راز پنهان‌کاری طالبان؛ چرا این گروه نشست‌ها و توافق‌های خود را از مردم پنهان می‌کند؟

دسته: تحلیل
نویسنده: شهرام خراسانی
1404/08/01
9:56 ق.ظ
بازدید: 12

پایگاه خبری تحلیلی روایت : بار دیگر خبرهایی منتشر شده که زلمی خلیل‌زاد، نماینده پیشین آمریکا در امور صلح افغانستان، به شکل پنهانی با طالبان دیدار و گفتگو کرده است. این خبر، پرسش مهمی را دوباره زنده می‌کند: چرا طالبان در تمام تعاملات و توافق‌های سیاسی‌شان این‌قدر پنهان‌کاری می‌کنند؟ از توافق دوحه اول با آمریکا که هنوز جزئیات کاملش فاش نشده، تا توافق دوحه دوم با پاکستان که همچنان در پرده‌ای از ابهام است، طالبان همواره نشست‌ها و توافق‌های خود را یا کاملاً پنهان کرده‌اند یا بخش‌های حساسی از آن را از چشم مردم و رسانه‌ها دور نگه داشته‌اند. در این یادداشت، دلایل اصلی این پنهان‌کاری را بررسی می‌کنیم.

بار دیگر خبرهایی منتشر شده که زلمی خلیل‌زاد، نماینده پیشین آمریکا در امور صلح افغانستان، به شکل پنهانی با طالبان دیدار و گفتگو کرده است. این خبر، پرسش مهمی را دوباره زنده می‌کند: چرا طالبان در تمام تعاملات و توافق‌های سیاسی‌شان این‌قدر پنهان‌کاری می‌کنند؟ از توافق دوحه اول با آمریکا که هنوز جزئیات کاملش فاش نشده، تا توافق دوحه دوم با پاکستان که همچنان در پرده‌ای از ابهام است، طالبان همواره نشست‌ها و توافق‌های خود را یا کاملاً پنهان کرده‌اند یا بخش‌های حساسی از آن را از چشم مردم و رسانه‌ها دور نگه داشته‌اند. در این یادداشت، دلایل اصلی این پنهان‌کاری را بررسی می‌کنیم.

۱. ساختار ایدئولوژیک و غیرشفاف طالبان

پنهان‌کاری برای طالبان یک تاکتیک موقتی نیست، بلکه بخشی از ماهیت فکری و سازمانی آنان است. طالبان خود را نه یک حزب سیاسی، بلکه یک «جنبش دینی» می‌دانند. در چنین نظامی، تصمیم‌ها در حلقه‌های بسیار محدود، معمولاً در سطح «رهبر امارت» یا «شورای علما» گرفته می‌شود. از دید آنان، اطلاع‌رسانی عمومی یا مشورت با مردم ضرورتی ندارد و حتی خطرناک است. طالبان باور دارند که شفافیت می‌تواند باعث «نفوذ دشمن» و تضعیف اقتدار دینی و نظامی‌شان شود. به همین دلیل، اصل محرمانه‌بودن تصمیم‌ها در هسته‌ی فکری این گروه نهادینه شده است.

۲. ضعف مشروعیت سیاسی در داخل و خارج

طالبان می‌دانند که حکومت‌شان نه از سوی مردم افغانستان و نه از سوی جامعه جهانی مشروع شناخته نمی‌شود. هرگونه توافق علنی با قدرت‌های خارجی، مشروعیت ایدئولوژیک آنان را در چشم هواداران‌شان از بین می‌برد. مثلاً اگر جزئیات کامل توافق دوحه فاش می‌شد، بسیاری از جنگجویان طالبان درمی‌یافتند که رهبران‌شان در پشت پرده امتیازهای بزرگی به آمریکا داده‌اند. بنابراین، پنهان‌کاری برای طالبان یک سپر حفاظتی است تا بتوانند هم با جهان معامله کنند و هم در ظاهر چهره‌ای ضدغربی و «مستقل» از خود نشان دهند.

۳. اختلافات درونی و ترس از شکاف قدرت

رهبری طالبان برخلاف ظاهر یک‌دست‌شان، به‌شدت چندپاره است. میان جناح‌های مختلف — از جمله شاخه قندهاری، شبکه حقانی، و حلقه سیاسی دوحه — رقابت و بی‌اعتمادی عمیق وجود دارد. هرگونه شفاف‌سازی در مورد توافق‌ها می‌تواند این اختلافات را آشکارتر کند و حتی به درگیری‌های درونی بینجامد. طالبان می‌کوشند تا با پنهان‌کردن جزئیات نشست‌ها، از بروز اختلاف علنی و شکاف قدرت جلوگیری کنند. در واقع، بخشی از پنهان‌کاری آنان بیشتر برای مدیریت بحران درون گروه است تا روابط خارجی.

۴. فشار و منافع کشورهای خارجی

پنهان‌کاری طالبان تنها از درون ناشی نمی‌شود؛ کشورهای دخیل در پرونده افغانستان نیز از این وضعیت سود می‌برند. آمریکا، پاکستان، ایران و حتی برخی کشورهای خلیج، ترجیح می‌دهند تعاملات خود با طالبان را علنی نکنند تا هم از انتقاد افکار عمومی در امان بمانند و هم دست‌شان برای چانه‌زنی در پشت صحنه بازتر باشد. زلمی خلیل‌زاد، که طراح اصلی توافق دوحه بود، همچنان با طالبان در تماس است تا منافع واشنگتن را حفظ کند. اما چون این تماس‌ها علنی می‌تواند جنجال‌برانگیز باشد، همه چیز در خفا انجام می‌شود.

۵. کنترل افکار عمومی و ساختن چهره‌ای دروغین

طالبان با پنهان‌کاری، تلاش می‌کنند تصویر خاصی از خود در ذهن مردم و پیروان‌شان بسازند: چهره‌ای «قدرتمند، مستقل و وفادار به ارزش‌های اسلامی». اما اگر مردم بدانند که طالبان در پشت درهای بسته با قدرت‌های خارجی معامله می‌کنند، این تصویر فرو می‌ریزد که حتا با ئنهان کاری و ترور و ستم فرو هم ریخته است. بنابراین، طالبان بخشی از پنهان‌کاری خود را صرف مدیریت افکار عمومی و حفظ ظاهر ایدئولوژیک‌شان می‌کنند.

۶. ترس از پاسخ‌گویی و از دست دادن کنترل

در حکومت طالبان، هیچ نهاد پاسخ‌گو، پارلمان، رسانه آزاد یا جامعه مدنی فعالی وجود ندارد. پنهان‌کاری برای آنان ابزار فرار از پاسخ‌گویی است. وقتی مردم از محتوای توافق‌ها بی‌خبر باشند، طالبان می‌توانند هر تصمیمی بگیرند، بدون آن‌که کسی آن‌ها را به چالش بکشد. در واقع، پنهان‌کاری نوعی حکومت‌داری در سایه است که قدرت را در دست عده‌ای محدود نگه می‌دارد.

پایان سخن اینکه؛

پنهان‌کاری طالبان بازتاب ضعف، ترس و بی‌اعتمادی در ساختار قدرت آنان است، نه نشانه‌ی اقتدار. این گروه با مخفی‌کاری می‌کوشد بر تضادهای درونی، وابستگی‌های خارجی و نبود مشروعیت مردمی سرپوش بگذارد. اما تجربه تاریخ نشان داده است که هیچ نظامی با پنهان‌کاری دوام درازمدت نداشته است. طالبان شاید بتوانند موقتاً با سکوت و سایه‌نشینی حکومت کنند، اما دیر یا زود، حقیقتِ پشت پرده آشکار خواهد شد، و آن روز دیر نخواهد بود.

نوشته های مرتبط :