پادمرگ! مرگ چنین خواجه نه کاریست خرد

دسته: تحلیل
نویسنده: تحریریه روایت
1403/11/17
5:55 ب.ظ
بازدید: 765

پایگاه خبری تحلیلی روایت : شاه‌کریم‌الحسینی(۱۳ دسامبر۱۹۳۶-۴ فبروری ۲۰۲۵) مشهور به کریم‌آقاخان، آقاخان چهارم، چهل و نهمین امام شیعیان اسماعیلیه در امتداد زندگی پربار و پربرکت به«روز واقعه» واخورد. به مصرع چهارم بیشتر اندیشیدم: به واسپردن روح به فلک. واژگان«مرگ» و «درگذشت» و حتا «رحلت» و «وفات» را به کار نبردم؛ ترکیب پاد/مرگ(پادمرگ) را ساختم و به کار بردم. پیروان، مریدان و رهروان با عنوان مذهبی‌ی «مولاناحاضر امام» یادش می‌کردند؛ و اکنون و بعد از واقعه، در امتداد خط امامت، در قلب اسماعیلیان حی و حاضر است.

گفت کسی خواجه سنایی بمرد
مرگ چنین خواجه نه کاریست خرد
قالب خاکی به زمین باز داد
روح طبیعی به فلک واسپرد.
مولوی

شاه‌کریم‌الحسینی(۱۳ دسامبر۱۹۳۶-۴ فبروری ۲۰۲۵) مشهور به کریم‌آقاخان، آقاخان چهارم، چهل و نهمین امام شیعیان اسماعیلیه در امتداد زندگی پربار و پربرکت به«روز واقعه» واخورد.
به مصرع چهارم بیشتر اندیشیدم: به واسپردن روح به فلک. واژگان«مرگ» و «درگذشت» و حتا «رحلت» و «وفات» را به کار نبردم؛ ترکیب پاد/مرگ(پادمرگ) را ساختم و به کار بردم. پیروان، مریدان و رهروان با عنوان مذهبی‌ی «مولاناحاضر امام» یادش می‌کردند؛ و اکنون و بعد از واقعه، در امتداد خط امامت، در قلب اسماعیلیان حی و حاضر است.
مولانا، دانش‌آموخته‌ی معروف‌ترین دانشگاه جهان یعنی‌ دانشگاه هاروارد بود. از نزدیک با این شخصیت بزرگ دیدار داشتم هنگام افتتاح پل بزرگ بر فراز رودخانه‌ی آمو، که کولاب و خواهان بدخشان را با هم وصل می‌کرد. جناب امام‌علی رحمان رییس‌جمهوری تاجیکستان و هییت پارلمانی و دولتی از کابل نیز حضور داشتند. این پل با هزینه‌ی‌ بنیاد آقاخان آباد شده بود. یادم است دکتر نجم‌الدین از فرهیخته‌گان بدخشان و یکی‌ از مسوولان بنیاد، سخنان مولانا را ترجمه می‌کرد. از همان سخنرانی کوتاه هویدا بود، که مرد فرزانه، دانش‌آموخته، باتهذیب، فروتن و اهل کار و سازندگی ‌است؛ مسلط بر آن چه می‌خواست بیان کند و حاکم بر زبانی که با آن اندیشه‌ها ‌و پیام‌هایش را بیان می‌کرد. زیبا، رسا، فصیح و بلیغ سخن می‌گفت. سخنرانی هایش را در سفرهایش به امارات و شمار کشورها در کلیپ‌های مختصر دیده و شنیده بودم، یک کلمه، یک حرف مفت بر زیان نمی‌آورد. شمرده، دقیق و عمیق سخن می‌گفت، انگار دانه‌های تسبیح را به نوبت و با نظم عالی نخ‌ کرده باشند.
نهادهایی که با هزینه و با فرمان مولانا حاضرامام ایجاد شده بودند، خدمات بسیاری در سطوح متفاوت و گوناگون‌ برای مردم‌ انجام دادند، چه در کشورهای در حال توسعه و چه کشورهای عقب‌مانده‌ی مثل افغانستان. شبکه‌ی‌ توسعه‌ی آقاخان(AKDN)، موسسه‌ی مطالعات اسماعیلی، مرکزجهانی کثرت‌گرایی، دانشگاه‌آسیای میانه و دانشگاه آقاخان از این شمار می‌باشند. آقاخان یکی از بزرگ‌ترین شبکه‌های توسعه‌ی خصوصی در جهان را ایجاد کرد. دستاوردهای عملی این نهادها در افغانستان و در کل آسیا و‌ بقیه قاره‌ها کاملا محسوس و مشهود اند. در بدخشان، پنجشیر، قندهار، هرات، بامیان، بغلان و… این خدمات، کار، نان، بهداشت و آموزش برای مردم‌ ایجاد کردند.
قدرت و ثروت مادی و معنوی و سیاسی مولانا، در خدمت صلح، انکشاف، هنر و فرهنگ و رفاه‌اجتماعی‌ قرار داشت. فرمان‌های او را در جماعت‌خانه‌های اسماعیلی در پاریس، با گوش خود شنیده بودم: تاکید بر فراگیری دانش، رونق اقتصادی، تعلیم و تربیت به ویژه با تاکید بر حق اول برای خانم‌ها، اولویت و امتیاز برای دختران و زنان، خطوط زرین این فرمان‌ها را تشکیل می‌دادند. ایشان در تحکیم صلح و امنیت در جمهوری تاجیکستان و نیز دوره‌هایی در افغانستان نقش انکارناپذیر داشت. سفر پرخرج و در عین حال صلح‌آمیز شهیداحمدشاه‌مسعود به اروپا با هزینه‌ی این امام بزرگ اسماعیلیان تامین گردیده بود. هواپیمای شخصی خود را در اختیار فرمانده مسعود قرار داده بود.
نباید سوتفاهم شود که طرفدار جنگ بود هرگز! او پیروان خود را از درگیر شدن در مسایل نظامی و سیاسی مناقشه‌برانگیز برحذر می‌داشت، او نماد صلح، فرهنگ و سازندگی‌بود. اسلاف او مردان نیزه، شمشیر و نبرد بودند اما او (مولانا) میراث علمی-فرهنگی و در واقع ارزش‌های تعلیمی علما و بزرگان اسماعیلیه را پاسداری کرد و شگوفا نمود. او به الازهر می‌اندیشید و شکوفایی میراث دانشگاه بزرگی که‌ سوگمندانه، ایوبی‌ها به نفع خلفای عباسی مصادره‌اش کردند.
مولانا حاضرامام از دیوبند هندوستان فارغ نشده بودند، فارغ‌التحصیل هاروارد بود به جای شمشیر شیرزادقهستانی، از علم و دانش روزگار مدرن استفاده می‌کرد، از خرد، دانش، اقتصاد و کثرت‌گرایی و یکدیگرپذیری در فضای صلح و گفتگو. او یک پیشوای دانا، مدرن و باتدبیر بود.
این مرد بزرگ با اتکا به جنبه‌های تعلیمی اسماعیلیان در پیوند دیالکتیکی با عصر مدرن پادمرگی برای خود ساخت، پادمرگی از صدقات جاریه، خدمات فرهنگی، بهداشت، جوایز محیط‌زییست، جوایز معماری و موسیقی و دیگر هنرها.
او در قلب انسان‌های علم‌دوست و اهل هنر و فرهنگ و سازندگی حی و حاضر است، غروب نمی‌کند؛ به خصوص‌ برای بدخشانی‌ها، اسماعیلیان بدخشان، همزادمعنوی و هم‌تبار و همزبان حکیم ناصرخسرو یمگانی است. متکی به آن چه نوشتم‌ تسلیت نمی‌گویم چرا که این بزرگ‌مرد برای من از شمار رفتگان نیست، از شمار جاودانه هاست؛ از تبار انسان‌های بزرگی است که می‌مانند و استمرار می‌یابند، با آن پادمرگ‌های فراموش‌ناشدنی‌شان!

لطیف‌پدرام