404/06/31
4:24 ب.ظ
بازدید: 17

پایگاه خبری تحلیلی روایت : کتاب «سنگ صبور» اثر ارزشمندی از عتیق رحیمی، نویسنده و کارگردان افغان – فرانسوی است. این رُمان در سال ۱۳۹۴ ه.ش در ۱۲۰ صفحه توسط انتشارات یوبان به نشر رسید. رحیمی با چیره دستی که در حوزه نویسنده گی داشت در سال ۱۳۸۲ جایزه ادبی یلدا را در ایران به عنوان نویسنده برتر غیرایرانی دریافت کرد. یکی از نوشته های رحیمی بنام «خاکستر و خاک» قبل از «سنگ صبور» همچنان مورد استقبال زیاد از طرف مخاطبین و خواننده گانش قرار گرفت و اما «سنگ صبور» بزرگترین جایزه ادبی «گنکور» فرانسه را در سال ۲۰۰۸ .م از آن خود کرد. رحیمی توانست این دو اثر محبوبش را به سینما بکشاند و با همکاری بازیگران بزرگ فارسی زبان، فیلم هایی از این داستان ها بسازد که خود زبان دیگری از ادبیات شدند. سنگ صبور اطلاق شده است به سنگ سیاهی که به عقیده عنعنوی از هرآنچه درد است برایش گفته شود جذب میکند و در نهایت با شکسته شدن خودش سینه گوینده را از غم و اندوه می رهاند و اما در این داستان روایت شده است از زن مظلوم گیرمانده در جنگ های داخلی افغانستان، جنگ گروه هایی که به جان هم افتیده اند و یک نسل را به خاک و خون میکشند. زن افغان با شوهر بیهوش افتیده بر گوشه ای اتاق و زنده به قطرات آبی که از سیروم به دهنش میرسد و با دو دختر خوردسال که با صدای اصابت هر خمپاره به دامن مادر چنگ میزنند و از فرط وحشت صدا در گلوی شان خشک میشود.

کتاب «سنگ صبور» اثر ارزشمندی از عتیق رحیمی، نویسنده و کارگردان افغان – فرانسوی است. این رُمان در سال ۱۳۹۴ ه.ش در ۱۲۰ صفحه توسط انتشارات یوبان به نشر رسید. رحیمی با چیره دستی که در حوزه نویسنده گی داشت در سال ۱۳۸۲ جایزه ادبی یلدا را در ایران به عنوان نویسنده برتر غیرایرانی دریافت کرد. یکی از نوشته های رحیمی بنام «خاکستر و خاک» قبل از «سنگ صبور» همچنان مورد استقبال زیاد از طرف مخاطبین و خواننده گانش قرار گرفت و اما «سنگ صبور» بزرگترین جایزه ادبی «گنکور» فرانسه را در سال ۲۰۰۸ .م از آن خود کرد. رحیمی توانست این دو اثر محبوبش را به سینما بکشاند و با همکاری بازیگران بزرگ فارسی زبان، فیلم هایی از این داستان ها بسازد که خود زبان دیگری از ادبیات شدند. سنگ صبور اطلاق شده است به سنگ سیاهی که به عقیده عنعنوی از هرآنچه درد است برایش گفته شود جذب میکند و در نهایت با شکسته شدن خودش سینه گوینده را از غم و اندوه می رهاند و اما در این داستان روایت شده است از زن مظلوم گیرمانده در جنگ های داخلی افغانستان، جنگ گروه هایی که به جان هم افتیده اند و یک نسل را به خاک و خون میکشند. زن افغان با شوهر بیهوش افتیده بر گوشه ای اتاق و زنده به قطرات آبی که از سیروم به دهنش میرسد و با دو دختر خوردسال که با صدای اصابت هر خمپاره به دامن مادر چنگ میزنند و از فرط وحشت صدا در گلوی شان خشک میشود. نویسنده از رنج و غم زنان افغانستان که در محرومیت و محدودیت محض به سربرده اند و به سر میبرند سخن میگوید. زن در اوج خام بودن و شروع نوجوانی توسط پدر به زنی مردی جنگو درمیاید؛ مردی که لذت صلاح چشیده است و زن را توتۀ گوشت و در بسا مواقع موجود پلید میداند که هیچ حرمت و ارزشی ندارد و اما زن، زنی که بر بالینش نشسته است تسبیح در دست دارد شب ها تا صبح نماز میخواند و دعا میکند تا این مرد مفلوج در کنج اتاق یکباری صدایش بزند. سنگ صبور تراژیدی است برخاسته از سنت و عنعنه افغانی در میان آتش، دود، خون و خاک. اینجا زن پُر است از درد، غم، احساسات تلنبار شده جنسی که حاصلش رنج بوده است. مرد در حالت سکوت مطلق است و زن التماس میکند: «یک نشانی به من بده که بفهمم دست مرا حس میکنی، که زنده هستی،‌ که به من برمیگردی، پیش ما برمیگردی، فقط یک علامت،‌ یک علامت کوچک تا منهم جان بگیرم، ایمان بیارم!» (رحیمی،۱۳۹۴: ۱۶). از اینکه مرد هیچ حرکتی ندارد با هیچ صدا با هیچ نوازش زن بیدار نمیشود زن را وادار میسازد دست از تسبیح و دعا بردارد و مرد را در حالیکه سنگ جاندار شده است سنگ صبور خود بداند. زن شهامت گفتن آنچه را که در حضور مرد گفته نمیتوانست بدست میاورد، از دردهایش، از دلخوری هایش، از رفتار وحشیانه مرد در شب زفاف شان، شبی که زن نتوانسته بود از قاعدگی اش بگوید و همین مرد، همین سنگ جاندار نجس خوانده بودش. با خودش واقعیت زنده گی اش را مرور میکند برای سنگ صبورش از اینکه دو دختر از او نیستند قصه میکند، این که بچه دار نمیشوند مشکل از مرد جنگو بوده است ولی کجاست همت و شهامت برای که اینکه بگوید زن دیگری نیاز نیست تو خودت مشکل داری نه من ی که هرلحظه اراده بکنی زیر دست و پایت خورد و خمیر میشوم، از مادرشوهری قصه میکند که وادارش میکند برای حفظ آبرو وحیثیت پسرش با مردان دیگر بخوابد و برای پسرش فرزند به دنیا بیاورد. زن اولین بارآزادی سخن گفتن حس میکند و از این که سنگ صبورش می شنود و هیچ کاری ازش بر نمی آید خرسند است: « عجیب! هیچوقت خودم را مثل این لحظه این قدربه تو نزدیک احساس نکردم. ده سال است که ما زن و شوهر هستیم، ده سال! و تازه این سه هفته است که بالاخره چیزی را با توسهیم می شوم. میتوانم ازهمه چیز با تو حرف بزنم بی اینکه حرف را قطع کنی، بدون این که سرزنش شوم» (همان: ۷۰)

در لابلای دود و غبار جنگ و مرمی و خم پاره،‌ خانه ی که یک مرد فلج و یک زن بی هیچ پشتوانه ای در آن بسر میبرند مکانیست بی در و پیکر،‌ دو جنگجو وارد خانه میشوند، قصد تاراج دارند و تجاوز. واما زن از شنیده هایش در مورد مرد ها و زن های افغان از خاله ی فاحشه اش به خوبی از مرد و به خصوص مرد سربازمسلمان شناخت دارد و خودش را فاحشه معرفی میکند: « مرا ببخش! مجبور بودم اینطور برایش بگویم، وگرنه به من تجاوز میکرد. خنده تمسخرآلود پیکرش را لرزاند. برای مرد هایی از این قماش! تجاوز به یک فاحشه شهکار بزرگی نیست. تو باید بدانی، مردانی چون او از فاحشه ها میترسند. میدانی چرا؟ بگذار برایت بگویم. با رابطه برقرارکردن با یک فاحشه شما دیگر صاحب و مسلط بر تنش نیستید. شما فقط معامله میکنید. شما به او پول میدهید و او هم به شما صفا میدهد. با این حساب،‌ بیشتر اوقات کسی که مسلط است اوست. نه شما. برای همین، رابطه با فاحشه تجاوز محسوب نمیشود. اما دست درازی به بکارت یک دختر، تجاوز به ناموس یک زن تجاوز است. این است آئین و اصول شما.» (همان: ۸۴)

پدیده ای است که اگر اتفاق بیوفتد نه جا و مکان میشناسد و نه هم مجرد و متاهل و بیوه و یا مادروپدر چند فرزند بودن. سربازی که با فرمانده اش وارد خانه زن میشود دل باخته زن میشود، زنی که خود ش را فاحشه معرفی کرده است و اما سرباز زود در می یابد که حقیقت این نیست، سرباز مهربان میشود برای رابطه با زن، دیگر از زور و دهشت تفنگ استفاده نمیکند سلاحش را کنار میگذارد و عشق بازی را از زن میاموزد زنی که هیچ گاهی رابطه ی با عشق و عشق بازی تجربه نکرده است و تمام امیالش شبیه غده ی بزرگ در گلویش خانه کرده اند و یکباره با مهرورزیدن سرباز فوران میکنند و هر آنچه از سال ها بدینسو باقی مانده است بیرون میریزد. سرباز با لطافت رفتار زن با بدنش آشنا میشود یاد میگیرد و اعتراف میکند که بارها مورد تجاوز فرمانده اش قرار گرفته است. زن با این اعتراف عاشق سرباز مظلوم میشود و این عشق تازه را مو به مو به سنگ صبورش نقل میکند و حتی حس ترحمی که به پسر تازه جوان شده دارد، دلسوزی که به معشوقش دارد: « وقتی که فکرش را می کنم، این احمق به صورت من تف انداخت وقتی برایش گفتم من فاحشه هستم، اما این پسر بچه بیچاره را برای لذت شخصی خودش نگهداشته است.» (همان: ۱۱۴).

در فرهنگ مردم، “سنگ صبور” سنگی است که غم‌های مردم و درد آنان را می‌شنود، غم که افزون گردد، این بلاگردان درهم می‌شکند. مرد که شنونده است و سنگ صبور و اما بالاخره یک آن صبر مرد به سر میرسد. در یک حرکت آنی برمیخیزد و از گلوی زن به قصد خفه کردنش میگیرد، زن با خنجر مرد که زیر قاب عکسش نصب در دیوار است به مرد ضربه میزند، سنگ جاندارش را در یک آن بی جان میکند و خود با گردن شکسته گوشه ی دیگری از اتاق می افتد.

نویسنده از دل جامعه افغانستان برخاسته است و با مهارت خاص خودش حالت واقعی زن افغان را بیان کرده است زنی که میتواند در غیاب مردش برایش زندگی بسازد، متعهد بماند، سردی بچشد، نگاه های ناپاک و هوس آلود را برخودش شاهد باشد، برنجد و اما دم نزند. همطراز با اینان؛ زنانی که عاشق هستند برخلاف نقش های اجتماعی شان، خلاف مسیرآب اجتماع برمیخیزند، حرکت میکنند و هرآنچه دارند و ندارند بیرون میریزند، رها میشوند از درد و رنج زن بودن، مادر بودن، افغان بودن، همسر مرد جنگ زده و جنگجو بودن، از رازهایشان از داغ هایشان. هر زن افغانستان داغدار است، شاکی است و هرکدام داستان طویلی هستند از رنج بی پایان و حرمان.

نوشته های مرتبط :