آیا وحدتِ اسلامی، ممکن است؟

دسته: عقیده
نویسنده: عبدالشهید ثاقب
1403/06/26
9:45 ق.ظ
بازدید: 11

پایگاه خبری تحلیلی روایت : در سال‌روز ولادت پیامبر بزرگوار اسلام حضرت محمد مصطفی (ص) قرار داریم. در برخی از کشورهای اسلامی از 26 سنبله/شهریور تا، به مناسبت میلاد پیامبر اسلام، هفته‌ی وحدت نام‌گذاری کرده‌اند.ضرورت نام‌گذاری هفته‌ای به نام «وحدت اسلامی» نیز از جایی ناشی می‌شود که متاسفانه در میانِ مسلمانان جهان به شدتِ تفرقه حاکم است و به ده‌ها فرقه و گرایش فقهی و کلامی منقسم شده‌اند و بدتر از همه این‌که همدیگر را تکفیر می‌کنند. علی‌‎الوردی، جامعه‌‎شناس عراقی، در باره‌ی اسلام حرف جالبی می‌زند. او می‌گوید که دین اسلام به همان اندازه‌ای که سریع رشد کرد و در کم‌تر از نیم قرن نیمِ دنیا را تسخیر نمود، به همان زودی دچار تفرقه نیز شد.

در سال‌روز ولادت پیامبر بزرگوار اسلام حضرت محمد مصطفی (ص) قرار داریم. در برخی از کشورهای اسلامی از ۲۶ سنبله/شهریور تا، به مناسبت میلاد پیامبر اسلام، هفته‌ی وحدت نام‌گذاری کرده‌اند.

ضرورت نام‌گذاری هفته‌ای به نام «وحدت اسلامی» نیز از جایی ناشی می‌شود که متاسفانه در میانِ مسلمانان جهان به شدتِ تفرقه حاکم است و به ده‌ها فرقه و گرایش فقهی و کلامی منقسم شده‌اند و بدتر از همه این‌که همدیگر را تکفیر می‌کنند.

علی‌‎الوردی، جامعه‌‎شناس عراقی، در باره‌ی اسلام حرف جالبی می‌زند. او می‌گوید که دین اسلام به همان اندازه‌ای که سریع رشد کرد و در کم‌تر از نیم قرن نیمِ دنیا را تسخیر نمود، به همان زودی دچار تفرقه نیز شد.

او دلیل این امر را نیز در این می‌داند که در پس هر پیروزی، شکل‌گیری تفرقه تقریبا یک امر طبیعی است. علی‌الوردی موفقیت را عامل عمده‌ی تفرقه می‌داند؛ زیرا وقتی جنبشی به پیروزی دست یافت، بعد موضوع منافع و غنایم پیش می‌آید و بر سرچگونگی تقسیم و تصاحب آن، جناح‌بندی‌ها شکل می‌گیرد و آهسته آهسته این اختلافات، رنگ و بوی گرایش‌های کلامی را به خود می‌گیرد.

در تاریخ اسلام، پس از پیروزی‌های اولیه، نیز اختلافات چنین آغاز شد. نگاه کنید به جنگ‌های داخلی که در عصر خلفای راشدین میان مسلمانان اتفاق افتاد. بعدها امویان، عباسیان و سایر دستگاه‌های سیاسی نیز هر کدام بر بنیاد منافع خود از یکی از فرقه‌ها طرفداری کردند و فرقه‌ی دیگری را سرکوب نمودند. مامون عباسی از معتزله حمایت می‌کرد و اخلافش از حنابله. محمود غزنوی انگشت گرد جهان کرده بود و قرمطی/اسماعیلی می‌جست، اما فاطمیان مصر مذهب اسماعیلیه را تبلیغ می‌کردند. سلجوقیان و خواجه نظام‌الملک طوسی، مدارس نظامیه ایجاد کرده و علمایی مانند امام غزالی را استخدام نمودند تا علیه شیعیان و اسماعیلیان فعالیت کنند. آل بویه از شیعه حمایت می‌کرد.

همچنین بخوانید: احکام فقهی و مقاصد شرعی صدقه فطر

آن‌چه از تاریخ تمدن اسلامی می‌توان آموخت، این است که نمی‌توان این تعدد مذاهب و اختلافاتی را که وجود دارد، زیر نام وحدت‌خواهی سرکوب کرد. چنین کاری را دستگاه‌های سیاسی عباسی و اموی و سلاطین ترک و بقیه انجام دادند، اما نتیجه‌ای نگرفتند.

آن‌چه که می‌تواند وحدت اسلامی را تامین کند، به نظرم این ها است:

پذیرش تنوع و تکثر مذاهب و در عین حال، به رسمیت‌شناسی آن‌ها و احترام‌گذاری به آنان. کسی اگر دغدغه وحدت دارد، باید تمام مذاهب موجود در جهان اسلام را به عنوان مذاهب حقه به رسمیت بشناسد. از این طریق «وحدت در کثرت» متحقق می‌شود.
پرهیز از تکفیرگری: یکی از چیزهایی که در تاریخ اسلام به شدت عامل تفرقه بوده است، پدیده تکفیرگری است. تکفیرگری، سرطانی است که باعث انواع نزاع‌های مذهبی میان مسلمانان گشته و می‌گردد. باید در برابر پدیده تکفیر موضوع جدی گرفت. ما هر زمانی که توانستیم همدیگر را تکفیر نکنیم، به وحدت اسلامی دست می‌یابیم.

یک وقتی ریکلداودا مونته کروچی، راهب دومینکن، در اواخر قرن هفتم به جهان اسلام سفر کرد و خیلی خشم‌گین شد هنگامی که دید مسلمانان همدیگر را تکفیر نمی‌کنند. او خشم خود را چنین اظهار کرده بود که چرا ساراسن‌ها (مسلمان‌ها) وقتی هیچ عملی هم انجام نمی‌دهند جز بر زبان راندن شهادتین، فکر می‌کنند که در جنت می‌روند؟

اگر می‌خواهیم دشمنان مان را باری دیگر خشم‌گین کنیم، تنها راهش پرهیز از تکفیرگری و مبارزه با پدیده‌ی تکفیر است.

پرهیز علما از دنباله‌روی از سیاسیون: متاسفانه یکی از چیزهایی که به شدت باعث اختلاف و نفاق در میان مسلمانان شده است، دنباله‌روی تعدادی از علما از سیاسیون است. تعدادی از علما متاسفانه از طرف حکام و سیاسیون ماموریت دارند که در جوامع اسلامی تخم تفرقه بکارند و مطابق هوای نفس آنان، فتوا صادر کنند.

همچنین بخوانید: چهار دلیل اصلی حمایت امریکا از اسرائیل

ما به این‌ها، ملاهای درباری می‌گوییم. تا هنگامی که علما استقلال خود را حفظ نکنند و از سیاسیون دنباله‌روی نمایند، اتحاد و اتفاق نه تنها ممکن نیست، بلکه وضعیت بدتر هم خواهد شد.

نویسنده: عبدالشهید ثاقب

نوشته های مرتبط :