وضعیت رسانه‌ها در افغانستان؛ سانسور گسترده و آینده‌ای مبهم زیر سلطه طالبان

دسته: تحلیل
نویسنده: شهرام خراسانی
1404/04/22
9:09 ق.ظ
بازدید: 12

پایگاه خبری تحلیلی روایت : مطابق گزارش مرکز خبرنگاران از ماه‌های نخست سال جاری نقض آزادی رسانه‌ها ۵۶ درصد نسبت به قبل افزایش داشته است؛ این آمار ضمن اینکه نگران کننده است، نشان می‌دهد که افغانستان به سویی سونامی خاموش، خفقان، سکوت مطلق و روند پرشتاب سرکوب آزادی بیان در افغانستان زیر حکومت طالبان روان است. در حالی که رسانه‌ها در هر جامعه‌ای به‌عنوان رکن چهارم دموکراسی و چشم بینای مردم شناخته می‌شوند، در افغانستان امروز، فعالیت رسانه‌ای به شغلی پرمخاطره تبدیل شده و خبرنگاران با تهدید، سانسور، بازداشت و محرومیت‌های گسترده روبه‌رو هستند.این یادداشت به بررسی وضعیت رسانه‌ها در افغانستان و آینده‌ی آزادی بیان و رسانه‌ها زیر حاکمیت طالبان پرداخته است.

مطابق گزارش مرکز خبرنگاران از ماه‌های نخست سال جاری نقض آزادی رسانه‌ها ۵۶ درصد نسبت به قبل افزایش داشته است؛ این آمار ضمن اینکه نگران کننده است، نشان می‌دهد که افغانستان به سویی سونامی خاموش، خفقان، سکوت مطلق و روند پرشتاب سرکوب آزادی بیان در افغانستان زیر حکومت طالبان روان است. در حالی که رسانه‌ها در هر جامعه‌ای به‌عنوان رکن چهارم دموکراسی و چشم بینای مردم شناخته می‌شوند، در افغانستان امروز، فعالیت رسانه‌ای به شغلی پرمخاطره تبدیل شده و خبرنگاران با تهدید، سانسور، بازداشت و محرومیت‌های گسترده روبه‌رو هستند.

این یادداشت به بررسی وضعیت رسانه‌ها در افغانستان و آینده‌ی آزادی بیان و رسانه‌ها زیر حاکمیت طالبان پرداخته است.

سانسور نظام‌مند و بازداشت خبرنگاران

طبق گزارش مرکز خبرنگاران، از جنوری تا جون سال جاری، ۱۴۰ مورد نقض آزادی رسانه، شامل تهدید، سانسور، بازداشت و تعطیلی رسانه‌ها به ثبت رسیده که اغلب این موارد از سوی نهادهای وابسته به رژیم طالبان صورت گرفته است. در همین مدت، ۲۶ رسانه فعالیت خود را متوقف کرده‌اند و دست‌کم ۲۰ خبرنگار به دلیل همکاری با رسانه‌های بین‌المللی بازداشت شده‌اند. این بازداشت‌ها در بسیاری موارد بدون طی مراحل قانونی و با اتهاماتی مبهم و بی‌پایه صورت گرفته‌اند، موضوعی که اصل برائت را نقض و فضای ترس و خودسانسوری را در میان اصحاب رسانه تشدید کرده است.

زنان خبرنگار، که پیش از تسلط طالبان بر افغانستان نقش پررنگی در رشد و پویایی رسانه‌ها داشتند، اکنون بیش از دیگران در معرض خطر قرار دارند. طالبان نه‌تنها به طور سیستماتیک مانع از فعالیت حرفه‌ای آن‌ها می‌شوند، بلکه با وضع قوانین سخت‌گیرانه‌، عرصه کار را برای آن‌ها به‌کلی بسته‌اند. بسیاری از زنان خبرنگار یا کار خود را ترک کرده‌اند یا با تهدید دائمی امنیتی، مجبور به ترک کشور شده‌اند. این روند، نه تنها تبعیض جنسیتی را تقویت می‌کند، بلکه سبب کاهش تنوع و شفافیت در تولید محتوای رسانه‌ای می‌شود.

عوامل متعددی باعث شده‌اند تا ۲۶ رسانه در این بازه زمانی تعطیل شوند. مهم‌ترین عامل، فشارهای امنیتی و سانسور مستقیم از سوی مقامات طالبان است. سانسور در قالب اعمال محدودیت بر محتوای خبری، الزام به هماهنگی با دستگاه‌های اطلاعاتی، و تهدید مستقیم خبرنگاران اعمال می‌شود. در کنار آن، بحران اقتصادی، قطع حمایت‌های مالی بین‌المللی، و نبود فضای آزاد برای جذب آگهی‌های تجاری، منابع مالی رسانه‌ها را خشک کرده است. همچنین ترس از پیامدهای قانونی و امنیتی، بسیاری از مدیران رسانه را وادار به تعطیلی فعالیت‌ها کرده است.

پیامدهای بلندمدت سانسور بر جامعه افغانستان

تداوم این وضعیت، پیامدهای مخربی بر پیکره جامعه افغانستان خواهد داشت. فقدان رسانه‌های آزاد به معنای حذف نظارت عمومی بر عملکرد رژیم حاکم، گسترش فساد، و افول شفافیت در امور عمومی است. همچنین، جامعه‌ای که از اطلاعات آزاد و دقیق محروم باشد، با رشد شایعات، تبلیغات افراطی و تحریف واقعیت‌ها مواجه می‌شود. این شرایط راه را برای تقویت رژیم‌های اقتدارگرا هموار می‌سازد و مشارکت مردم در امور سیاسی و اجتماعی را تضعیف می‌کند.

با توجه به روند موجود، آینده رسانه‌ها در افغانستان مبهم و تاریک به نظر می‌رسد. اگر فشارها و سانسورهای جاری ادامه یابد، امکان دارد که تنها تعداد معدودی از رسانه‌ها به‌صورت سمبولیک و در خط رسمی گروه طالبان باقی بمانند؛ رسانه‌هایی که نه انعکاس‌دهنده واقعیت‌های جامعه، بلکه ابزار تبلیغاتی طالبان خواهند بود.

با این حال، تجربه تاریخی نشان داده است که آزادی بیان را نمی‌توان به‌طور کامل خاموش کرد. امروز، برخی خبرنگاران افغانستان در خارج از کشور به فعالیت ادامه می‌دهند و رسانه‌های تبعیدی به صدای مردم درون افغانستان تبدیل شده‌اند. فناوری‌های جدید نیز به روزنه‌ای برای ادامه اطلاع‌رسانی تبدیل شده‌اند، گرچه دسترسی به آن‌ها در داخل کشور دشوار است.

حرف آخر اینکه؛

با افزایش سرکوب و سانسور رسانه‌ها در افغانستان، آزادی بیان در یکی از بحرانی‌ترین وضعیت‌های دو دهه اخیر قرار گرفته است. تهدید، بازداشت، تعطیلی رسانه‌ها و محرومیت خبرنگاران، به‌ویژه زنان، از فعالیت آزاد رسانه‌ای، همگی نشانه‌هایی از خفقان فزاینده‌ هستند. اگر جامعه جهانی و نهادهای مدافع آزادی رسانه، واکنش مؤثری نشان ندهند، روند فعلی می‌تواند به خاموشی کامل رسانه‌های مستقل در افغانستان بینجامد. این خاموشی، نه‌تنها به ضرر مردم افغانستان، بلکه تهدیدی برای ثبات منطقه‌ای و جهانی خواهد بود.

نوشته های مرتبط :