شکستِ طالبان در تنظیم مناسبات تباری در افغانستان

دسته: تحلیل
نویسنده: تحریریه روایت
1402/01/22
1:37 ب.ظ
بازدید: 3

دو روز قبل محمد اکبری، معاونِ شورای علمای شیعه افغانستان، با مولوی عبدالکبیر، معاونِ سیاسی ریاست‌الوزرای طالبان، دیدار کرد. چنان‌که رسانه‌ها گزارش کرده است، مولوی عبدالکبیر در این نشست به آقای اکبری گفته که طالبان میان شیعه و سنی فرق نمی‌گذارد و تعصب قومی را حرام می‌داند. سپس محمد اکبری نیز این سخن را به نقل از معاون سیاسی رییس‌الوزرا به رسانه‌ها مخابره نموده و شماری از آدم‌های خوش‌باور نیز در شبکه‌های اجتماعی رقص و پای‌کوبی راه انداختند که طالبان تعصب قومی را حرام می‌دانند.

آن‌چه را که من می‌خواهم خطاب به این خوش‌باوران بگویم این است: به فرض این‌که بپذیریم طالبان یک گروه قومی نیستند و ابعاد مذهبی آن‌ها بر عناصر قومی شان می‌چربد، این‌ها به عنوان یک گروه معتقد به اسلام سیاسی، تئوری‌ای برای حل عادلانه‌ی مناسبات تباری در جامعه‌ی چندقومی افغانستان ندارند.

گروه‌های اسلام‌گرای مانند طالبان از یک جامعه‌ی مذهبی صحبت می‌کند: امت مسلمه.
جوامع مذهبی، عبارت از قلمروهای فرهنگی‌ بودند که در قرون میانه و پیش از ظهور ملی‌گرایی وجود داشتند. مانند جماعت مسیحی، امت مسلمه یا پیروان بودیسم. آن‌چه اعضای جماعت‌ها را با همدیگر مرتبط می‌کرد، به قول آندرسون نویسنده کتاب درخشان «جماعت‌های تصوری»، زبان‌های مقدس خاص شان بود. زبان‌های لاتین در مسیحیت، عربی در اسلام و چینی فنی در بودیسم. این زبان‌ها، زبان‌هایی متصل به حقیقت الهی بلکه خود حقیقت تصور می‌شدند. و کارکرد شان نیز این بود که یک اخوت فراقاره‌ای عظیم به وجود می‌آورد.
آن‌هایی که تاریخ‌چه ظهور ملی گرایی را دنبال کرده‌اند، می‌دانند که جوامع مذهبی پس از قرون وسطا رو به افول گذاشت و امروزه جای آن‌ها را جوامع ملی گرفته است.

همچنین بخوانید: نوروز؛ نخستین روز آفرینش

یکی از ویژگی‌های جوامع ملی امروزی کشمکش‌های قومی است. تد رابرت گر در پژوهشی که پیرامون «اقلیت‌های درمعرض خطر» انجام داده است به‌صراحت نشان می‌دهد که:

تقریباَ مردم صد ملیت و اقلیت در زدوخوردهای جدی و خشونت‌آمیز بین سال‌های ۱۹۴۵ تا ۱۹۹۰ شرکت داشته‌اند. شصت مورد از این زدوخوردها و جدال‌ها بر سر خودمختاری بوده و حداقل یک‌‌دهه طول کشیده است.
در ابتدای سال ۱۹۹۶، بیش از چهل برخورد خشونت‌آمیز سیاسی-قومی در جریان بوده است؛ یعنی حداقل یک‌‌مورد در هر ناحیه جهان.
از سال ۱۹۴۵، براساس تحقیق باربارا هارف حدود پنجاه نسل‌کشی و کشتار وسیع سیاسی رخ داده که هدف آن بیش از هفتاد اقلیت قومی و مذهبی بوده و درمجموع سبب هلاکت حداقل ۹ تا ۲۰ میلیون نفر شده است.
در ابتدای سال ۱۹۹۵، حدود ۲۳ میلیون پناهنده رسمی ثبت شده است و ۲۷ میلیون دیگر به‌ دلایل داخلی ناگزیر به کوچ شده‌اند. بسیاری‌ از آن‌ها از جنگ‌های داخلی، درگیری‌های اقوام رقیب و کشتارهای دسته‌جمعی فرار کرده بودند.

هم‌چنان در حال حاضر ما در سراسر دنیا- از اروپا و آمریکا گرفته تا به روسیه و ترکیه و هندوستان – شاهد منازعات و کشمکش‌های قومی هستیم.

حل این منازعات و کشمکش‌ها، به تئوری توزیع عادلانه‌ی منابع ثروت و قدرت نیاز دارد، نه توصیه‌های اخلاقی محض.

اما آن‌هایی که از «امت مسلمه» صحبت می‌کنند، به «ملت» باور ندارند، چه برسد به مشکلات اقوام در درون یک دولت – ملت. دستور اسلام مبنی بر این‌که تعصب قومی حرام است یک دستور خیلی اخلاقی و انسانی است، اما طالبان اکثرا از این دستور قرآنی به عنوان چماق بر فرق آن‌هایی که داعیه‌ی عدالت‌خواهی دارند استفاده می‌کنند. من بارها دیده‌ام که هنگامی که طالبان در باره مسائل قومی صحبت می‌کنند چنان سخن می‌گویند که گویا سیاست از قومیت جدا باشد. در حالی که چنین چیزی ممکن نیست. زیرا وقتی شما حکومتی می‌سازید، ناگزیر زبانی را برای آموزش و پرورش و سرود ملی و نمادهایی را به عنوان نماد هویت ملی بر می‌گزینید. با این گزینش، قومیت وارد سیاست می‌شود و بی‌طرفی قومی نقض می‌گردد. بنابراین، آن‌هایی که علیه این هژمونی قومی می‌ایستند متعصبان قومی نه، بلکه عدالت‌خواه‌اند. آن‌ها حق دارند که از حاکمان بخواهند که از فرمول خود برای توزیع عادلانه‌ی منابع قدرت و ثروت رونمایی کنند.

همچنین بخوانید: برنامه جهانی غذا: با کاهش بودجه یک میلیون مادر افغان از دریافت کمک غذایی محروم خواهد شد

متاسفانه گروه‌های مذهبی در افغانستان – از مجاهدین شروع تا طالبان – نشان دادند که از تنظیم عادلانه‌ی روابط قومی عاجز اند. عجز مجاهدین باعث جنگ‌های داخلی در دهه‌ی نود و ظهور گروه طالبان گردید، عجز طالبان در این زمینه خدا می‌داند که چه مصیبتی را برای کشور مان رقم خواهد زد.

نوشته های مرتبط :