فارسی‌زبان می‌فروشد، پشتو‌زبان می‌خرد؛ بازار کابل، صحنه نابرابری قومی در امارت طالبان

دسته: تحلیل
نویسنده: حبیب حبیبی
1404/03/14
1:39 ب.ظ
بازدید: 41

پایگاه خبری تحلیلی روایت : در گذر بی‌هدف میان صفحات شبکه‌های اجتماعی، انبوهی از تصاویر و ویدیوها پیش رویم روان بود؛ از دشنام‌های عصبی نجیب بروت در قاب‌های تند و بی‌پروا، تا اشعاری از هادی مهران که درد را با زبانی بی‌مهار و عریانی بی‌حد، از مرز بیان هنری عبور داده و به ابتذال نزدیک کرده‌ و از دعواها و جدال‌های مجازی بر سر «پیروزی»‌های فیسبوکی، تا روایت‌هایی پی‌درپی و پر از اندوه مهاجرت، روایت‌هایی از کوچ ناگزیر، خانه‌هایی که یکی‌یکی خاموش می‌شوند و سایه ساکنانشان آرام‌آرام از درگاه وطن محو می‌گردد. در میان این همه، ویدیویی چشمم را گرفت؛ کاری از یکی یوتیوبر محلی که گزارشی تهیه کرده بود از بازار لوازم دست‌دوم کابل بازاری که این روزها از همیشه شلوغ‌تر و در عین حال، غم‌بارتر است.

در گذر بی‌هدف میان صفحات شبکه‌های اجتماعی، انبوهی از تصاویر و ویدیوها پیش رویم روان بود؛ از دشنام‌های عصبی نجیب بروت در قاب‌های تند و بی‌پروا، تا اشعاری از هادی مهران که درد را با زبانی بی‌مهار و عریانی بی‌حد، از مرز بیان هنری عبور داده و به ابتذال نزدیک کرده‌ و از دعواها و جدال‌های مجازی بر سر «پیروزی»‌های فیسبوکی، تا روایت‌هایی پی‌درپی و پر از اندوه مهاجرت، روایت‌هایی از کوچ ناگزیر، خانه‌هایی که یکی‌یکی خاموش می‌شوند و سایه ساکنانشان آرام‌آرام از درگاه وطن محو می‌گردد. در میان این همه، ویدیویی چشمم را گرفت؛ کاری از یکی یوتیوبر محلی که گزارشی تهیه کرده بود از بازار لوازم دست‌دوم کابل بازاری که این روزها از همیشه شلوغ‌تر و در عین حال، غم‌بارتر است.

بازاری که در آن، وسایل زندگی یخچال، فرش، پرده، مبل، بخاری، تخت خواب و حتی قاب‌های عکس خانوادگی مانند تکه‌هایی از خاطرات تلخ، بی‌صدا و غریب، بر خاک چیده شده‌ بودند.
در میانه‌ی همین ویدیو، جوانی با لهجه‌ی پشتو و زبان فارسی، جمله‌ای بر زبان آورد که ظاهرش ساده بود، اما در جانِ معنا، لرزه‌ای می‌افگند:
«همه وسایل خانه‌شان را می‌فروشند از وطن میروند، فارسی‌زبان می‌فروشد، پشتو‌زبان می‌خرد.»
این جمله، در ظاهر توصیفی است از بازار دست‌دوم کابل، اما در واقع، آیینه‌ای است تمام‌نما از واقعیت سیاسی و قومی افغانستانِ تحت سلطه طالبان، کشوری که در آن، نه‌فقط امنیت که حس تعلق برای بسیاری از شهروندانش از میان رفته است.
برای فارسی‌زبانان کابل عمدتاً تاجیک‌ها و هزاره‌ها فروش لوازم خانه، فروش امید است. آن‌ها نه از سر اختیار، که از سر اجبار می‌فروشند. جایی برای ماندن ندارند، چون ساختار قدرت دیگر آنان را نمی‌بیند. در خیابان احساس امنیت نمی‌کنند، در نهادهای دولتی جایی ندارند، در رسانه‌ها شنیده نمی‌شوند، و حتی در زبان رسمی حذف شده‌اند. فروش وسایل، ایستگاه آخر این کوچ خاموش است.
اما در سوی دیگر این دادوستد تلخ، کسانی قرار دارند که امروز نه‌فقط خریدار وسایل اند، بلکه وارثان قدرت‌اند. پشتون‌هایی که یا از بدنه طالبان‌اند یا در سایه آن نفس می‌کشند. آنان که تا دیروز حاشیه‌نشین کابل بودند، امروز صاحب‌خانه‌اند؛ خریدار خانه‌هایی که با فشار، تبعیض، ترس و بی‌عدالتی خالی شده‌اند.
اینجا، خرید و فروش، فقط یک داد وستد مالی نیست؛ بازتولید نظم تبعیض‌آمیز است. این بازار، نمایشگاه خاموشی‌ست از جابه‌جایی موقعیت‌ها؛ جایی که یک قوم به حاشیه می‌رود و قوم دیگر، با پشتوانه قدرت، جای او را می‌گیرد.
و در این میان، نمی‌توان از آن‌چه به نام دین صورت می‌گیرد، سکوت کرد.
طالبان خود را وارث شریعت و حامل پرچم اسلام معرفی می‌کند؛ اما آیا عدالت واقعی اسلامی در جامعه‌ای ممکن است که اقوامی به بهانه دین از حق زندگی و امنیت محروم شوند؟ خداوند در قرآن کریم به صراحت امر به عدالت می‌کند:
«إِنَّ اللَّهَ يَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَالإِحْسَانِ وَإِيتَاءِ ذِي الْقُرْبَى» (سوره نحل، آیه ۹۰).
اسلام بر اساس اخوت و برادری بنا شده است؛ همان‌گونه که خداوند می‌فرماید:
«إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ» (سوره حجرات، آیه ۱۰).

اما آن‌چه امروز در افغانستان می‌بینیم، نه حکومت عدل و اخوت، که حکومتی است که به نام دین، تبعیض قومی را نهادینه کرده و عدالت اسلامی را به بازی گرفته است. وقتی قدرت و حق حیات تنها برای یک قوم محفوظ می‌ماند و دیگران به حاشیه رانده می‌شوند، دیگر نمی‌توان ادعای حکومت اسلامی داشت؛ زیرا اینجا نه عدالت هست، نه برادری، بلکه تفرقه و ستم به نام دین تحمیل می‌شود.
و این‌چنین است که بزرگ‌ترین خیانت نه فقط به مردم، که به دین صورت می‌گیرد؛ هنگامی که شریعت خدا، وسیله‌ای برای سرکوب و حذف می‌شود و عدالت الهی، در سایه منافع قومی دفن می‌گردد. «فارسی‌زبان می‌فروشد، پشتو‌زبان می‌خرد» تنها بازتاب این بی‌عدالتی عمیق است، سندی است از امارتی که به جای عدالت، تبعیض می‌کارد و به جای وحدت، تفرقه می‌پراگند.
بازار لوازم دست‌دوم کابل، تنها محل فروش اثاثیه نیست. اینجا، تاریخ دارد ورق می‌خورد. این بازار، سند کوچ نسلی است که نه‌فقط خانه، که حس شهروندی را از دست داده‌اند. هر فرشی که فروخته می‌شود، سندی است از یک خانه ترک‌شده؛ هر بخاری که در درکراچی های باری، بار زده می‌شود، نشانه‌ای است از سرمایی که جای گرمای امنیت را گرفته؛ و هر قاب عکس، تصویر محوشده‌ای از وطن است که دیگر جایی برای برخی ندارد.

جمع‌بندی: یک جمله، هزار معنا

«فارسی‌زبان می‌فروشد، پشتو‌زبان می‌خرد» تنها توصیف یک معامله نیست. روایت فروپاشی بی‌صدای یک نظم انسانی است؛ روایتی از جامعه‌ای که در آن، زبان، قوم و تعلق، معیار حق شهروندی شده‌اند.
این جمله، گواه وضعیتی است که در آن یک قوم قدرت را قبضه کرده، و اقوام دیگر، با دلی پر از خاطره، سرزمینی را ترک می‌کنند که روزی خانه‌شان بود.

نوشته های مرتبط :