دیدار با واصف باختری

دسته: تحلیل
نویسنده: تحریریه روایت
1402/05/02
11:37 ق.ظ
بازدید: 13

تیرماه سال ۱۳۷۴ بود و با احمدضیاء رفعت و محمدالله افضلی به کابل رفتیم برای شرکت در محفلی به مناسبت سالگرد شهید صفی‌الله افضلی. مهمان انجمن زنان افغانستان بودیم که آن را خانم آمنه افضلی مدیریت می‌کرد.
هنوز عرق ما خشک‌نشده، گفتیم برویم به دیدار استاد واصف باختری به عنوان اولین کاری که باید در کابل انجام می‌شد. و رفتیم به مکروریان، به منزل او.
برای من دیدار واصف باختری، همچون یک رؤیا بود. کسی که بعد از استاد خلیل‌الله خلیلی شاعری به عظمت او در افغانستان نمی‌شناختم. دیدار مرحوم خلیلی که هیچ‌گاه میسر نشد. ولی دیدار باختری را نباید از دست می‌دادم. می‌دانستم که مرا به اسم می شناسد، ولی نمی‌دانستم که در آن وضعیت کابل جنگ‌زده و در حالت قطع ارتباطات فرهنگی، بعضی کتاب‌ها هم به دست او رسیده و کارها را تعقیب کرده است.
خیلی با گرمی برخورد کرد، به طوری که غافلگیر شدم. و این به خاطر فضل و کمال نداشته من نبود، بلکه به خاطر تواضع و فروتنی بی‌حد و حساب او بود.
بسیار نیک‌بخت بودم که در آن سفر کوتاهِ شاید یک‌هفته‌ای، چند بار دیدار استاد باختری دست داد. باری در نشستی که در دفتر خانم افضلی برای دیدار با دوستان شاعر و نویسنده تشکیل شد و جمعی بود بسیار کیفی. تقریباً همه آدم‌های دانه درشت عرصه فرهنگ مملکت که در کابل جنگ‌زده باقی مانده بودند، در آنجا بودند، از سید اسحاق حسینی دلجو وزیر اطلاعات و فرهنگ بگیرید تا لطیف پدرام؛ از خالده فروغ بگیرید تا ثریا واحدی و البته استاد باختری نیز. در ابتدای برنامه ایشان در سخنانی کوتاه به معرفی من پرداخت و دیدم که چقدر از کارهایی که انجام شده است، مطلع است. به کتاب روزنه اشاره کرد، به شعرها و به فعالیت‌های دیگر. یک عکس یادگاری در انتهای محفل گرفتیم که عکسی است تاریخی، به جهت حضور جمعی از نخبگان افغانستان ساکن کابل.
در همین دیدارها بود که استاد باختری توصیه‌ای به من کرد و آن، تدوین کتابی تحلیلی همراه با گزیده شعرها در باره شعر معاصر افغانستان بود. به راستی که جای چنین کتابی خالی بود. کتابی که هر کس بخواهد به بهترین شعرهای شاعران ما از زمان تشکیل این کشور دسترسی داشته باشد یا بخواهد جریان‌های شعری و شاعران جریان‌ساز را بشناسد، همان کتاب او را کفایت کند. و این آرزو تا سال‌ها در دلم ماند، تا این که بالاخره به دست کسی دیگر، و بهتر از آنچه من می‌توانستم، به سامان رسید. کتاب «پایتخت پری‌ها» از سید ابوطالب مظفری که منبعی بی‌نظیر از شعر متأخر و معاصر افغانستان است و متأسفانه مهجور ماند و کمتر دیده شد.
در آن روزها چند بار دیدار استاد حاصل شد. چنان ساده و بی‌پیرایه و صمیمی برخورد می‌کرد که تصور می‌کردی سال‌هاست با او آشنا هستی. ولی دریغ که سفر کوتاه بود و دیگر دیدار او دست نداد. سفر بعدی من به کابل چهارده سال بعد اتفاق افتاد و در آن زمان استاد باختری در امریکا به سر می‌برد بعد از آن که سال‌ها در پاکستان بود.
اما چرا پاکستان و چرا امریکا؟ این هم جای درد و دریغ دارد که هم استاد خلیلی در پایان عمر آواره این دو کشور بود و هم استاد باختری. باری دکتر حسن انوشه در مصاحبه‌ای گفته بود که اگر سیاست‌های فرهنگی ما به شکل درستی سامان یافته بود، استاد خلیلی باید مقیم ایران می‌شد نه پاکستان. کسی که اینقدر در این کشور در بین اهل ادب محبوبیت داشت، چرا باید در بین این همزبانانی نمی‌بود که از شدت علاقه، بر چشم آنان جای داشت؟ و البته این نکته تلخ را باید اضافه کرد که شاعران افغانستان در دل و چشم اهل ادب ایران جای دارند، ولی مقدرات و تصمیم‌گیری‌های امور اقامت و مهاجرت، در دست این شاعران نیست. به همین دلیل هیچ‌گاه موقعیت این به دست نیامده است که ایران، پایگاه و خانه دوم این گروه از اهل ادب افغانستان باشد که از کشور، به جاهایی دیگر پناهنده شده اند.
متأسفانه هیچ مجموعه شعری از واصف باختری در ایران چاپ نشد. محمدحسین جعفریان گزیده‌ای از شعرهای ایشان را به نیت انتشار گردآوری کرده بود، ولی مشغله‌ها و بیماری‌های پیاپی او، مانع تحقق این امر شد. امید است که این اتفاق حداقل از این به بعد بیفتد، تا ما در پاسخ علاقه‌مندان و به خصوص دانشجویانی که برای کارهای تحقیقی خویش در پی مجموعه شعری از استاد باختری می‌گردند، نگوییم که «متأسفانه در ایران نیست.»

همچنین بخوانید: تعدادی دستگاه‌ و سیستم‌ فنی سوخت‌رسانی چرخ‌بال در کابل کشف شد

البته از استاد باختری یک اثر ارزشمند در مطبوعات ایران منتشر شده است که با چندین کتاب برابری می‌کند و آن مصاحبه مفصلی است با عنوان «دیروز، امروز و فردای شعر افغانستان» که محمدحسین جعفریان آن را انجام داده و سپس در مجله شعر شماره ۱۴ (ویژه افغانستان) منتشر شده است. این مصاحبه بسیار ارزشمند است. اطلاعات جامع و دقیقی از شعر امروز افغانستان در آن هست که از حضور ذهن و تسلط و وقوف بی‌مانند استاد باختری بر شعر معاصر خبر می‌دهد. در این سال‌ها من کمتر کتابی یا مقاله‌ای دیده‌ام که در آن به شعر معاصر افغانستان پرداخته شده باشد، ولی ارجاعات بسیار به این مقاله نداشته باشد.
امیدوارم که این مقاله همراه با گزیده‌ای از شعرهای استاد باختری، به سعی و همت جوانان فعال وطن، منتشر شود.

نوشته های مرتبط :