اسلام دینی است که توسط محمد بن عبدالله، پیامبر گرامی اسلام، در قرن هفتم میلادی در سرزمین عربستان بنیان‌گذاری شد. دینی که توانست مردمان گرفتار در جهالت و بت‌پرستی را به سوی توحید، عدالت و اخلاق رهنمون سازد. اما امروز، پس از گذشت بیش از چهارده قرن، در همان سرزمین که روزی مهد اسلام بود، پدیده‌ای تازه در حال شکل‌گیری است؛ پدیده‌ای که برخی آن را «بازگشت به جاهلیت مدرن» می‌نامند. این تغییر با ظهور شخصیتی به نام محمد بن سلمان، ولیعهد کنونی عربستان سعودی، همراه شده است؛ کسی که برخلاف محمد بن عبدالله، رسالتش نه احیای ایمان، بلکه نوسازی بر پایهٔ مدرنیته و سکولاریسم است.
۱. نبوت پیامبر اسلام
محمد بن عبدالله در سال ۶۱۰ میلادی در مکه به نبوت رسید. در آغاز، سه سال دعوت خود را پنهانی انجام داد و تنها توانست گروهی اندک از نزدیکانش را به اسلام فراخواند؛ از جمله خدیجه همسرش، ابوبکر صدیق، علی بن ابی‌طالب، و چند تن از اقوام خود. محل گردهمایی مسلمانان در آن دوران، خانهٔ ارقم بن ابی‌ارقم بود.
۲. دعوت آشکار پیامبر (ص)
پس از سه سال، با نزول آیهٔ ۹۴ سورهٔ حجر («آنچه را بدان مأمور شده‌ای آشکار کن و از مشرکان روی مگردان») مأمور شد تا دعوت خود را علنی سازد. از این‌جا دورهٔ دعوت آشکار آغاز شد. در این دوره، شخصیت‌هایی چون بلال حبشی، عمار بن یاسر و مصعب بن عمیر به او ایمان آوردند. اما مشرکان مکه بر دشمنی با او افزودند و مسلمانان را شکنجه و تحریم کردند.
۳. هجرت به مدینه
در سال ۶۲۱ میلادی، پس از بیعت عقبه، پیامبر و یارانش به مدینه هجرت کردند تا در امنیت به تبلیغ دین بپردازند. آن هجرت، نقطهٔ عطفی در تاریخ اسلام بود و بعدها مبدأ گاه‌شماری اسلامی قرار گرفت. مردم مدینه با شور و محبت از پیامبر استقبال کردند و نخستین جامعهٔ اسلامی در آنجا پایه‌گذاری شد.
۴. غزوات و سریه‌های پیامبر (ص)
در طول ده سال اقامت در مدینه، پیامبر اسلام بیش از بیست‌وهفت غزوه و چهل‌وهفت سریه را رهبری کرد. از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به غزوهٔ بدر (نخستین پیروزی مسلمانان)، احد (شکست موقت مسلمانان)، خندق، خیبر، فتح مکه، حنین و تبوک اشاره کرد. این نبردها نه تنها جنبهٔ نظامی داشت، بلکه پایه‌گذار نظم نوینی بر مبنای ایمان و عدالت شد.
۵. وفات پیامبر اسلام
پیامبر اسلام در سال ۶۳۲ میلادی (۱۱ هجری) در مدینه بیمار شد. با تب شدید و سردرد بستری گردید و پس از چند روز، در خانهٔ عایشه و در حالی که بر دستان او تکیه داشت، در ۱۲ ربیع‌الاول وفات یافت. با وفات او، یکی از درخشان‌ترین دوران‌های معنوی تاریخ بشر به پایان رسید.
از محمد بن عبدالله تا محمد بن سلمان
چهارده قرن پس از پیامبر، در همان سرزمین، فردی دیگر با همان نام ـ محمد ـ ظهور کرد، اما مسیرش در جهت مخالف حرکت پیامبر بود. محمد بن سلمان، فرزند ملک سلمان بن عبدالعزیز آل سعود، در سال ۱۹۸۵ میلادی متولد شد و امروز ولیعهد و نخست‌وزیر عربستان است. او با طرح «چشم‌انداز ۲۰۳۰» کوشید کشورش را از وابستگی به نفت رهایی دهد و به سوی یک جامعهٔ صنعتی و مدرن ببرد.
اما در پسِ این اصلاحات اقتصادی، دگرگونی فرهنگی عمیقی در جریان است؛ تغییری که به باور بسیاری، ریشه‌های مذهبی عربستان را نشانه گرفته است. جشن‌هایی چون هالووین در ریاض، برگزاری فشن‌شوها با حضور خوانندگان غربی، و گسترش سبک زندگی غربی، نشانه‌هایی از فاصله گرفتن عربستان از ارزش‌های اسلامی است.
جشن هالووین در عربستان
در سال ۲۰۲۴ میلادی، عربستان شاهد برگزاری گستردهٔ جشن هالووین در پایتخت خود، ریاض، بود. در این جشن، مردم با پوشش‌های ترسناک و نمادهای شیطانی در خیابان‌ها حضور یافتند. این اقدام، که در قالب برنامهٔ «فصل ریاض» انجام شد، واکنش‌های تند علما و مسلمانان سراسر جهان را برانگیخت. برخی آن را «تجلی مدرنیته» دانستند، اما بسیاری دیگر آن را نشانهٔ آشکار «دور شدن از ایمان» تلقی کردند.
فشن‌شو و موسیقی غربی
پس از جشن هالووین، برنامهٔ فشن‌شوی «الصعب» در ریاض برگزار شد که در آن خوانندگان و مدل‌های خارجی با لباس‌های نیمه‌برهنه بر صحنه ظاهر شدند. این رویدادها که در قلب سرزمین وحی برگزار می‌شود، برای بسیاری از مسلمانان نشانهٔ آشکار «زوال معنویت در سرزمین توحید» است.
نگاهی تحلیلی به اصلاحات محمد بن سلمان
محمد بن سلمان را باید نماد «مدرن‌سازی بدون مرز» دانست. او می‌کوشد عربستان را از یک کشور مذهبی به کشوری نرمال و جهانی تبدیل کند. از دیدگاه سیاسی، این کار نوعی بازسازی تصویر عربستان در جهان غرب است. اما از دیدگاه فرهنگی، به نظر می‌رسد او در مسیر حذف تدریجی نقش دین در حیات اجتماعی گام برمی‌دارد.اگر محمد بن عبدالله آمده بود تا مردم را از بت‌پرستی برهاند، محمد بن سلمان می‌خواهد «بت‌های مدرنیته» را بر تخت بنشاند.
اسلام در مکه آغاز شد، در مدینه شکوفا گشت، و اکنون در همان سرزمین، شاید به خاموشی نزدیک می‌شود.
آیا عربستان که روزی زادگاه اسلام بود، به‌راستی از اسلام فاصله می‌گیرد؟
آیا آنچه در ریاض جریان دارد، نشانهٔ پایان یک دورهٔ تاریخی است؟
پاسخ شاید در این جمله خلاصه شود:
از محمد تا محمد، فاصله‌ای به درازای ایمان تا فراموشی.
نتیجه‌گیری
اسلام با پیامبری محمد بن عبدالله آغاز شد؛ مردی که مردم عرب را از جهل، شرک و تفرقه نجات داد و آنان را به سوی یکتا‌پرستی، اخلاق و عدالت فراخواند. اما امروز، در همان سرزمین، با ظهور محمد بن سلمان، فرزند پادشاه عربستان، اسلام به مرحله‌ای تازه و پرتناقض رسیده است. اصلاحات گسترده و سیاست‌های فرهنگی او، که در ظاهر به نام مدرنیته و پیشرفت اجرا می‌شوند، در باطن سبب فاصله گرفتن جامعه از ارزش‌های اصیل اسلامی شده‌اند. جشن‌های غربی، فشن‌شوها و تغییرات اجتماعی در سرزمینی که روزی زادگاه قرآن بود، نشانه‌ای از بازگشت جاهلیت در قالبی مدرن است؛ جاهلیتی که نه از نادانی، بلکه از دلبستگی به ظواهر تمدن می‌آید. با این حال، حقیقت اسلام فراتر از مرزهای عربستان و تصمیم‌های سیاسی است. این دین در قلب میلیون‌ها انسان در سراسر جهان زنده است و هیچ قدرتی، هرچند بزرگ، نمی‌تواند نوری را که محمد بن عبدالله برافروخت خاموش کند. اسلام شاید در سرزمین وحی تضعیف شود، اما در دل مؤمنان هرگز نمی‌میرد.
