همین اکنون که دارم این یادداشت را می‌نویسم، نخستین سحری ماه مبارک رمضان ۱۴۰۲ است.
امشب وقتی برای سحری بیدارم کردند، خاطراتی از ایام رمضان در دوره‌ی کودکی‌ها یادم آمد.
کودک که بودیم فرارسیدن رمضان برای ما چند پیام داشت:
افغانستان یک کشور فقیر و اکثریت مردم آن نیز روستانشین‌اند. اقتصاد مردم در روستاهای افغانستان اکثرا بر دام‌داری و کشاورزی استوار است.
مردمان روستاها در فصل تابستان کار و ذخیره می‌کنند، تا در زمستان مصرف کنند.
سفره‌های مردمان روستاها، خیلی متنوع و رنگارنگ نیست، بلکه آن‌ها هر آن‌چه را در تابستان کاشته باشند، همان را در زمستان می‌پزند و می‌خورند.
اما با این‌همه، حتا در دسترخوان فقیرترین خانواده یک روستا هم در ماه رمضان غذاهای متنوع و متعدد پیدا می‌شود و هر کس به علت تشنگی و گرسنگی که در طول یک روز روزه‌داری متحمل می‌شود، تلاش می‌کند که سفره‌ی افطاری‌اش رنگین باشد.
یکی از جذابیت‌های ماه رمضان برای کودکان در روستاها، همین سفره‌ی متنوع و رنگارنگ آن است. وقتی رمضان فرا می‌رسد، هر بچه‌ی روستایی می‌داند که یک ماه مکمل «مهمان خدا» است و در این مهمانی، برای سی روز تمام، با سفره‌های متنوع و غذاهای رنگارنگ استقبال خواهد شد.
یکی دیگری از جذابیت‌های ماه رمضان برای کودکان، بیدارشدن در سحری است.
سحری، نام یک وعده غذایی است که روزه‌داران پیش از آذان صبح تناول می‌کنند.
این وعده غذایی برای کودکان چون ناشناخته است، خیلی جذابیت دارد و هر کودکی کوشش می‌کند که در سحری بیدار شود و در کنار سایر اعضای خانواده غذا بخورد. این در حالی است که خانواده‌ها ترجیح می‌دهند که فرزندان خود را از خواب شیرین بیدار نکنند.
یکی از اعیادی که در افغانستان خیلی باشکوه تجلیل می‌شود، عیدِ سعید فطر است. در عید سعید فطر، هر خانواده‌ای برای فرزندان خود لباس‌های نو می‌خرد و هدیه عیدی می‌دهد و آن‌ها را برای دیدوبازدید اقوام و خویشاوندان دور و نزدیک با خود می‌برد. در روزهای عید، کودکان با هدیه‌های نقدی که دریافت کرده‌اند، از مغازه‌های محل خریداری کرده و با هم‌سن‌وسالان خود بازی‌های کودکانه می‌کنند و به تمام معنا سه روز عید را جشن می‌گیرند.
یکی از جذابیت‌های ماه رمضان، برای کودکان همین بشارت فرارسیدن عید است.
وقتی ماه مبارک رمضان فرا می‌رسد، هر کودکی این پیام را دریافت می‌کند که باید از همین اکنون با خانواده در باره‌ی آمادگی‌های عید صحبت کند. از ۱۵ رمضان به بعد، سعی و تلاش کودکان برای گرفتن امتیازات بیش‌تر از خانواده در عید آغاز می‌شود و تا صبح عید ادامه پیدا می‌کند.
یکی از رسم‌های دیرینه‌ی مردم افغانستان، رمضان‌خوانی است. رمضان‌خوانی، یکی از رسومی است که از گذشته‌های دور در روستاهای افغانستان وجود داشته است.
این رسم چنین است که پس از پانزدهم رمضان، تعدادی از جوانان و نوجوانان از خانه‌ی خود بیرون شده و به صورت دسته‌جمعی به درب منازل دیگران می‌روند و با همسرایی آهنگ رمضان‌خوانی، از آن‌ها طلب کمک می‌کنند.
آهنگ رمضانی با این اشعار آغاز می‌شود:
رمضان یا رب، یا رب رمضان
السلام علیک ماه رمضان
رمضان سی شب مهمان ما است
رمضان قوت ایمان ما است.
وقتی کودکان صدای رمضان‌خوانی جوانان و نوجوانان را می‌شنوند، با شور و هلهله‌ی خاص، همراه با سایر اعضای خانواده، از خانه بیرون می‌شوند و آن‌ها را تماشا می‌کنند.
یکی دیگری از جذابیت‌های ماه رمضان برای کودکان، همین رمضان‌خوانی است که باعث می‌شود که آن‌ها لحظاتی را با شادی و سرور سپری کنند.
بدخلقی نسواری‌ها
البته رمضان برای همه کودکان در روستاها یک‌سان نیست و آن‌چه کام برخی‌ها را تلخ می‌کند، بدخلقی و بی‌حوصله‌گی‌های آدم نصواری است.
در روستاهای افغانستان، در هر خانواده‌ای حتما یک یا دو تن از اعضای خانواده، معتاد به نسوار می‌باشند. ناس یا نسوار، نام یک ماده‌ی مخدر گیاهی و یکی از محصولات تنباکو است که اعتیادآور است.
این محصول تنباکو خیلی ارزان است؛ طوری که یک بسته نسوار از ۵ الی ۱۰ افغانی به فروش می‌رسد.
در یک نظرسنجی که چند سال قبل انجام شده است، آمده است که حدود ۳۵ درصد حتما یکی از انواع محصولات تنباکو را استفاده می‌کنند.
متخصصان و پژشکان در باره‌ی ضررهای نسوار می‌گویند که این ماده یکی از عوامل اصلی بیماری‌های جوف دهن و به خصوص سرطان بیره (لثه) است.
چند وقت پیش، یکی از مقامات بلندپایه‌ی طالبان در گفتگو با یکی از رسانه‌های افغانستان ادعا کرده بود که نسوار آدمی را متواضع می‌کند. او گفته بود فلسفه‌ای این‌که ملاعمر سیگار را ممنوع اعلام کرد اما نسوار را نه، همین تواضع‌آفرینی دومی بوده است.
بر خلاف آن‌چه که این مقام بلندپایه طالبان گفته است، تجربه نشان می‌دهد کسانی که معتاد به نسوار باشند، در ایام رمضان متاسفانه خیلی تندخویی و بدخلقی می‌کنند و با کوچک‌ترین بهانه در برابر اعضای خانواده به خشونت فیزیکی و کلامی متوسل می‌شوند.
یکی از قربانیانِ این خشونت‌ها، کودکان است. در روستاهای افغانستان، نسواری‌ها در ایام رمضان اکثرا با کودکان و زنان رفتار خشن می‌کنند. در روستاهای افغانستان کاملا یک قاعده پذیرفته‌شده‌ی همگانی است که در ماه رمضان از جلو یک آدم نسواری نباید رد شد.
البته در گذشته، بسیاری‌ها تلاش می‌کردند ماه مبارک رمضان را به فرصتی برای ترک اعتیاد به نسوار نیز تبدیل کنند. اتفاقا رمضان فرصت خوبی برای ترک نسوار هم است.
امیدوارم نسواری‌ها به جای بدخلقی و بدرفتاری با زنان و کودکان در ماه رمضان، با استفاده از این فرصت، نسوار را ترک کنند.
