کوچی ها و سو استفاده از جایگاه قومی

دسته: تحلیل
نویسنده: تحریریه روایت
1402/03/18
6:44 ق.ظ
بازدید: 3

کوچی‌های افغانستان گروهی از مردم افغانستان هستند که به شیوه کوچ‌نشینی زندگی می‌کنند. کوچی‌ها اغلب از پشتون‌های غل‌زایی شامل قبیله‌های خروتی، احمدزی و اندر می باشند.
در افغانستان به دلیل استبداد و انحصار قومی- قبیله ای که از گذشته به میراث رسیده است؛ کلیه بر نامه‌های سیاست، اجتماع و فرهنگ عمومی بافت قومی دارد و تمامی مسایل کشور از این سنت نامیمون متاثر است. به عقیده بسیاری از صاحب‌نظران، معضلی که دیروز و امروز برای مردم مناطق مرکزی و پنجشیر و نیز خود کوچیان به وجود آمده، به دوران امیرعبدالرحمن خان(۱۹۰۱-۱۸۸۰م)و سیاست‌های مستبدانه و تجاوزکارانه وی باز می‌گردد.
عبدالرحمن با هدف مقابله و شکست نیروهای مخالف خویش، شماری زیادی از پشتون‌های غلزائی و دیگر مخالفان شان از اقوام جنوب و جنوب مرکزی افغانستان را به مناطق مرکزی و نیز شمال کوه‌های هندوکش هم به عنوان ناقلین پناه داد و هم به صورت موقت و کوچی‌گری در مناطق مرکزی افغانستان و همچنین پنجشیر و تخار دشت‌ها و کوه‌های علف‌چر را تحویل آنان کرد.

با این وجود همه ساله با آغاز فصل بهار و تابستان معضل آمدن کوچی به مناطق مرکزی و شمالی افغانستان که عموما فارسی زبان‌ها اسکان دارند به یک چالش جدی بدل می‌شود. آمدن کوچی یعنی تخریب مزارع، جدال با مردمان محلی، ایجاد تنش و به بار آوردن خسارات هنگفت مالی و بعضا انسانی که برای مردم پیامد دارد. البته کوچی‌ها در کنار تاثر از فرهنگ قبیوی‌ مبتنی بر عمومی‌پنداری اموال مردم، در طول سال‌های متمادی تحت شمشیر و میل تفنگ حاکمیت‌های استبدادی به غارت و تعدی و تجاوز در مناطق مرکزی و شمالی افعانستان دست زده اند. به تازگی تصاویر از پنجشیر منتشر گردید که در آن کوچی‌های قبایل سرحد، به گونه غیرقانونی و اخلاقی کشت و زراعت مناطقی از ولایت پنجشیر را پامال و تخریب کرده اند.

همچنین بخوانید: طالبان در میدان‌وردک مردم را مجبور به پرداخت غرامت به کوچی‌ها کردند

اما چرا کوچی‌ها مهار نمی شوند؟
۱_ کوچی‌ها برخواسته از جامعه قبایلی پشتون هستند، گروه قومی که بیشتر از ۲۵۰ سال می‌شود حاکم بلامنازع افغانستان می باشند. پروژه کوچی‌سازی مناطق فارسی زبان‌ها همانطوریکه گفته شد کار حاکمیت‌های پشتونی بوده است. از طرفی دیگر کوچی‌ها به همبستگی قبیله‌ای/ قومی حاکمیت ها دلگرم اند. این روال در طول سال های متمادی ادامه داشته و کوچی‌ها جنایات و تعدی را که با ساکنان محلی کرده‌اند از سوی حاکمیت‌ها نادیده گرفته شده است.

۲_ کوچی‌ها نیروی نیابتی استخباراتی حاکمیت های سرکوبگر گذشته بوده اند و امروز هم همان نقش را دارند. یعنی حاکمیت‌های قومی گذشته افعانستان نیاز به افراد و گروهی داشتند که بین اقوام فارسی زبان رفته و جریانات آن مناطق اعم از سیاسی، اجتماعی و اقتصادی را به حاکمان گزارش دهند. ما نمونه های زیادی از این موارد در تاریخ معاصر افغانستان میان کوچی‌ها و ناقلین که در شمال کشور اسکان داده شدند سراغ داریم. بنابراین، حداقل سران قبیله کوچی‌ها می‌دانند که هر کاری با فارسی زبان ها بخواهند و انجام دهند، حکومت‌های تباری شان آنان را مواخذه نمی‌کنند.

۳_ زمین در افغانستان همیشه منبع ارزشمندی بوده است که باید بین متحدان توزیع شود. از آنجاییکه در افغانستان مناسبات قوم و قبیله حاکم است، کوچی ها به عنوان کتله‌ی قومی که در سرحد افغانستان و پاکستان سکونت داشتند، با تفویض مناطق وسیع علفچرهای مرکز و شمال افغانستان، صاحب زمین های زیادی علفچری شدند که این اول به نفع حاکمیت های پشتونی و بعد تا یک حدی به سود قبایل کوچی بوده/ است.

همچنین بخوانید: معضل کوچی‌ها در پنجشیر

۴_ کوچی ها به عنوان سپر یا حائل از جوامع پشتون‌های طرفدار حکومت ها در بین مناطق مختلف و متخاصم فارسی زبان ها نقش داشته است. مثلا در بیست سال گذشته همواره این قبایل کوچی بودند که سپر حایل را برای حکومت و طالبان در جلریز به عهده داشتند. قضیه بهسود همه ساله تکرار می شود اما هیچ کاری برای مهار کوچی ها به خاطر اینکه سپر حایل پشتون‌ها در مقابل اقتدار هزاره‌ها و فارسی زبان‌ها در بهسود هستند کاری صورت نه گرفته و نمی گیرد.

۵ -امتیازات کوچی ها به صورت ویژه برای حاکمیت‌های پشتونی افغانستان مهم و کارساز بوده است. مثلا پس از کنفرانس بن و تدوین قانون اساسی جدید، ۱۰ کرسی مجلس نمایندگان و بخشی از بودجه و کرسی مجلس سنا و ده ها امتیاز حقیقی و حقوقی دیگر کوچی‌ها به حساب جامعه پشتون ریخته شده است. وقتی هیچ آماری از چند صد خیمه‌نشین که حتی اصالت افغانستانی بودن شان محرز نیست به نفع حاکمیت پشتون والی واریز گردد؛ چرا باید آن‌ها مهار گردد؟

به هر حال نباید این مطلب را از نظر دور داشت که کوچی ها خود قربانی سیاست های حکومت های تباری شان بوده اند. با کمی تامل به زندگی فلاکت بار کوچی‌ها، به راحتی این امر قابل لمس می باشد. در واقع شاید بتوان گفت که با آن زندگی بدوی، کوچی‌ها مظلومانی هستند که به واسطه سیاست‌های قوم مدارانه حکومت‌ها بر مظلومانی مظلوم تر از خود ستم روا داشته و می دارند.
زندگی کوچی ها از لحاظ فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی در وضعیت تاسف باری قرار دارد. باتوجه به موارد فوق، هیچ دولتی به صورت جدی حاضر به واگذاری زمین ثابت و اسکان آن‌ها نشده است زیرا بخشی از منافع سران حاکمیتی پشتون در سرگردانی و زندگی بدوی همین چند خیمه نشیین گره خورده است.

همچنین بخوانید: کوچی‌ها به مولوی کبیر: مانند سرباز در خدمت طالبان هستیم

کوچی های که از «غژده» خودرا خلاص کرده اند و امروز سواد خواندن و نوشتن را پیدا کرده اند می دانند که فرمان مالکیت زمین برای آنان در مناطق مرکزی و شمالی افغانستان و پنجشیر؛ در واقع استفاده آنان برای تحت فشار قرار دادن فارسی زبان ها در همه ابعاد اقتصادی، سیاسی و اجتماعی بوده است. نه اینکه خواسته باشند از مشکلات ایشان بکاهند. دولت های خودکامه معاصر افغانستان با اعمال این سیاست ها با یک تیر دو نشان زده اند؛ هم از فعالیتهای حق طلبانه فارسی زبان ها جلوگیری کرده اند و هم از فعالیت های رقابتی در عرصه قدرت دیگر قبایل پشتون جلوگیری کرده اند.

نوشته های مرتبط :