جنبش تحفظ پشتون‌ها؛ دنبال عدالت اجتماعی یا سلطه قومی؟

دسته: تحلیل
نویسنده: غلام رضا سادات
1403/07/17
12:31 ب.ظ
بازدید: 51

پایگاه خبری تحلیلی روایت : دو روز قبل و پس از اعتراضات گسترده هواداران عمران خان در شهرهای مختلف پاکستان بویژه پشتون‌های سرحد که به دعوت جنبش تحفظ پشتون‌ها صورت گرفت، دولت فدرال پاکستان اعلام کرد که جنبش تحفظ پشتون‌ها را به‌عنوان یک سازمان ممنوعه فهرست کرده و فعالیت آن را در این کشور ممنوع اعلام کرده است. در بیانیه دولت فدرال آمده است که: «دولت فدرال دلایلی دارد که باور کند جنبش تحفظ پشتون‌ در فعالیت‌های مشخصی دخیل است که مخالف صلح و امنیت این کشور است.» دولت فدرال پاکستان گفته که از همین رو تصمیم گرفته است تا مطابق مفاد ۱۱ بی قانون مبارزه با تروریسم، جنبش تحفظ پشتون را در فهرست سازمان‌های ممنوعه قرار دهد و فعالیت آن را ممنوع کند.

دو روز قبل و پس از اعتراضات گسترده هواداران عمران خان در شهرهای مختلف پاکستان بویژه پشتون‌های سرحد که به دعوت جنبش تحفظ پشتون‌ها صورت گرفت، دولت فدرال پاکستان اعلام کرد که جنبش تحفظ پشتون‌ها را به‌عنوان یک سازمان ممنوعه فهرست کرده و فعالیت آن را در این کشور ممنوع اعلام کرده است. در بیانیه دولت فدرال آمده است که: «دولت فدرال دلایلی دارد که باور کند جنبش تحفظ پشتون‌ در فعالیت‌های مشخصی دخیل است که مخالف صلح و امنیت این کشور است.» دولت فدرال پاکستان گفته که از همین رو تصمیم گرفته است تا مطابق مفاد ۱۱ بی قانون مبارزه با تروریسم، جنبش تحفظ پشتون را در فهرست سازمان‌های ممنوعه قرار دهد و فعالیت آن را ممنوع کند.
جنبش تحفظ پشتون‌ها چه سازمانی است و دنبال چیست؟
جنبش تحفظ پشتون‌ها، یکی از گروه‌های سرشناس حامی حقوق پشتون‌ها در پاکستان است که بارها این سازمان نسبت به آنچه که مدعی تبعیض و رفتارهای غیرقانونی ارتش پاکستان، اعتراض کرده است. این جنبش ارتش پاکستان را متهم کرده که به رفتارهای ضد حقوق بشری مثل «کشتار غیرقانونی» و «ناپدیدسازی اجباری» پشتون‌ها در مناطق قبایلی دست زده است.
جنبش حفاظت از پشتون‌ها در پی قتل نقیب الله محسود، بازرگان و هنر پیشه جوان در ۱۳ جنوری سال ۲۰۱۸ توسط پولیس در شهر کراچی، تکان تازه‌ای به خواست‌های پشتون‌های ساکن مناطق قبایلی(خیبر پختونخواه) و بلوچستان داد. به همین‌جهت اعتراض تاریخی پشتون‌های سرحد جوامع نا امن و عقب مانده آن‌ها در قالب نو، جان تازه‌ای گرفته است. ریشه اعتراض پشتون‌ها به عنوان اقلیت قومی در هند_ بریتانوی و پس از تجزیه شبه قاره را باید در اِعمال سیاست‌های استعماری انگلیس و مناسبات پس از تشکیل دولت-ملت جدیدی به نام پاکستان در سال ۱۹۴۷ جستجو کرد. پشتون‌ها در حالی‌که همچنان مصروف ماجراجویی ها و نگرش های قومی بوده‌اند/هستند، اما نخبگان سیاسی و نظامی عمدتاً پنجابی‌ که البته اکثریت جمعیت پاکستان را نیز تشکیل می‌دهند، اقتدار سیاسی را در دست دارند. جوامع پشتون اما خود را از نگاه پنجابی‌ها به چشم شهروندان دست دوم، نا متعهد به پاکستان و حتی خائن به اهداف کشور پاکستان می دانند.
در حالی‌که ساختار سیاسی پاکستان فدرال و مبتنی بر رای مردم و دمکراسی است. هرچند که نخست وزیران این کشور بیشتر از راه کودتا به قدرت رسیده و یا کنار زده شده اند. اما پشتون‌ها خود را در این گیر و دارها به حاشیه رانده شده می دانند. در حالی که از جمعیت ۲۰۰ میلیونی پاکستان، حدود ۳۰ تا ۴۰ میلیون آن پشتون هستند که حدود ۱۵ درصد جمعیت آن کشور را تشکیل می دهند. اکثر پشتون‌ها در سرزمین مادری شان، در دو سوی خط دیورند بین افغانستان و پاکستان و بخش باختری رود سند (پاکستان) که شامل خیبر پختونخوا و بخش شمالی بلوچستان است، ساکن هستند. مراکز کلان‌شهری این سرزمین که به پشتونستان هم شناخته می‌شود، شامل جلال‌آباد، کویته، قندهار، مردان، مینگوره و پیشاور می گردد. این جمعیت در طول دهه‌های پسین و بویژه سال‌های اخیر همواره در دو سوی مرز درگیر خشونت بوده اند.
این خشونت ها از سوی پشتون‌ها در دو سوی مرز ادامه داشته و دو نکته در این زمینه برجسته بوده است: اول پشتون‌های پاکستان که با وجود در اختیار داشتن حکومت ایالتی سوبه سرحد (خیبر پختون‌خواه) و همچنین حضور در رده های مختلف سیاسی و نظامی پاکستان، اما بازهم شاکی اند که حقوق آن‌ها نادیده گرفته شده است. البته بدون شک مشکلاتی در بخش‌های حکومت‌داری پاکستان وجود داشته و دارد؛ ولی این‌که پشتون‌ها با در اختیار داشتن یک ایالت فدرال به صورت کامل (خیبر پختونخواه) و بخشی از یک ایالت دیگر (بلوچستان) بازهم دنبال ماجراجویی اند، محل پرسش است.
از سوی دیگر وقتی عمران خان از قبیله پشتون غلجایی تا نخست وزیری بالا می رود، یعنی همان قدر که سیستم پاکستان اگر خلا دارد و معیوب است، اما مزیت‌های هم دارد که یک پشتون از اقلیت قومی درگیر با نظامیان می تواند نخست وزیر شود.
از جانب دیگر پشتون‌های پاکستان متاسفانه همان رویکرد پشتون‌های افغانستان را در پیش گرفته اند. از یک طرف در مناطق شان جنگ و خشونت و ناامنی راه اندازی می کنند، از سوی دیگر دولت را متهم می کنند که به مناطق زیست آنان توجه نمی کند. همین جنبش اعتراضی جدید که از سال ۲۰۱۸ شکل گرفت، خود همزمان با دوره نخست وزیری عمران خان بود. یعنی امروز بازهم همان پشتون‌ها به شمول جنبش تحفظ آنان برای آزادی اش تظاهرات برگزار می کنند. از سوی دیگر این در حالی است که طالبان پشتون‌تبار پاکستانی هر روز از نیروهای امنیتی پاکستان قربانی گرفته و در جبهه نظامی علیه دولت این کشور و برپایی نظام طالبانی شان می جنگند اما هیچ پشتون سرحد و حتی همین جنبش تحفظ پشتون‌ها علیه این گروه که در واقع از خود آنان است، موضع نمی گیرد.با این وجود، در حالی‌که دولت‌های پاکستان به هیچ عنوان به دلیل فساد و ناکارامدی قابل دفاع نیست، اما ناسیوناليسم پشتون نیز قابل درک نیست. اگر جنبش تحفظ پشتون‌ها و پشتون‌های سرحد برای عدالت اجتماعی مبارزه می کنند، اولین کار این است که گروه‌های افراطی قومی را که هم در مقابل دولت پاکستان برای برپایی حکومت به زعم خود شان اسلامی می جنگند، از جامعه شان طرد کنند و در ثانی رویکرد خود شان را در مقابل اقلیت‌های مذهبی مانند شیعیان که تحت فشار قرار داده اند اصلاح کنند.
نکته آخر این‌که من در مطلبی خواندم که ناسیونالیسم پشتون در مناطق قبایلی و دو سوی مرز را سبب تنش و درگیری و عامل عقب ماندگی و خشونت در پاکستان و افغانستان دانسته بود. استدلال این بود که این جماعت هم جنگ و خشونت راه می اندازند، هم مظلوم‌نمایی می کنند، هم به حکومت مشارکی و مبتنی بر رای مردم باور نداشته و سلطه قومی را می خواهند.

همچنین بخوانید: وزیر خارجه امریکا تسلط طالبان را 'فصل فوق‌العاده تاریک افغانستان' توصیف کرد

نوشته های مرتبط :