بهای سنگین تاجیک‌ستیزی برای افغانستان

دسته: تحلیل
نویسنده: عبدالشهید ثاقب
1404/03/07
10:43 ق.ظ
بازدید: 200

پایگاه خبری تحلیلی روایت : با بازگشت طالبان به قدرت، یکی از اقوامی که به‌شکلی آشکار از ساختار قدرت کنار گذاشته شده‌اند، تاجیکان این سرزمین‌اند. هم‌زمان با این حذف سازمان‌یافته، برخی حلقات سیاسی و رسانه‌ای به‌طور مستمر و در مناسبت‌های گوناگون پروژه‌ی نفرت‌پراکنی علیه این قوم را دنبال می‌کنند؛ پروژه‌ای که در قالب‌هایی چون تجزیه‌ی هویتی، برچسب‌زنی افراط‌گرایانه، و مصادره‌ی افتخارات تاریخی، در جریان است و هدفی جز تضعیف هویت قومی تاجیکان ندارد. گرچه برخی افراد کوته‌نگر گمان می‌برند که حذف تاجیکان از قدرت، چراغ سبزی برای سرکوب و تحقیر آنان است، اما واقعیت این است که تاجیک‌ستیزی نه‌تنها ظلمی آشکار است، بلکه برای تمامیت و آینده‌ی افغانستان نیز پیامدهایی خطرناک دارد. در ادامه به چهار پیامد مهم آن پرداخته می‌شود.

با بازگشت طالبان به قدرت، یکی از اقوامی که به‌شکلی آشکار از ساختار قدرت کنار گذاشته شده‌اند، تاجیکان این سرزمین‌اند. هم‌زمان با این حذف سازمان‌یافته، برخی حلقات سیاسی و رسانه‌ای به‌طور مستمر و در مناسبت‌های گوناگون پروژه‌ی نفرت‌پراکنی علیه این قوم را دنبال می‌کنند؛ پروژه‌ای که در قالب‌هایی چون تجزیه‌ی هویتی، برچسب‌زنی افراط‌گرایانه، و مصادره‌ی افتخارات تاریخی، در جریان است و هدفی جز تضعیف هویت قومی تاجیکان ندارد.
گرچه برخی افراد کوته‌نگر گمان می‌برند که حذف تاجیکان از قدرت، چراغ سبزی برای سرکوب و تحقیر آنان است، اما واقعیت این است که تاجیک‌ستیزی نه‌تنها ظلمی آشکار است، بلکه برای تمامیت و آینده‌ی افغانستان نیز پیامدهایی خطرناک دارد. در ادامه به چهار پیامد مهم آن پرداخته می‌شود:

۱. تضعیف مدارای مذهبی

افغانستان، برخلاف بسیاری از کشورهای اسلامی، سابقه‌ای نسبی در همزیستی مسالمت‌آمیز میان مذاهب داشته است. این روحیه‌ی مدارا، ریشه در سنت حنفی‌گری بلخ و شهرهای فرهنگی تاجیک‌نشین مانند سمرقند و بخارا دارد؛ سنتی که بر تساهل، تسامح و مخالفت با تکفیر و فرقه‌گرایی استوار بوده است.
اگرچه اکثریت مردم افغانستان پیرو مذهب حنفی‌اند، اما تاجیکان بیش از سایر اقوام به تداوم، ترویج و تبلیغ این سنت پرداخته‌اند. تضعیف این قوم می‌تواند منجر به گسترش گرایش‌های افراطی‌تری چون حنفیت دیوبندی شود که در جنوب کشور پایگاه اجتماعی نیرومندی دارد.

۲. تضعیف جبهه‌ی عدالت‌خواهی

ساختار سیاسی افغانستان، بر شالوده‌ای از تبعیض قومی و بی‌عدالتی تاریخی بنا شده است. در سال‌های اخیر، اقوام محروم و ستمدیده با یکدیگر هم‌گرایی پیدا کرده و جبهه‌ای عدالت‌محور را تشکیل داده بودند که تاجیکان، یکی از ارکان اصلی آن محسوب می‌شدند.
نفرت‌پراکنی علیه تاجیکان در واقع تضعیف ستون فقرات این جبهه است و ممکن است دیگر اقوام ستمدیده را نیز به‌سوی صف‌بندی‌های قبیله‌ای و تبارمحور سوق دهد. چنین مسیری، عدالت‌خواهی را به حاشیه خواهد راند و فضا را برای بازتولید تبعیض و انحصار فراهم می‌سازد.

۳. تضعیف زبان و هویت فارسی

زبان، فرهنگ و تمدن فارسی، یکی از مهم‌ترین مؤلفه‌های هویتی افغانستان است که امروز بیش از هر زمان دیگری با خطر فروپاشی مواجه شده است. در حالی‌که جریان‌های فاشیستی به‌شکلی سازمان‌یافته در پی نابودی این میراث‌اند، تنها راه بقا و مقاومت در برابر این جریان، همبستگی واقعی میان فارسی‌زبانان کشور است.
اگر این همبستگی به‌سبب اختلافات داخلی یا رقابت‌های سیاسی از بین برود، زبان فارسی در افغانستان ممکن است به سرنوشتی مشابه با سمرقند و بخارا دچار شود؛ جایی که این زبان تقریباً از عرصه عمومی محو شده است.

۴. تضعیف پیوندهای میان‌قومی

تاجیکان از معدود اقوامی هستند که با اکثر گروه‌های قومی افغانستان، اشتراکات فرهنگی، زبانی، مذهبی و تاریخی دارند. با پشتون‌ها در مذهب و نژاد (آریایی‌بودن)، با ازبک‌ها در تاریخ آسیای میانه، و با هزاره‌ها در زبان فارسی شریک‌اند.
این جایگاه ویژه می‌تواند تاجیکان را به پلی میان اقوام و بستری برای همگرایی ملی بدل کند. اما تاجیک‌ستیزی در عمل، این سرمایه‌ی اجتماعی را نابود کرده و انسجام ملی را به‌سوی فروپاشی سوق می‌دهد.

نتیجه‌گیری

هیچ نوع ستیز قومی از هر سو و علیه هر قوم به نفع افغانستان نیست. کشور ما بیش از هر چیز، به عبور از ادبیات قبیله‌ای و روایت‌های تفرقه‌افکنانه نیاز دارد.
آینده‌ی افغانستان را باید با زبان عدالت، همزیستی و دفاع از میراث فرهنگی و تاریخی خراسان بازنویسی کرد؛ میراثی که نه متعلق به یک قوم، بلکه سرمایه‌ی مشترک همه‌ی مردمان این سرزمین است.

نوشته های مرتبط :