حکومت دینی یا سکولار؟

دسته: تحلیل
نویسنده: تحریریه روایت
1402/06/15
3:15 ب.ظ
بازدید: 10

در روزهای پسین در کنار حواشی داغ دیگر، یکی از مسائل که بیشتر مورد بحث قرار گرفته، جدال بر سر حکومت دینی و سکولار بوده است. طرفدران سکولاریسم حکومت دینی را نامطلوب و مضر دانسته و به شدت بر آن تاخته اند. طرفداران حکومت دینی هم با شدت و حدت مقابل نظریات سکولار موضع و موقف گرفته‌اند. استدلال سکولارها مبنی بر نفی‌ حکومت دینی، در کنار نقد حاکمیت‌های سرکوبگر، متزلزل و افراطی که در جهان اسلام و طی قرون و اعصار مختلف وجود داشته و دارد، در شرایط فعلی مبتنی بر نقد رفتار طالبان به عنوان یک گروهی که مبنای شان را حکومت دینی عنوان کرده اند، می‌باشد. طرفداران حکومت دینی هم اکثریت با اینکه نظام طالبان را یک حکومت دینی- اسلامی متعارف نمی دانند، اما استدلال بر این دارند که دین در جایگاه تصمیم‌گیر برای رفتارهای اجتماعی و سیاسی حداقل مسلمانان نمی تواند به حاشیه رانده شود.
البته هر دو دسته استدلال‌های جامع و قابل توجهی را دارند، اما چند نکته در این بین فراموش شده که لازم به یاد آوری است.

اول- چه سکولار‌ها و چه دین مدارها در زمینه‌ای نفی‌ یکدیگر به شدت اغراق و افراط کرده و می کنند. اصرار بر نفی‌ کامل دین از اجتماع و کنش‌های آن از سوی طرفداران نظام سکولاریستی، ناممکن است. دین و نمادهای آن در لایه های اجتماع ریشه داشته و رویکرد تقابل با دین کاملا اشتباه است.

۲- افراط‌گرایی دینی و گره زدن تمامی هنجارها از جمله بعضی از کنش های سیاسی با دین اشتباه است. با اینکه هدف دین نجات بشریت بوده و آیه‌های آن سرمشق زندگی است، ولی با توجه به تعدد افکار و نگرش‌ها در جغرافیاهای سیاسی و همچنین سو استفاده از دین، فرق بین اصل و اساس دین و تفسیر و تاویل آن مطابق نیازمندی های زمان معاصر سخت و دشوار است. بنابر این نمی توان که از هر امر و سیاستی که به نام دین تطبیق می شود، دفاع کرد، نیاز است که اصلاحات جامع و مورد نظر اعمال گردد.

همچنین بخوانید: اسلام؛ دین و دنیا، یا دین و دولت؟

۳- مطلق گرایی هر دو گروه در زمینه سنت‌گرایی و سکولار‌خواهی اشتباه است. در جهان امروز کشورهای وجود دارند که نه تنها دین شان از سیاست جدا که بلکه هیچ دین رسمی و مورد پذیرش در آن حاکم نیست، اما در عین حال عقب مانده، افراطی و سرکوبگر هستند. از سوی هم حکومت‌های به نام دینی وجود دارند که به شدت رفتار شان ظالمانه و غیر انسانی است. نظام موجود در افغانستان که مورد نقد جدی قرار دارد، یک نمونه از حکومت‌های به اصطلاح دینی است. بنا بر این رویکرد هر دو دسته در زمینه سیاه‌نمایی و سفیدنمایی و دگم اندیشی و نفی‌ کامل این دو اندیشه و یکدیگر اشتباه است.

۴- یکی از مباحث کلیشه‌ای و دوامدار، نظریه غیر قابل جمع بودن دین و سیاست می باشد که همواره مورد جدال بوده است. در این زمینه نظریات زیادی ابراز شده و مخالفین و موافقین این مطلب را به حدی کافی شخم زده اند. باید گفت که با توجه به تعریف سکولاریسم که همانا “جدای دین از سیاست است و هرکسی برای ابراز عقیده اش باید آزاد باشد”، هیچ نظام در جهان به صورت کامل سکولار وجود ندارد. باید گفت که حتی حکومت های سکولار از یک قاعده درون عقیدتی پیروی می کنند. مثلا به روئسای جمهور و مقامات ارشد کشورهای سکولار اگر نگاه کنیم به نخستین اصل که از روز اول قسم می‌خورند، یک کتاب است حالا انجیل یا تورات و حتی قرآن. اینکه گفته شود که دین و سیاست به صورت کامل قابل جمع نیست، اشتباه است. هیچ نظامی در جهان نمی تواند فاقد اندیشه “دینی و عقیدتی” و مورد احترام شکل بگیرد. بزرگترین نظام های سکولار جهان رهبران شان یا به انجیل قسم می‌خورند، یا به معبد و بت خانه! اصولا برداشت نخبگان ما در این زمینه اشتباه است. نخبگان ما رو به مطلق گرایی آورده اند و تا نام دین گرفته می شود، رگ های گردن شان ورم می کند.
بنابر این مشکل اصلی ما دگم اندیشی است. مثلا وقتی رئیسی جمهور فرانسه به انجیل سوگند می خورد، اعتراضات را سرکوب می کند و حجاب را از سر دختران مسلمان بر می‌دارد، در پایان روز همین نظام سکولار و مردمی معرفی می‌شود. در آن سو هم سرکوبگری‌ طالبان و ایجاد محدودیت‌های آنان بر اقشار مختلف از جمله زنان و شلاق زدن و … در پایان روز برچسب حکومت دینی می‌خورد. در حالیکه نه نظام و حکومت فرانسه با توجه به رویکرد آن سکولاریسم مطلق نیست و نه هم حکومت طالبان نماد و نماینده حکومت دینی. بنابر این به نظر نویسنده مشکل و جدال فعلی ما مطلق گرایی و دگم اندیشی است. می شود بین دین و سیاست جمع کرد و اما در عین زمان معتدل بود و از افراطیت پرهیز کرد.

همچنین بخوانید: اسلام سیاسی

نوشته های مرتبط :