فحاشی و ریشه‌های آن در ناخودآگاه انسان

دسته: تحلیل
نویسنده: حیدر بخشی
1403/12/25
11:34 ق.ظ
بازدید: 17

پایگاه خبری تحلیلی روایت : غروب خورشید، آخرین شعاع‌های نارنجی‌رنگش را روی دیوارهای کاه‌گلی خانه‌ها پاشیده بود. کوچه خلوت و آرام بود، جز صدای دوردست چند کودک که در گوشه‌ای بازی می‌کردند. نصیر، کنار درب خانه‌اش ایستاده بود و با چشمانی نیمه‌بسته به دور دست‌ها نگاه می‌کرد. وقتی حیدر از سرِ پیچ کوچه نمایان شد، لبخندی زد.

غروب خورشید، آخرین شعاع‌های نارنجی‌رنگش را روی دیوارهای کاه‌گلی خانه‌ها پاشیده بود. کوچه خلوت و آرام بود، جز صدای دوردست چند کودک که در گوشه‌ای بازی می‌کردند. نصیر، کنار درب خانه‌اش ایستاده بود و با چشمانی نیمه‌بسته به دور دست‌ها نگاه می‌کرد. وقتی حیدر از سرِ پیچ کوچه نمایان شد، لبخندی زد.
نصیر: خوش آمدی، حیدر.
حیدر: سلامت باشی، نصیر.
نصیر: ممنون که آمدی. امروز، نمی‌دانم چرا، احساس خستگی عجیبی داشتم.
حیدر نفس عمیقی کشید و سرش را تکان داد.
حیدر: در راه که می‌آمدم، دو نوجوان را دیدم. یکی‌شان با عصبانیت، دیگری را به بادِ فحش و ناسزا گرفت.
نصیر: عجب! انگار آدم‌های این‌چنینی روز به‌ روز بیشتر می‌شوند.
حیدر: بله. به نظرت، این فحش‌ها چه فایده‌ای برایشان دارد؟
نصیر: فایده؟ هیچ! فقط اخلاق فاسدشان را آشکار می‌کنند.
حیدر: اما چرا چنین الفاظی به زبان می‌آورند؟ خودشان هم می‌دانند که این کار نادرست است.
نصیر: شاید خودشان هم ندانند چرا. در نهایت، قضاوت با خداست.
حیدر لحظه‌ای سکوت کرد، انگار که کلمات نصیر برایش کافی نبودند. سپس به‌آرامی گفت:
حیدر: خدا بی‌شک دانای مطلق است. اما نمی‌توانیم این بحث را همین‌جا تمام کنیم.
نصیر کمی به جلو خم شد و گفت: به نظر من، این‌ها به اخلاق فاسدی آلوده شده‌اند و رفتارشان هم از همان سرچشمه می‌گیرد.
حیدر: اما اگر اخلاقشان فاسد است، چرا به‌جای فحش، به درگیری فیزیکی متوسل نمی‌شوند؟
نصیر: چون خوب می‌دانند که جنگ، زخمی و خونین‌شان می‌کند. اما فحش، زخمی‌ کردن اخلاق است. این‌ها از زخم بدن می‌ترسند و این بزدلی سبب می‌شود به زخم اخلاق اهمیتی ندهند، پس به فحش پناه می‌برند تا بزدلی‌شان را پنهان کنند.
حیدر نگاهش را از نصیر گرفت و به دیوار آجری روبه‌رو خیره شد. سایه‌ی آن‌ها، در نور غروب، کشیده‌تر شده بود.
حیدر: تحلیل جالبی بود. حالا بگو ببینم، تعریف تو از فحش چیست؟
نصیر: فحش، به‌کار بردن کلمات رکیک برای نشان دادن خشمِ ناشی از بدبینی است؛ چه خطاب به زن باشد و چه مرد، تفاوتی ندارد.
حیدر: بیا این تعریف را بررسی کنیم که ببینیم چقدر دقیق است.
نصیر: موافقم.
حیدر کمی مکث کرد، سپس گفت:
حیدر: تو گفتی فحش یعنی کلمات رکیک. اما آیا این تعریف، همه‌ی ابعاد فحش را در بر می‌گیرد؟
نصیر: به نظر من، بله.
حیدر: اما این تعریف، فقط یک بعدِ از فحش را در نظر می‌گیرد. فحش، چهار شکل دارد:
۱. زبانی: ناسزا گفتن، که مستقیم به گوش مخاطب می‌رسد و او را می‌رنجاند.
۲. رفتاری: مثل تکبر و تحقیر، که بدون گفتن کلمه‌ای، احساس توهین را منتقل می‌کند.
۳. پنداری: وقتی کسی را در ذهن خود تحقیر می‌کنیم، بدون این‌که او بداند. این شاید بدترین نوع فحش باشد، چون زهرش درون خود شخص باقی می‌ماند.
۴. ترکیبی: که شامل همه‌ی موارد بالا می‌شود و بیشترین آسیب را می‌زند.
نصیر: تعریفت دقیق‌تر و گسترده‌تر شد. حالا قسمت دوم بحثت را بگو.
حیدر، دستش را به دیوار گذاشت و گفت:
حیدر: حالا که ابعاد مختلف فحش را شناختیم، باید بپرسیم: چرا مردم به فحش روی می‌آورند؟
نصیر: سوال خوبی است. شاید…
اما صدای اذان از مسجد دوردست بلند شد. نصیر و حیدر، هر دو لحظه‌ای سکوت کردند. نصیر آهسته گفت: انگار باید این بحث را ادامه دهیم… اما نه حالا.
حیدر: بله. بحثی که ناتمام ماند، شاید ارزش دوباره گفتن را داشته باشد.
سایه‌های بلندشان، آرام‌آرام در تاریکی شب گم شد.
حیدر: حالا که ابعاد مختلف فحش را شناختیم، باید بپرسیم: چرا مردم به فحش روی می‌آورند؟
نصیر لحظه‌ای به فکر فرو رفت، انگار که کلماتش را از میان خاطرات و تجربه‌هایش بیرون می‌کشید. بعد به‌آرامی گفت: شاید دلیلش ضعف اخلاقی و بزدلی باشد. آدمی که درونش تهی است، وقتی احساس می‌کند قدرتی برای مبارزه و استدلال منطقی ندارد، به فحش پناه می‌برد. مثل کودکی که قدرت استدلال ندارد و از روبرو شدن با مخاطب می‌ترسد، از دور دشنام می‌دهد و صحنه را ترک می‌کند.
حیدر: یعنی فحش دادن نوعی فریاد برای جلب توجه است؟
نصیر: بله، اما فقط این نیست. گاهی فحش، سپری برای پنهان کردن ترس است. بعضی‌ها وقتی حس می‌کنند شکست خورده‌اند، یا می‌ترسند و یا حرف منطقی برای گفتن در ذهن ندارند، با فحش دادن حمله می‌کنند تا عقده‌های غیر منطقی خود را خالی کنند و خلاء اخلاقی خویش را پنهان کنند.
حیدر: پس فحش، هم یک سلاح است و هم یک خالی کردن عقده‌های غیر منطقی؟
نصیر: دقیقاً! سلاحی که تیرهایش به دو طرف می‌خورد؛ هم به کسی که هدف قرار گرفته، هم به کسی که آن را پرتاب کرده.
حیدر: و در نهایت، زخم‌های ناشی از آن عمیق‌تر شده و به یک عادت بد تبدیل می‌شود.

همچنین بخوانید: هنر در خدمت فحاشی

نصیر سرش را تکان داد. شب، آرام‌آرام کوچه را در آغوش می‌گرفت. صدای اذان تمام شده بود، اما سکوتی که بعد از آن حاکم شد، انگار ادامه‌ی همان نغمه بود.
نصیر: حالا بیا برویم.

شب، خودش به ما یاد خواهد داد که بعضی زخم‌ها را با خاموشی درمان کنیم.
حیدر نگاهی به آسمان کرد، نفس عمیقی کشید و با نصیر همراه شد. در تاریکی شب، رد پای آن‌ها بر خاک کوچه نقش بست، اما گفت‌وگویشان در جایی عمیق‌تر، در ذهن و دلشان، حک شده بود. فحش نشانه‌ی کم‌آوردن در برابر منطق، بُزدلی، ترس، عقده‌ی حقارت و ضعف اخلاقی است.

نوشته های مرتبط :