افغانستان پس از سقوط؛ وطن در تبعید، مردم در بی‌وطنی

دسته: تحلیل
نویسنده: شهرام خراسانی
1404/05/21
10:03 ق.ظ
بازدید: 8

پایگاه خبری تحلیلی روایت : بعد از آن، فصل مهاجرت آغاز شد. میلیون‌ها نفر خانه‌های‌شان را رها کردند و به هر طرفی که می‌توانستند رفتند: ایران، پاکستان، ترکیه، اروپا… اما رفتن، همیشه نجات نیست؛ رفتن یعنی آغاز یک نوع دیگر از رنج. در شهرهای بیگانه، نه شهروندی و نه مهمان. تنها یک سایه در ازدحام، یک عدد در آمار مهاجران. در گرمای کشنده‌ی تابستان تهران، یا سرمای استخوان‌سوز استانبول، همیشه حس می‌کنی بر زمینی ایستاده‌ای که برایت ساخته نشده.

چهار سال پیش، افغانستان هنوز بر پا بود؛ زخمی، خون‌آلود، خسته، اما ایستاده. تپش داشت، نفس داشت، امید داشت. با همه‌ی زخم‌ها و آوارها، مردمش در دل گردباد، راهی برای ادامه می‌یافتند. کابل، هرات، مزار، قندهار… با همه‌ی دود و باروت، هنوز بوی زندگی می‌دادند. در کوچه‌ها صدای دست‌فروشان می‌پیچید، در بازارها بوی نان تازه می‌آمد، و در چشمان مردم، هرچند خسته و غبارآلود، جرقه‌ای از فردا دیده می‌شد.

سقوط اما، ناگهانی نبود؛ سایه‌اش سال‌ها بر دیوارها کش آمده بود. از امتیاز دادن‌های کوچک تا قراردادهای پشت درهای بسته، از خستگی فرساینده‌ی مردم تا معامله‌گری سیاستمداران، همه نشانه‌هایش را داشتیم. اما هیچ‌کس باور نداشت این‌بار سقوط، چنین کامل و بی‌رحم باشد که نه تنها خاک، که روح یک ملت را هم ببرد.

روزهایی که کابل در چند ساعت فرو ریخت، تصویرها بی‌وقفه در ذهنم می‌چرخید: فرودگاه، هجوم مردم، سقوط از هواپیما، چهره‌های خاک‌آلود و چشم‌های هراسان. آن روز، افغانستان نه فقط جغرافیایش، که روانش هم شکست. مردمی که سال‌ها با باروت و جنگ سر کرده بودند، ناگهان فهمیدند همه‌ی آن خون‌ها و قربانی‌ها، در یک معامله‌ی سرد سیاسی دود شده است.

بعد از آن، فصل مهاجرت آغاز شد. میلیون‌ها نفر خانه‌های‌شان را رها کردند و به هر طرفی که می‌توانستند رفتند: ایران، پاکستان، ترکیه، اروپا… اما رفتن، همیشه نجات نیست؛ رفتن یعنی آغاز یک نوع دیگر از رنج. در شهرهای بیگانه، نه شهروندی و نه مهمان. تنها یک سایه در ازدحام، یک عدد در آمار مهاجران. در گرمای کشنده‌ی تابستان تهران، یا سرمای استخوان‌سوز استانبول، همیشه حس می‌کنی بر زمینی ایستاده‌ای که برایت ساخته نشده.

همچنین بخوانید: شورای مقاومت ملی: الحاق افغا‌نستان در جامعه‌ جهانی تنها در موجودیت دولت فراگیر امکان‌پذیر است

افغانستانی که من می‌شناختم، هرچند زخمی و فقیر، اما خانه بود. آن‌جا، با همه‌ی کمبودها، آدم خودش را مالک سرنوشتش می‌دانست. امروز اما، سرنوشت ما را دیگران می‌نویسند؛ با جوهر دیپلماسی یا خون بی‌گناهان.

سقوط افغانستان، تنها سقوط یک دولت یا ارتش نبود؛ فروپاشی یک رؤیا بود، رؤیای ساختن کشور با دستان خودمان، حتی اگر همه‌ی جهان علیه‌مان باشد. وقتی طالبان وارد کابل شدند، فقط پرچم را عوض نکردند؛ رؤیای یک نسل را دفن کردند.

چهار سال گذشته، ما در باد پراکنده شدیم. یکی راننده تاکسی در امریکا، دیگری ظرف‌شوی در هامبورگ، دیگری کارگر ساختمان در ایران. در همه‌ی این کارها، یک حس مشترک جاری است: بی‌وطنی. حس این‌که ریشه‌هایت را از خاک کنده‌اند و در گلدانی شکسته انداخته‌اند، بی‌آب، بی‌نور.

تلخ‌تر این‌که هنوز کسانی از این ویرانی سود می‌برند؛ آنانی که از رنج مردم نردبانی ساخته‌اند برای رسیدن به قدرت یا ثروت. سیاستمدارانی که سال‌ها از جیب مردم خوردند، امروز در هتل‌های لوکس می‌نشینند و از «آینده» حرف می‌زنند، بی‌آن‌که چشم‌شان به صف نان یا کودکان کار بیفتد.

سقوط افغانستان یک حادثه نبود، یک روند بود؛ روندی که همه‌مان، خواسته یا ناخواسته، در آن سهم داشتیم. شاید دیگران ضربه‌ی آخر را زدند، اما ما با سکوت، با پذیرفتن فساد به‌عنوان بخشی از زندگی، با بی‌باوری به خود، راه را برای این سقوط باز کردیم.

امروز، در کوچه‌های شلوغ تهران، زیر آفتاب سنگین و میان چهره‌هایی که نگاهت نمی‌کنند، حس می‌کنم هنوز در حال سقوطیم. سقوطی بی‌انتها، چون هنوز نتوانسته‌ایم بایستیم، هنوز نتوانسته‌ایم دوباره دست هم را بگیریم. شاید روزی، نه با ارتش‌ها و سیاستمداران، بلکه با اراده‌ی مردم، این سقوط متوقف شود. اما تا آن روز، ما آواره‌ایم؛ با بار سنگین خاطراتی که هر جا برویم، مثل سایه همراهمان است.

همچنین بخوانید: هشت مارچ و چهار خواسته‌ی مشروع زنان افغانستان

نوشته های مرتبط :