تبار پشتون ها: یهود، آریایی یا اختلاط نژادی؟

دسته: تحلیل
نویسنده: عبدالشهید ثاقب
1403/12/02
4:11 ب.ظ
بازدید: 3,233

پایگاه خبری تحلیلی روایت : دی‌شب، کتابی می‌خواندم زیر عنوان «تبار پشتون‌ها». این کتاب توسط دکتر محمد الیاس، متخصص و پژوهش‌گرِ برجسته در زمینه‌ی ژنتیک نوشته شده است. آقای الیاس زاده‌ی مینگوره‌ی سوات پاکستان است و استادیار کالج اسلامی پیشاور. او فعالیت‌های پژوهشی بسیاری در معتبرترین مراکز پژوهشی ملی و بین‌المللی مانند دانشگاه هاروارد، کالج دانشگاهی لندن و موسسه‌ی تحقیقات علوم زیستی و بیوتکنولوژی کره جنوبی انجام داده است.

دی‌شب، کتابی می‌خواندم زیر عنوان «تبار پشتون‌ها». این کتاب توسط دکتر محمد الیاس، متخصص و پژوهش‌گرِ برجسته در زمینه‌ی ژنتیک نوشته شده است. آقای الیاس زاده‌ی مینگوره‌ی سوات پاکستان است و استادیار کالج اسلامی پیشاور.
او فعالیت‌های پژوهشی بسیاری در معتبرترین مراکز پژوهشی ملی و بین‌المللی مانند دانشگاه هاروارد، کالج دانشگاهی لندن و موسسه‌ی تحقیقات علوم زیستی و بیوتکنولوژی کره جنوبی انجام داده است.
او در این کتاب، نظریاتِ مختلف در باره‌ی تبارِ پشتون‌ها را مورد بحث و بررسی قرار می‌دهد و سپس بر اساس پژوهش‌های ژنتیکیِ که انجام داده است، دیدگاه خود را در باره‌ی تبار این قوم مطرح می‌کند.
بنی‌اسراییل/یهودی
نخستین نظریه‌ای را که نویسنده‌ی کتاب مورد بررسی قرار می‌دهد، نظریه‌ی بنی اسراییلی یا یهودی‌بودنِ پشتون‌ها است.
او می‌گوید اولین اسناد مکتوبی که در آن از این نظریه صحبت شده، کتابی است به نام «آیین اکبری» که در سده‌ی شانزدهم میلادی نوشته شده است. این کتاب را در سال ۱۵۹۷ تا ۱۵۹۸ ابوالفضل علامی نوشته و در آن به اختصار در باره پشتون‌ها نگاشته است. دومین سندِ مکتوب، کتاب «الاسرارالافغان» است که در سده هفدهم و در سال ۱۶۰۴ توسط حسین خان افغان بن صابر بن خضر نوشته شده و به صورت مفصل به موضوع یهودی‌تبار بودن پشتون‌ها پرداخته است. اما کتابی که جامع‌تر به این موضوع پرداخته، کتاب «تاریخ خان جهانی و مخزن افغانی» نوشته‌ی نعمت‌الله هروی است.
آقای هروی در این کتاب، شجره‌نامه‌ی طولانی برای پشتون‌ها ترتیب و ذکر می‌کند که سلسله‌ی نسب شان، نه تنها به بنی اسراییل، بلکه از طریق قیس بن عبدالرشید به حضرت آدم می‌رسد و تبار شان با تبار تمام پیامبران پیوند می‌خورد.
دکتر الیاس، نظریه‌ی تعلق پشتون‌ها به تبار یهودی را به چند دلیل یک نظریه‌ی ساختگی، افسانه و سیاسی می‌داند.
دلیل اول این است که این نظریه در واقع واکنشی است به نیش‌ها و کنایه‌های توهین‌آمیز امیران مغول و دربار ایرانی. در باب بی‌پایگی این نظریه، می‌گوید که مردم در دنیای معاصر نمی‌تواند به قطعیت از چند نسل خود در گذشته آگاه باشد، آنگاه چطور می‌توان به سادگی از قیس عبدالرشید شروع کرد و نسب پشتون‌ها را به طالوت و یعقوب و حضرت آدم رساند.
او در این زمینه از الفنستون نقل می‌کند که: «هر چه این نظریه (پشتون‌ها از بنی اسراییل) با دقتی بیش‌تر بررسی شود، به دلیل تناقضات آن، بی‌اعتبارتر می‌شود.
دلیل دوم نویسنده کتاب برای بی‌اعتباری این نظریه، پژوهش‌های ژنتیکی است که شخص نویسنده در دانشگاه هاروارد انجام داده است. او می‌گوید در پروژه‌ی «تنوع ژنوم انسانی» دانشگاه هاروارد که در سال ۲۰۰۸ آغاز شد، ۲۲ نمونه از قبایل مختلف پشتون‌ها وجود دارد که من از آن اطلاعات ژنتیکی لازم برای شناخت تبار پشتون‌ها استخراج کرده و آن را با اطلاعات استخراج‌شده از ۱۴ قبایل گوناگون یهودی مقایسه کردم و از بین ۲۲ نمونه، حتا یک نمونه نیز با دی ان ای بنی اسراییل یا دیگر قبایل یهودی تطابق نداشت.
او هم‌چنان به تحقیقاتی اشاره می‌کند که توسط شهناز علی از هندوستان، در سال ۲۰۰۹ با سرپرستی پروفیسور کارل شورسکی از موسسه‌ی فناوری اسراییل در حیفا آغاز شد و وزارت خارجه‌ی اسراییل آن را تمویل می‌کرد. در این پروژه تحقیقاتی نمونه‌های خونی پشتون‌های هندوستان گردآوری شده بود. نتایج این تحقیق هیچ گاهی علنی نشد و بعدها پروفیسور کارل شورسکی گفت که شهناز علی پروژه‌ی خود را تغییر داده است. یعنی این‌که این پروژه نتوانست پیوند پشتون‌ها با یهودیان را اثبات کند.
نظریه‌ی آریایی‌تباربودن
دومین نظریه‌ای را که نویسنده بررسی می‌کند، آریایی‌تباربودنِ پشتون‌ها است. او می‌گوید این نظریه، قدامتی بیش‌تر و پیش‌تر از سده‌ی بیستم ندارد و پیشگام این نظریه، احمد علی کهزاد است. پس از کهزاد، آقای عبدالحی حبیبی این نظریه را بسط و شرح می‌دهد و مستدل‌تر می‌سازد. عبدالحی حبیبی می‌گوید که: «پشتون‌ها از نژاد آریایی هستند. زمانی که اقوام آریایی در سرزمین‌های اصلی خود میانِ خیوه، خوقند و بدخشان می‌زیستند، به سبب افزایش جمعیت به سه گروه تقسیم شدند: یک گروه از کوه‌های هندوکُش گذشت و از طریق دره‌های کابل وارد هند شد؛ گروه دوم به سمت ایران حرکت کرد و با گذشتِ زمان تا کشورهای اروپایی نیز گسترش یافت؛ و گروه سوم در سرزمین اصلی شان، افغانستان، ماندگار شد و امروزه به پشتون یا افغان معروف استند.
او می‌گوید که در تایید و رد این نظریه نیز کتاب‌های بسیاری منتشر شده و کوشش‌های فراوانی برای اثبات آریایی‌تبار بودن پشتون‌ها صورت گرفته است.
نظریه‌ی آمیختگی تباری پشتون‌ها
از میانِ تمام نظریاتِ مطرح‌شده در باره‌ی تبار پشتون، او دیدگاه مولانا عبدالقادر را درست می‌داند که معتقد است پشتون‌ها یک قومِ خالص نیست و تباری آمیخته دارند. مولانا عبدالقادر می‌گوید: «مدت زیادی است که تاریخ‌نگاران، زبان‌شناسان و دانش‌مندان در پی یافتن ریشه‌های تباری پشتون‌ها استند. چه آنان را آریایی، سامی، بنی اسراییلی، مغول و یا هر تباری دیگر بدانیم، ولی دانشمند کارو با استدلال‌های علمی و عالمانه نشان داده است که پشتون‌ها تباری آمیخته دارند.»
دکتر الیاس نیز بر بنیاد تحقیقات ژنتیکی که انجام داده است، آمیختگی تباری پشتون‌ها را تایید کرده و می‌گوید که بررسی‌های ژنتیکی نشان می‌دهد که با وجود تنوع تباری، بیش‌تر از ۵۳ درصد ساکنان ایالت خیبرپختونخوا متعلق به هاپلوگروه R1a استند. او هم‌چنان می‌‎گوید که در میانِ قبایل پشتون‌ها هاپلوگروه R1b نیز شایع است. این دوهاپلو گروه متعلق به تبار آریایی است.
او معتقد است که اکثریت پشتون‌ها متعلق به تبار آریایی اند و در میان شان نیز قبایل متعلق به سایر اقوام و نژادها نیز دیده می‌شود. اما آن‌چه همه را متحد می‌کند، زبان پشتو و فرهنگ پشتونوالی است: «این نسل‌ها به واسطه‌ی زبان پشتو و فرهنگ پشتونی چنان استوار به هم پیوند خورده‌اند که اکنون همگی طرز فکر و احساسی یگانه و زبان واحد و فرهنگ مشترک دارند، که همه‌ی مردم این سرزمین آن را زبان و فرهنگ خویش می‌دانند و می‌پذیرند.»