بزرگداشت حیدری وجودی؛ نجم‌العرفا و تأکید بر میراث ماندگار عرفان در «کافه پرسش روایت»

دسته: اخبار فضای مجازی
نویسنده: ضیا ضیایی
1404/03/23
3:51 ب.ظ
بازدید: 11

پایگاه خبری تحلیلی روایت : شب گذشته (پنجشنبه، ۲۲ جوزا) همزمان با سالروز درگذشت “حیدری وجودی” نجم‌العرفا و چهره برجسته شعر و عرفان معاصر افغانستان، برنامه بزرگداشت از سوی پایگاه خبری تحلیلی روایت در صفحه ایکس روایت برگزار شد. در این برنامه که با حضور نجیب بارور (شاعر و نویسنده)، نورمحمد نورنیا (شاعر و نویسنده) و اهل‌الدین بحری (شاعر و نویسنده) همراه بود، بر کار ماندگار و نقش برجسته حیدری وجودی در عرفان معاصر تأکید شد.

شب گذشته (پنجشنبه، ۲۲ جوزا) همزمان با سالروز درگذشت “حیدری وجودی” نجم‌العرفا و چهره برجسته شعر و عرفان معاصر افغانستان، برنامه بزرگداشت از سوی پایگاه خبری تحلیلی روایت در صفحه ایکس روایت برگزار شد. در این برنامه که با حضور نجیب بارور (شاعر و نویسنده)، نورمحمد نورنیا (شاعر و نویسنده) و اهل‌الدین بحری (شاعر و نویسنده) همراه بود، بر کار ماندگار و نقش برجسته حیدری وجودی در عرفان معاصر تأکید شد.

نجیب بارور: نقش وجودی در تحلیل و تولید ادبیات عرفانی

نجیب بارور در ابتدای این برنامه به نقش برجسته حیدری وجودی در عرفان اشاره کرد و توضیح داد: «عرفان در قدم نخست در زمان پیامبر اکرم (ص) وجود داشت و شکل گرفت. در دوره‌های اولیه اسلامی، عرفان بیشتر در قالب زهد و زاهدان مطرح بود، اما پس از آن، کم‌کم عرفان اندیشه‌محور جای عرفان زاهدانه را گرفت.»
او ادامه داد: «در دوره‌های بعدی، خراسانی‌ها با عرض اندام خود، عرفان ادبی و شعر را به وجود آوردند که با سنایی آغاز شد، با عطار ادامه یافت و با مولانا به اکمال رسید. نقش فرهنگیان و عارفان خراسانی در به وجود آمدن عرفان ادبی بسیار پررنگ است. عطار، سنایی و مولوی در جغرافیای خراسان، پیش‌گامان این مکتب بودند و هدف ما این است که نقش عرفا را در قالب ادبی در نظر بگیریم. به گفته وی این دسته از عارفان، به‌جای مدح پادشاهان، نوعی تفکر شاعرانه و عارفانه را مطرح می‌کردند که در واقع نوعی تفکر عارفانه است که در خراسان در قالب ادبیات مطرح شده است.
بارور در ادامه به دوره پس از مولوی تا به امروز پرداخت و گفت: «پس از مولوی، بیدل است که در قالب ادبی و ساحت شعر، در اوج عرفانی پدید آمد. بعد از بیدل، تفکر عرفانی، به‌خصوص در افغانستان، با شاعرانی چون عشقری تاحدودی ادامه پیدا کرد. اما حیدری وجودی تلاش داشت تا به تحلیل این ادبیات عرفانی و تولید این تفکر بپردازد.
وی افزود: «به عقیده من، او (حیدری وجودی) زمینه‌ساز نوعی تفکر عرفانی به میزان گستردگی و پیوستگی شعرای معروف نبود، اما مهم این است که او میراث فکری، ادبی و عارفانه را حفظ کرد. منش شخصیتی استاد وجودی مبتنی بر عرفان عملی بود. او در کنار اندیشه یک عارف مشرب، بازاندیش بود و به هیچ حلقه از حلقات سیاسی منتسب نبود.»
نجیب بارور با ابراز نگرانی درباره آینده این میراث پس از حیدری وجودی، اظهار داشت: متأسفانه بعد از حیدری وجودی، این ادبیات عرفانی در حال فراموشی است. باید کسی این روش، سبک و تحلیل ادبیات عرفانی را دنبال کند و این خلأ را پر کند. حیدری وجودی در واقع تحلیل‌کننده ادبیات عرفانی بود.
او همچنین به وجود عرفان در تاریخ ادبیات اشاره کرد و گفت که «ما عرفان زرتشتی و همچنین بیان عرفان در شاهنامه را داریم. اما در شعر سهراب سپهری، طبیعت برای بیان مقاصد فکری به کار رفته است.

اهل‌الدین بحری: وجودی؛ نماد عشق و فداکاری

اهل‌الدین بحری، شاعر و نویسنده دیگر شرکت‌کننده در این برنامه، کار بزرگ حیدری وجودی و توصیه‌های او را بسیار جالب توصیف کرد. او گفت: «حیدری وجودی هیچ‌گاه چیزی برای خود نخواست. ما از او عشق، فداکاری و همه چیز را آموختیم.»
وی افزود: «اگر کسی مانند حیدری وجودی ریاضت بکشد و خوب باشد، هر کسی می‌تواند. اما دلیل آن روشن است: افراد شجاعت و جرئت آن را ندارند. وقتی یک آدم ۵۰ سال می‌نشیند، اگر کسی چنین کند، وجودی می‌شود.»
وی همچنین چند قطعه شعر از حیدری وجودی و از ساخته خود را سرود.
منیر بارش نیز در این بخش از برنامه اظهار داشت: «او انسان وارسته و به تمام معنی عارف بود.»
وی همچنین با تکیه بر یکی از اشعار مشهور حیدری وجودی، مخمسی زیبای که سروده بود را به خوانش گرفت:
چشم آیینه به ماهِ تو خوشم می‌آید
دلِ بی‌کینه و جاهِ تو خوشم می‌آید
از زبان پرِکاهِ تو خوشم می‌آید
«گردش چشم سیاهِ تو خوشم می‌آید
موج دریای نگاهِ تو خوشم می‌آید»
تا فلک واژه ازاین خامه صریری تابد
از عفافِ مهی در هاله منیری تابد
لای پیراهنِ هر لاله امیری تابد
«همچو مهتاب که بر ابر حریری تابد
تن و تن‌پوش سیاهِ تو خوشم می‌آید»
مثلِ یاری که دلش در غم یاری سوزد
تر و خشکِ گل بابونه به‌خاری سوزد
در نسیمِ نفس سینه شراری سوزد
«چون چراغی که دل شب به مزاری سوزد
سوختن در سر راهِ تو خوشم می‌آید»
اسپ روحم به مسیر تو کشاند شب‌ها
عکست از چشم دلم شعله نشاند شب‌ها
ای‌خدا در دل این خلسه، نماند شب‌ها
«در سپهر نگهم نور فشاند شب‌ها
مهر من جلوه‌ی ماهِ تو خوشم می‌آید»
از دهان و لبِ من حرفی شنیدی ای دوست؟
که قدم از رهِ قلبم تو کشیدی ای دوست
چو کبوتر به هوایم نپریدی ای دوست
«جلوه‌ی گلشن اندام که دیدی ای دوست
که خس و خار و گیاه تو خوشم می‌آید»
درسِ تاراجِ دل از پیش که آموخته‌یی
چشمِ نوشا به تمنای بغل دوخته‌یی
دوجهان ولوله از ماهِ رخ افروخته‌یی
«بس‌که در آتش هجران کسی سوخته‌یی
اشک جان‌پرور و آهِ تو خوشم می‌آید»
گونه و گردنِ زیبای که را بوسیدی؟
تو در آیینه چلیپای که را بوسیدی؟
دست آذین به‌حناهای که را بوسیدی؟
«رفتی از خویش و کف پای که را بوسیدی؟
ای دل پاک گناهِ تو خوشم می‌آید»
بحری در ادامه تأکید کرد که حیدری وجودی به گسست کامل از سنت بی‌اعتنا بود و زبانی میانه کلاسیک و معاصر را دنبال می‌کرد. او همچنین گفت: «میراث عرفان باقی است، اما کاخ آن لرزیده و سخت است کسی مانند وجودی بیاید. ولی این میراث عرفان باقی می‌ماند.»

نورمحمد نورنیا: کارکردهای عرفان در شرایط کنونی
نورمحمد نورنیا در این نشست، جایگاه حیدری وجودی را به عنوان یک عارف تثبیت شده دانست و سه مسئله اصلی را مطرح کرد: اول، جایگاه حیدری وجودی به عنوان عارف؛ دوم، مسئله عقل و اندیشه در عرفان؛ و سوم، مسئله کاربردی بودن عرفان.
او گفت: «عرفان برای ما و در شرایط فعلی می‌تواند آموزنده باشد و کار روایت در این راستا قابل تقدیر است. اما اصل حرف این است که عرفان برای ما چه می‌کند؟ عرفان یک مکتب خراسانی است و شمشیری برنده در برابر مکاتب مقابل بوده است. به گفته وی خشونت‌گریزی، رأفت، مهربانی عارفانه، کثرت‌گرایی و ترویج اخلاق احترام به همه موجودات از کاربردهای عرفان است.
نورنیا افزود: «ایمان عارفانه معطوف به دوست‌داری است؛ بنابراین از عرفان می‌توان آموخت و در ترویج آن، نه به طور دربست، بلکه مواردی را آموخت.»
وی در پاسخ به این پرسش که چرا حیدری وجودی به شعر نو علاقه نداشت، گفت: «اگر شاعری از شعر معاصر دست می‌کشد، به این دلیل است که این شعر انسان‌محور و زمینی است. شاملو، برای مثال، مسئله مسئولیت را مطرح می‌کند. در کل، شعر نو یک نگاه انسانی و کارکردگرایانه دارد.»
نورنیا در پایان به تفاوت میان شعرای کلاسیک، معاصر و متصوف پرداخت و اظهار داشت: بر اثر رخدادهای اجتماعی، عارف معاصر با یک سلسله تغییرات اجتماعی همگام شده است؛ یعنی یک نوع تمایل به زندگی در عرفان معاصر دیده می‌شود. در شعر قدیم، عرفان دنیاگریزی را ترویج می‌داد، اما در حال حاضر به زندگی توجه دارد. همچنین، انسان‌گرایی در عرفان معاصر و وحدت وجود که به یگانگی می‌رسد، نشان‌دهنده جذب تغییرات اجتماعی توسط عرفان مدرن است.

نوشته های مرتبط :