در اختلاف طالبان زمینی و آسمانی

دسته: تحلیل
نویسنده: تحریریه روایت
1401/11/25
10:50 ق.ظ
بازدید: 7

پس از فروپاشی نظام جمهوریت در ۱۵ اگوست سالِ ۲۰۲۱، طالبان قدرت سیاسی را در کابل تصاحب کرده و زیر نام «امارت اسلامی» یک حکومت سرپرست اعلام نمودند.

یکی از انتقادهایی که از همان نخستین روزهای تاسیس «امارت اسلامی» طالبان بر حکومتِ این گروه وارد شد، نادیده‌گرفتن تنوع و تکثر قومی، فرهنگی و مذهبی کشور و تاسیس یک حکومت تک‌قومی و تک‌گروهی است. اگرچه طالبان حکومتِ خود را همه‌شمول می‌خوانند، اما جامعه‌ی جهانی و کشورهای منطقه و جهان یکی از پیش‌شرط‌های به‌رسمیت‌شناسی را تشکیلِ حکومتِ فراگیر و رعایتِ حقوق بانوان عنوان کرده و پیوسته بر آن اصرار می‌ورزند. تشکیل حکومت فراگیر در کنار این‌که یکی از پیش‌شرط‌های جامعه‌ی جهانی و کشورهای منطقه برای به‌رسمیت‌شناسی است، هم‌چنان یکی از مطالبات مردم افغانستان نیز می‌باشد. مردم افغانستان می‌خواهند در کشور شان حکومتی به وجود بیاید که مبتنی بر رأی و اراده‌ی مردم بوده و نمایندگان همه اقوام و مذاهبِ کشور در ساختارهای تصمیم‌گیرنده‌ی آن حضور داشته باشند.

اگرچه حکومتِ طالبان هنوز با همان کابینه سرپرست اداره می‌شود، اما به نظر می‌رسد که در سطح رهبری آنان بر سرِ موضوع تشکیلِ حکومت فراگیر و تعامل با جهان اختلاف نظر جدی وجود دارد. گفته می‌شود که طالبان در حالِ حاضر به دو دسته‌ی تعامل‌گرایان و آرمان‌گرایان تقسیم شده‌اند؛ طوری که شماری از آن‌ها از گوش‌دادن دادن و مذاکره با کشورهای جهان و منطقه بر سر پیش‌شرط‌ها و مطالبات شان طرفداری می‌کنند و شماری مانند شخص ملا هبت‌الله تاکید می‌ورزند که «حتا اگر مورد حمله اتمی قرار بگیریم، به دستورهای خارجی‌ها گوش نمی‌دهیم». اختلافات میانِ آنان تاسرحدی است که چند روزی پیش سراج‌الدین حقانی در مراسمی در پکتیا به صورت علنی از تصامیم رهبر طالبان انتقاد کرد و فردایش ذبیح‌الله مجاهد در مراسم دیگری در دانشگاه کابل به آن واکنش نشان داد.

همچنین بخوانید: چرا اهل قلم در افغانستان بازداشت می‌شوند؟

دلایلی را که جناح ملاهبت‌الله برای عدم تعامل با جامعه جهانی ارایه می‌کنند، اغلب دلایل ایدیولوژیک‌اند. مثلا در سخنرانی منسوب به ملاهبت‌الله در نشست بزرگ علمای طالبان که در سالِ جاری در کابل برگزار شد، آمده بود که: «مبارزه ما با کفار بر سر جایگاه و پول نه، بلکه روی دیدگاه و عقیده بود که اکنون هم خاتمه نیافته و تا قیامت ادامه خواهد داشت». او فشارها بر طالبان را برای تشکیل حکومتِ فراگیر و رعایت حقوق زنان، نوع تداومِ جنگِ بیست ساله خوانده و گفته بود که حتا اگر مورد حمله اتمی قرار بگیریم به مطالبات آنان تن نمی‌دهیم. هم‌چنان باری رییس‌الوزرا ملاحسن آخند در پاسخِ اعتراضات مردم مبنی بر گسترش فقر و بیکاری گفته بود که حکومتِ اسلامی مسوولیتِ تطبیق شریعت و فرامین الهی را دارد، نه رزق و روزی مردم را؛ روزی‌دهنده خدا است.

اما دلایلی را که عمل‌گرایان برای تعامل با جهان ارایه می‌کنند، بیش‌تر زمینی، تجربی و معطوف به مصالح حکومت آنان می‌باشد.

طالبان عمل‌گرا به جای این‌که به دلایل ایدیولوژیک استناد کنند، می‌گویند که:

افغانستان یک جامعه متکثر و چندپاره است. در چنین جامعه‌ای، «انحصار قدرت» در دست یک گروه و یک فردِ خاص عواقب خوبی برای نظام در پی ندارد. این دلیل آن‌ها در واقع برگرفته از تجربه تاریخی افغانستان است. در یک‌سده‌ی پسین در کشور هر گروهی که تلاش کرده است قدرت را در انحصار خود قرار داده و دیگران را حذف کند، دیر دوام نکرده و سرنگون شده است.
ما برای حکومت‌داری نیاز به تعامل با جهان داریم تا حکومتِ ما را به رسمیت شناخته و کُمک مالی کنند. هیچ کشوری تا هنوز حکومتِ طالبان را به رسمیت نشناخته است. یکی از پیش‌شرط‌های جهان برای به رسمیت‌شناسی حکومت طالبان، تشکیل حکومت همه‌شمول و رعایت حقوق زنان است. طالبانِ عمل‌گرا معتقدند که اگر در تشکیل حکومتِ فراگیر ملی تعلل و تاخیر بیش‌تری صورت گیرد، کمک‌های هفته‌واری که از جانب سازمان ملل صورت می‌گیرد نیز قطع شده و حکومت این گروه نیز به رسمیت شناخته نخواهد شد.

همچنین بخوانید: پاکستان: جهان به جای تلاش برای منزوی کردن افغانستان وارد تعامل با آن شود

باری در کتابی، داستانی را خوانده بودم که مرد متفکری در حالی در یک جاده‌ی پرپیچ و خم راه می‌رفت که چشمان خود را به ستاره‌ها دوخته بود و جلو پای خود را نگاه نمی‌کرد. او یک ستاره‌شناس بود و می‌خواست از احوال ستارگان آگاهی یابد. در مسیر راه چاهی بود و آن مرد متفکر در چاه افتاد. کنیزکی که از آن مسیر می‌گذشت، دید که آن مردِ متفکر در چاه افتاده و برای خروج تقلا می‌کند. خندید و خندید و گفت: «تو که نمی‌توانی جلو پای خود را ببینی، چگونه می‌خواهی از احوالِ ستاره‌گان آگاه شوی!»

داستان جدال عمل‌گرایان و آرمان‌گرایانِ طالبان نیز شبیه همین حکایت است. طالبانِ عمل‌گرا تلاش دارند به آرمان‌گرایان تفهیم کنند که در کنارِ آسمان کمی به جاده پرخم و پیچ حکومتداری نیز نگاه کنند تا در چاه نیفتند، اما ظاهراَ تا هنوز نتوانسته‌اند آن‌ها را قناعت دهند. چهل روز بعد و همزمان با فرارسیدن نوروز در افغانستان سال تعلیمی کشور نیز آغاز خواهد شد. یکی از موارد اختلافی میان این دودسته مساله آموزش دختران و بازگشایی مکاتب دخترانه است. همه‌ی تلاش طالبان عمل‌گرا این است که تا نوروز ملاهبت‌الله را قناعت دهند که فرمان بازگشایی مکاتب دخترانه را صادر کند. تیم‌های رسانه‌ای طالبان عمل‌گرا نیز ماموریت یافته‌اند تا در این زمینه فشارها را افزایش دهند. اگر چهل روز بعد حکومت طالبان به مکاتب دخترانه اجازه فعالیت داد، معنایش این است که طالبان عمل‌گرا توانسته‌اند حداقل در یک این مورد قناعت جناح تندرو را فراهم کنند. آن‌گاه مردم به تغییرات در مواردی دیگر نیز امیدوار خواهند شد. دیده شود که چه می‌شود!

همچنین بخوانید: طالبان یک عضو قطعه خاص ارتش حکومت‌‌ پیشین را در پنجشیر بازداشت کردند

نوشته های مرتبط :