مقاومتِ فیلسوف

دسته: معرفی کتاب, هویت
نویسنده: تحریریه روایت
1402/01/27
7:20 ق.ظ
بازدید: 0

مقاومتِ فیلسوف

سخن در بابِ فیلسوفانِ پیام‌آور بود و گفتیم که یکی از ویژگی‌های چنین فیلسوفان، نافرمانی‌کردن است. اریک فروم می‌گوید باری کارل مارکس نوشته بود که پرومته، که گفت «بهتر آن‌که به صخره‌اش زنجیر شود تا خادمِ فرمان‌بردارِ خدایان باشد» قدیسِ محافظ فیلسوفان است.

شاید که بپرسید که فیلسوف چگونه مقاومت می‌کند، در حالی که سقراط‌اش به حکم دادگاه آتن تن داد، اسپینوزااش برای آن‌که در موقعیت تعارض با مقامات دولتی قرار نگیرد مقام استادی را رد کرد، کانت‌اش تابع قدرت بود و هگل‌اش قدرت را تکریم می‌کرد؟

اریک فروم می‌گوید که مقاومت فیلسوف در برابر قدرت از جنس دیگری است. مقاومتی است در برابر افکار پوسیده و اندیشه‌های سنتی. فیلسوف کسی است که از کلیشه‌ها و افکارِ عمومی فرمان نمی‌برد و همه چیز را به دم تیغ نقادی می‌سپارد، نیمه‌خفتگان را بیدار می‌کند و برای شان جرئت اندیشیدن را می‌آموزاند. فیلسوف از تنها چیزی که فرمان می‌برد خرد و عقل است، نه چیزی دیگر.

اندیشه‌ای را که فیلسوف تولید می‌کند، نباید دست کم گرفت. اریک فروم در باره‌ی سرشت انقلابی اندیشه از برتراند راسل نقل می‌کند که می‌گفت: «انسان از اندیشه بیش از هر چیزی دیگر روی زمین می‌ترسد – بیش‌تر از ویرانی، حتا بیش‌تر از مرگ. اندیشه برانداز و انقلابی است، مخرب و طاقت‌فرسا؛ اندیشه نسبت به تبعیض، نهادهای رسمی و عادت‌های بی‌درد سر، بی‌رحم است؛ اندیشه آنارشیست و بی‌قانون است، بی‌اعتنا به قدرت، بی‌توجه به حکمت تثبیت‌شده‌ی دیرین.» این است قدرت اندیشه و فیلسوف.

یکی از فلاسفه‌ی نمونه‌ای را که اریک فروم معرفی می‌کند، برتراند راسل است. راسل به باور او، از آن دسته فلاسفه‌ای است که وقتی احساس کرد اصل «عشق به زندگی» در عصر کنونی به خطر افتاده است و خطر جنگ هسته‌ای دارد بشریت را تهدید می‌کند، نه تنها علیه مرگ‌خواهی موضع گرفت بلکه به خیابان رفت و در اعتراضات ضدجنگ و خلع سلاح اتمی شرکت کرد و ترجیح داد که بازداشت شود. او می‌گوید که عصر ما عصر آدم‌های سازمانی است. او در بقیه‌ی فصول نشان می‌دهد که چگونه هم سرمایه‌داری و هم نظام‌های کمونیستی انسان را به شئی تبدیل کرده‌اند و از ضرورت بازگشت به انسانیت صحبت می‌کند.

همچنین بخوانید: فقر تفکر جمهوری‌خواهی در افغانستان

من خواندن این کتاب را به همه دوستانم توصیه می‌کنم. امیدوارم بخوانید و از واژه واژه‌ی آن استفاده کنید.