مفیدهای دیروز، نامطلوب‌های امروز؛ چرایی حذف کادرهای جمهوریت در نظام طالبان

دسته: تحلیل
نویسنده: محمد هاشم سروری
1404/02/04
8:58 ق.ظ
بازدید: 8

پایگاه خبری تحلیلی روایت : وفاداری به یک نظام سیاسی، به‌ویژه در دوران بحران و انتقال قدرت، تنها یک رفتار تاکتیکی یا انتخاب فردی نیست؛ بلکه نشان‌دهنده‌ی پایبندی به یک چارچوب ارزشی و منظومه فکری خاص است که آن نظام بر مبنای آن شکل گرفته است. این وفاداری، در بزنگاه‌های تاریخی، معیار سنجش شخصیت‌ها و گروه‌ها محسوب می‌شود. پس از سقوط جمهوریت در افغانستان و به‌دست‌گیری کامل قدرت توسط گروه طالبان، آزمونی برای بسیاری از نخبگان، مدیران و تکنوکرات‌های نظام پیشین به‌وجود آمد؛ آزمونی که امروز نتایج آن با وضوح بیشتری آشکار شده است.

وفاداری به یک نظام سیاسی، به‌ویژه در دوران بحران و انتقال قدرت، تنها یک رفتار تاکتیکی یا انتخاب فردی نیست؛ بلکه نشان‌دهنده‌ی پایبندی به یک چارچوب ارزشی و منظومه فکری خاص است که آن نظام بر مبنای آن شکل گرفته است. این وفاداری، در بزنگاه‌های تاریخی، معیار سنجش شخصیت‌ها و گروه‌ها محسوب می‌شود. پس از سقوط جمهوریت در افغانستان و به‌دست‌گیری کامل قدرت توسط گروه طالبان، آزمونی برای بسیاری از نخبگان، مدیران و تکنوکرات‌های نظام پیشین به‌وجود آمد؛ آزمونی که امروز نتایج آن با وضوح بیشتری آشکار شده است.

پس از فروپاشی جمهوریت در تابستان ۱۴۰۰، فضای سیاسی کشور دچار یک چرخش بنیادین شد. در این میان، شماری از متخصصان و مدیران نظام پیشین، که با امکانات و در چارچوب جمهوریت پرورش یافته بودند، به‌جای مقاومت مدنی یا کناره‌گیری، راه تعامل و همکاری با نظام جدید را در پیش گرفتند. این اقدام، از سوی خود آنان با هدف «حفظ ساختارهای حیاتی کشور» و جلوگیری از «فروپاشی کامل نهادهای اداری» توجیه شد.
اما این تصمیم، در نگاه بسیاری، نه‌نشانه‌ی تدبیر و مسئولیت‌پذیری، بلکه تسلیم و سازشی شرم‌آور با رژیمی واپس‌گرا و اقتدارگرا تلقی شد؛ سازشی که اصول جمهوریت را قربانی منافع شخصی کرد.
در عمل، این افراد به کمک دانش، تجربه و شناخت‌شان از ساختار حکومت‌داری مدرن، در تسهیل انتقال قدرت و تثبیت نظام طالبان نقش مؤثری ایفا کردند. آن‌ها با پذیرش سمت‌های اجرایی و مشورتی به رژیم طالبان مشروعیت تکنوکراتیک بخشیدند؛ مشروعیتی که این گروه فاقد آن بود. اما آنچه این بازیگران در محاسبات خود در نظر نگرفتند، ماهیت ایدئولوژیک وقومی طالبان بود؛ گروهی که هیچ‌گاه برای تخصص، تجربه یا پیشینه کاری در نظام جمهوریت ارزش و اعتباری قائل نبود و تنها تا زمانی از این چهره‌ها بهره گرفتند که به بقای قدرت شان کمک می‌کردند.

امروز، با گذشت بیش از سه سال از سقوط جمهوریت، فرآیند حذف سیستماتیک همین نیروهای «مفید دیروز» آغاز شده است. در هفته‌های اخیر، گزارش‌ها و اسناد متعددی از صدور مکاتیب رسمی توسط نهادهای طالبان منتشر شده‌اند که در آن‌ها شماری از مدیران، مشاوران و متخصصانی که پس از تسلط طالبان جذب ساختار اداری شدند، با برچسب «نامطلوب» از وظایف‌شان برکنار شده‌اند.
این اقدام، اگرچه در ظاهر غیرمنتظره جلوه می‌کند، اما در باطن، کاملاً قابل پیش‌بینی بود. نظام‌های ایدئولوژیک وقومی پس از تثبیت نسبی قدرت، نیاز به چهره‌های تکنوکرات را به حداقل می‌رسانند و بیشتر به وفاداری خالص و انطباق قومی و ارزشی اهمیت می‌دهند. در این چهارچوب، کسانی که نه در ساختار ایدئولوژیک وقومی طالبان می‌گنجند و نه نزد مردم مشروعیت دارند، نخستین قربانیان «پاک‌سازی درون‌ساختاری» خواهند بود.
برخی معتقدند که حذف این چهره‌ها غیرعادلانه است، چرا که آنان صرفاً تلاش کردند در شرایط بحرانی،پس از تسلط طالبان بر کشور، از فروپاشی کامل ساختارهای اداری و حکومت‌داری جلوگیری کنند. اما واقعیت این است که بخش عمده‌ای از جامعه افغانستان این چهره‌ها را نه به‌خاطر پیشینه‌شان در جمهوریت، بلکه به‌دلیل خیانت به اصول آن نظام مردود ونامطلوب می‌دانند. آن‌ها در بزنگاه انتخاب میان «اصول» و «منافع»، دومی را برگزیدند و به خدمت نظامی درآمدند.

که بنیادهای جمهوریت از جمله دموکراسی، حقوق بشر، آزادی رسانه‌ها و مشارکت مردمی را نه‌تنها باور نداشتند، بلکه در عمل نابود کردند.
اکنون، طالبان در مسیر تثبیت نظمی مبتنی بر قرائتی خاص از شریعت و تکیه بر پیوندهای قومی حرکت می‌کنند.
دیگر نیازی به کادرهای پرورش‌یافته‌ی جمهوریت احساس نمی‌شود. این کنارزدن، نه‌فقط یک تصمیم اداری یا سیاسی، بلکه بازتاب یک خطای راهبردی در درک قدرت در افغانستانِ پساجمهوریت است. حذف این کادرها نشان می‌دهد که نظام طالبان نه بر اساس اصلاح و بازسازی، بلکه بر مبنای انحصار و طرد بنا شده است. چنین رویکردی نه‌تنها ظرفیت‌های انسانی کشور را به حاشیه می‌راند، بلکه آینده‌ی سیاسی افغانستان را در چرخه‌ای از تکرار، انسداد و بی‌اعتمادی فرو می‌برد—جایی که تجربه، تخصص و تفاوت، نه به‌عنوان منابع قدرت، بلکه به‌مثابه تهدید تلقی می‌شوند.

نتیجه‌گیری

حذف تدریجی این چهره‌ها از ساختار طالبان، در عین آنکه بخشی از روند اقتدارگرایانه این گروه است، همچنین باید به‌عنوان هشداری برای نخبگان سیاسی آینده افغانستان تلقی شود. در لحظات حساس تاریخی، وفاداری به اصول، به‌مراتب ارزشمندتر از همراهی با قدرت است. کسانی که دیروز به‌نام «مفید» وارد ساختار طالبان شدند و امروز به‌عنوان «نامطلوب» حذف می‌شوند، نه‌فقط قربانی سیاست‌های طالبان، بلکه اسیر محاسبات نادرست خود هستند.
تاریخ، آنان را نه ناجیان ساختار، بلکه بازیگران بی‌وفای قدرت خواهد شناخت.

نوشته های مرتبط :