آزادی و دموکراسی

دسته: تحلیل
نویسنده: لطیف‌پدرام
1403/03/15
5:25 ب.ظ
بازدید: 217

پایگاه خبری تحلیلی روایت : فرموده‌اند چرا از مرتضی‌مطهری قولی ذکر کرده‌ام؛مطهری و شریعتی از نظر آنها قابل ارجاع نیستند؛ الهیات ایشان موجب گمراهی می‌شود و مردم را که دنبال کمال الهی روان کرده ام، عین مغالطه و سردرگمی است!! انظر الی ما قال ولا تنظر الی من قال. کثیری متفکران و دانشمندان جهان، متعلق به اسلام یا غیر اسلام،مذهبی و متدین بوده‌اند، چنان که به دشواری میتوان احصاء کرد. بوعلی متدین بود، کانت هم متدین بود. انیشتین به سیاق اسپینوزا خدا را میشناخت. جایی از او خوانده بودم: اعتقاد مذهبی شاه‌فنر تحقیقات علمی من است؛ بعضا از دهقانان لانکشایر مذهبی تر ام…

در دو نوشته‌ی کوتاه«امکان رهایی» و «رهایی» صراحت دادم که هر حرکت اجتماعی_سیاسی، مقاومت و مبارزه و حالا اضافه کنم مقاومت بر ضد«امارت طالبانی»، فاشیسم، شوونیسم یا نیولیبرالیسمی که در هیات یا شاکله‌ی توتالیتاریسم سقوط کرده است، بربریتی که در قتل عام مردم مظلوم غزه نشان داده شد، تفرعن اروپا محورهایی که جهان ما را در آستانه جنگ هسته‌ای قرار داده است، نیوفاشیستها و نیونازیهایی که دارند تولید کارخانه‌یی و صنعتی میشوند، ابراز انزجار و بیزاری از«ناپلیون لوپوتی» هایی مانند «امانویل مکرون» و«کوچک هیتلر» هایی مانند نخست‌وزیر جنگ‌طلب آلمان، آدمکشان حرفه‌یی از قبیل«نتانیاهو» و مدافعان انگلیسی آمریکایی آن، به تیوری و دانایی نیاز دارند؛ یعنی که تیوری قطب‌نماست و عمل کشتی. نمونه دادیم که همه‌ی متفکران و عالمان نحله های گوناگون فکر و اندیشه، اعم از دینی و غیر‌دینی، ماتریالیست و ایده آلیست، عقلگرا یا تجربی مسلک، تحلیلی یا قاره ای، بر ضرورت آگاهی، شناخت و معرفت برای سامان دادن بهینه‌ی«اعمال» و «امور»،تاکید کرده‌اند. از همین روی گفتیم که هر نوع مبارزه و مقاومتی برای عدالت و آزادی میباید اندیشیده باشد. و اما، پیش از اینکه وارد بحث اصلی شوم لازم میدانم با توجه به بعضی کامنت‌های خوانندگان عزیز نوشته‌های قبلی، نکاتی را وضاحت بیشتر بدهم.

فرموده‌اند چرا از مرتضی‌مطهری قولی ذکر کرده‌ام؛مطهری و شریعتی از نظر آنها قابل ارجاع نیستند؛ الهیات ایشان موجب گمراهی می‌شود و مردم را که دنبال کمال الهی روان کرده ام، عین مغالطه و سردرگمی است!!
انظر الی ما قال ولا تنظر الی من قال. کثیری متفکران و دانشمندان جهان، متعلق به اسلام یا غیر اسلام،مذهبی و متدین بوده‌اند، چنان که به دشواری میتوان احصاء کرد. بوعلی متدین بود، کانت هم متدین بود. انیشتین به سیاق اسپینوزا خدا را میشناخت. جایی از او خوانده بودم: اعتقاد مذهبی شاه‌فنر تحقیقات علمی من است؛ بعضا از دهقانان لانکشایر مذهبی تر ام…
و این مرتضی مطهری از معدود اندیشمندان فلسفه و کلام اسلامی است که به فلسفه‌ی تحلیلی نزدیک است. کاری به گرایش‌های سیاسی و ایدیولوژیک‌اش ندارم.لاک، پدر لیبرالیسم، تجارت برده میکرد. ارسطو، از طراحان«محرک اول» است. وانگهی به بیان دکتر محمود هومن گفته کردم که نظر مطهری در باره‌ی ارزش دانایی و دموکراسی چنین و چنان است. مارکس دیگرگونه می‌اندیشید، رستگاری در ادیان شرقی با ادیان ابراهیمی متفاوت است. من«دانایی»را تایید و تاکید کردم و ضرور دانستم نه دانایی این یا آن شخصیت درباره‌ ی «آن نوع» یا «این نوع» از دانایی را، یا رهایی را یا دموکراسی را.
گپ من این بود که علم و آگاهی بر یک«پروژه» مقدم بر تطبیق آن است. یک نقشه‌ای در ذهن دارید میخواهید پیاده کنید. مهندس خانه را نقشه میکند، میسنجد که چه مصالحی کار دارد و تصوری هم از پایان کار خود دارد.
حالا یک قضیه بسازید از آن تمهیدات. قضیه از یک واقعیت حکایت دارد. ممکن است این حکایت واقع را بربتابد یعنی مطابق آن باشد، که اسم‌اش میشود «صدق» یا مطابق با واقع نباشد که مینماید«کذب»؛ که خود باز همان«فهم» است. این فهم، اما درست است یا نیست؟ می‌فهمم که درست است، یا نمی‌فهمم که درست است؛ اولی اسم‌اش تصدیق است، یعنی قضیه‌ای در ذهن شکل یافته است. تصدیق یعنی فهم صدق یک قضیه، یا چند قضیه؛
و باز صد درصد به این معنی نیست که چون X گفته است صادق است. قضیه در ذات خود تحمل پذیرش صدق و کذب دارد. به هر انجام، وقتی که از مارکس و مطهری و اسپینوزا و شاه‌آبادی قولی می‌آورم، تصدیق به آن‌ها در باره‌ی اجتناب ناپذیر بودن دانایی برای هر نوع مقاومتی و پراکسیسی و کنشی و پروژه‌ای تعلق میگیرد، یا برای هر عمل سیاسی و اجتماعی دیگری؛ گاهی هم ممکن است آدم در تصدیق‌اش بماند.حالا میتوانید موافق یا مخالف X یا Y باشید.«ذات تحمل» یا «تحمل ذاتی» در قضیه منتفی نمیشود.

همچنین بخوانید: آیا طالبان می‌توانند میان اسلام و دموکراسی جمع کنند؟

آزادی و دموکراسی و ملاحظات ما:

مارکس می‌گفت دموکراسی ترهات بورژوازی است، یا دموکراسی بورژوازی ترهات است. این ترهات را در بحث ایدیولوژی چونان آگاهی کاذب، توضیح داده است. برای ساده کردن فهم این آگاهی کاذب بورژوازی، دوربین‌های عکاسی قدیمی را مثال می‌آورد، که معکوس کار میکنند؛ یعنی حقیقت و امر واقع را وارونه جلوه میدهند. درست مثل چیزی که امپریالیست‌ها و نیونازی‌ها در اوکراین نمایش میدهند و تبلیغ میکنند. آزادی اعم از دموکراسی است، گرایشی از گرایشها در قلمرو آزادی است؛ آن هم در بهترین حالت. آزادی هم کفاف نمی‌دهد مگر آنکه استقلال متمم و موید آن باشد. عدالت اجتماعی و رشد و توسعه، تحقق آن را تشدید و تضمین میکند. پس چندین مولفه نیاز داریم. اگر از اندیشه‌های آمارتیاسین اقتصاد دادن وام بگیرم اخلاق و انصاف هم ضروری و الزامی برای تحقق دموکراسی میباشند.

و استقلال، یعنی باید کشور/ میهن، دارای اختیار و حاکمیت ملی کامل و مرزهای تعریف شده‌ی قانونی و بین‌المللی داشته باشد؛ در غیر آن ملت و حاکمیت تشکیل نمی‌شوند. از آزادی فردی، اجتماعی و پلورالیسم سیاسی-عقیدتی بهره‌مند و
برخوردار باید باشد..”سه اصل” معروف و پایه‌ای زندگی باید در شان عصر و زمان، فراهم و تامین باشد. عدالت در توزیع وجود داشته باشد. شکاف‌های طبقاتی، فقر و ثروت به حداقل برسند «نان» مساله نباشد، که غرور آدمیان گدایی کند.

با توجه به نظریات فیلسوفان و نظریه پردازان علوم اجتماعی، حضور آمریکا و ناتو و آیساف بعد از کنفرانس «بن» در افغانستان و پیش از آن، نقض کامل حاکمیت، و استقلال افغانستان بود. به بیان نوآم چامسکی اشغال کامل بود؛ امضای پیمان امنیتی کابل-واشنگتن نمایش شرم‌آورتحقق کاپیتولاسیون در کشوری بود، که حاکمان بی عزت اش از استقلال،
جشن های استقلال و آزادی در زیر چکمه های خونین اشغالگرها لاف می‌زدند.
استقلال، پیش شرط و استوانه‌ی خودارادیت است. در کشوری که نه استقلال دارد
و نه آزادی چگونه می‌توان و با کدام چشم و رو از مطبوعات آزاد، حقوق شهروندی و در نهایت، آزادی بیان و دموکراسی سخن گفت. آنچه در افغانستان تحت اشغال رژه رفت، سلطه‌ی امپریالیستی، فرانو استعمار، اشغالگری ذیل دروغ هایی به نام آزادی بیان، فعالیت های فرهنگی، جامعه‌ی مدنی، حقوق بشر و حقوق زنان بود؛ که همه و همه براساس دروغ و عوام فریبی بزک شده بودند. آزادی بیان و «حق دموکراتیک خواست» صرف اجازه دادن به انبوه پارازیت صوتی برای مغشوش ساختن اصیل‌ترین و انسانی‌ترین خواست‌ها نمی‌باشد، اعتراض به تنهایی نیست بلکه اعتنا و احترام به «آن بیان» و «اعتراض»
برای رسیدگی شرافتمندانه و صادقانه به آن‌ها در عمل است.
دولت دست‌نشانده فقط شایعه‌سازی می‌کرد و حتا بی آن که زحمت گوش‌دادن به خواست‌های واقعی و رهایی‌بخش بدهد، همه را پس گوش می‌کرد. طی هشت سال مبارزه‌ی نفس گیر در شورای‌ملی نتوانستیم یک قانون، یک سند حقوقی به نفع طبقات زحمتکش تصویب کنیم؛ این دروغ ها را می‌گفتند آگاهی کاذب و« ترهات» بورژوازی.
وجه دوم این است که یک کشوراستقلال دارد اما آزادی و دموکراسی به معنی مندرج
در اعلامیه‌ی جهانی حقوق بشر، ندارد. این بحث دیگری است. باید انواع دموکراسی‌ها را یکایک بررسی کرد، از چین تا آمریکا. مثلآ نهادها را باید مطالعه کرد، از حزب کمونیست چین تا کالج انتخاباتی آمریکا. اگر تعیین کننده رای است، کدام رای از کدام نهاد اعتبار دارد و فیصله کن است؟ رای، منافع چه و کدامین لایه ها را تامین می کند. عدالت
کجا دیده می‌شود. آزادی بیان چگونه تفسیر می‌شود و یا خود آزادی.
وقتی استقلال ملی وجود ندارد، حاکمیت ملی وجود ندارد، دموکراسی به خودی خود در محاق قرار می‌گیرد، بلاموضوع می‌شود.در این«سلب » موضوع منتفی است. کشور در اشغال کامل یک نیروی متجاوز است و بعد حرف آزادی و دموکراسی می زنید؛ این که می‌شود همان کوسه ریش پهن یا به بیان معروف کچل‌ای که اسم اش را گذارده‌اند
زلف‌علی!!
انتخابات و رای اکثریت مطابق قراردادها مهم اند، چون غیر از آن باید فقط «قهر و
اعمال‌قهر» کارساز باشد. اما موضوع باید انسانی باشد. حاکی و محکی و حاکویت باید مجلای عدالت و آزادی و انصاف باشند. این هم باز از باب ضرورت است، ورنه نمی‌شود کورکورانه و بدون تحقیق و آگاهی هرچه اکثریت می‌گوید را، بپذیریم. برای همین انتخابات یکی از جلوه‌های دموکراسی است و نه تمام جلوه‌های آن، برای به سامان شدن امور، آن
را «اعتبار» می‌کنیم. مثل مفهوم «وجود» بطور مثال.
حالا اگر از «بن» تا آگست۲۰۲۱ را یک فاز فرض کنیم فقط اشغالگرها و در راس
ایالات متحده‌ی آمریکا تصمیم می‌گرفت و امر می‌کرد. حکم صادرمی‌کرد، چه کسی رئیس دولت باشد؛ استخبارات چگونه کار کند، واحدهای امنیتی صفر یک چه کسی را به قتل برسانند یا توبیخ کنند و بترسانند. بودجه چقدر باشد. وزارت خارجه چه صلاحیت‌هایی
دارد وقس علیهذا.
نتیجه آن «حقنه» کردن ها، آن آگاهی کاذب نیولیبرالی و آن ترهات و آن نوع انتخابات، فساد، فحشا و بداخلاقی‌ها و ارزش‌زدایی ها، امارت طالبان است. اگر افغانستان استقلال می‌داشت و این استقلال با توسعه‌ی سیاسی، اقتصادی، فقرزدایی و گسترش آموزش و پرورش‌ملی، رشد طبقه‌ی متوسط حمایت و تجهیز می‌گردید، دموکراسی واقعی، امری دموکراتیک به بار می‌نشست و شگوفا می‌شد.آری دموکراسی بدون استقلال
و مولفه‌های دیگری که برشمردیم تولید و باز تولید نمی‌شود.