تروریست‌های دیروز، متحدان امروز؟! معامله افغانستان و سوریه بین امریکا و روسیه

دسته: تحلیل
نویسنده: ضیا ضیایی
1404/04/18
10:22 ق.ظ
بازدید: 17

پایگاه خبری تحلیلی روایت : سیاست خارجی قدرت‌های بزرگ همواره با تناقضاتی که اصل را منافع این کشور تشکیل می دهد، همراه بوده است. به عبارتی منافع ملی اینکشورها بر اصول و ارزش‌های اعلام شده ارجحیت دارد. اتفاقات اخیر در سوریه و افغانستان، به وضوح این پدیده را به تصویر می‌کشد؛ جایی که گروه‌هایی که زمانی تروریستی خوانده می‌شدند، اکنون به دلایلژئوپلیتیکی و اقتصادی، به متحدان و حتی دولت‌های مشروع تبدیلشده‌اند. خروج ایالات متحده از فهرست گروه‌های تروریستی برای «جبهه النصره» و «تحریر الشام»، و به رسمیت شناختن طالبان توسط روسیه، نه تنها رویکرد پراگماتیک این کشورها را نشان می‌دهد، بلکه سوالات جدی‌ای را درباره اعتبار ادعاهایشان در مورد دموکراسی، حقوق بشر و مبارزه با تروریسم مطرح می‌کند. این تغییرات چشمگیر، حاکی از آن است که در عرصه روابط بین‌الملل، هیچ ارزشی برای کشورها جز منافع آنان وجود ندارد و شعار آزادی و دمکراسی و حقوق بشر برای تامین منافع می باشد.

سیاست خارجی قدرت‌های بزرگ همواره با تناقضاتی که اصل را منافع این کشور تشکیل می دهد، همراه بوده است. به عبارتی منافع ملی اینکشورها بر اصول و ارزش‌های اعلام شده ارجحیت دارد. اتفاقات اخیر در سوریه و افغانستان، به وضوح این پدیده را به تصویر می‌کشد؛ جایی که گروه‌هایی که زمانی تروریستی خوانده می‌شدند، اکنون به دلایلژئوپلیتیکی و اقتصادی، به متحدان و حتی دولت‌های مشروع تبدیلشده‌اند. خروج ایالات متحده از فهرست گروه‌های تروریستی برای «جبهه النصره» و «تحریر الشام»، و به رسمیت شناختن طالبان توسط روسیه، نه تنها رویکرد پراگماتیک این کشورها را نشان می‌دهد، بلکه سوالات جدی‌ای را درباره اعتبار ادعاهایشان در مورد دموکراسی، حقوق بشر و مبارزه با تروریسم مطرح می‌کند. این تغییرات چشمگیر، حاکی از آن است که در عرصه روابط بین‌الملل، هیچ ارزشی برای کشورها جز منافع آنان وجود ندارد و شعار آزادی و دمکراسی و حقوق بشر برای تامین منافع می باشد.

تغییر چهره تروریسم؛ منافع بر اصول

تصمیم اخیر ایالات متحده برای حذف «جبهه النصره» (تحریرالشام) از فهرست سازمان‌های تروریستی، آن هم در شرایطی که این گروه‌ها عامل قتل‌عام هزاران انسان در سوریه بوده‌اند، از نمونه‌های بارز رویکردپراگماتیک یعنی عمل گرایی و مصلحت اندیشی برای منافع، منهایحقیقت است. این اقدام، که درست پس از تسلط این گروه بر دولت سوریهصورت گرفته، به وضوح نشان می‌دهد که برای کشورهای غربی و به خصوص آمریکا، آنچه اهمیت دارد، نه جنایات گذشته این گروه‌ها، بلکه منافع کنونی‌شان در منطقه است. «جبهه النصره»، که زمانی شاخه القاعده در سوریه بود و با داعش در یک جبهه می‌جنگید، امروز تحت نام «هیئتتحریر الشام»، کنترل سوریه را در دست دارد. اکنون که بشار اسد از قدرت کنار رفته و این گروه به بازیگر اصلی در عرصه سیاسی سوریهتبدیل شده است، واشنگتن با حذف آن از فهرست تروریسم و برداشتن تحریم‌ها، دنیال راهی برای تعامل با قدرت جدید در این کشور است. اینتغییر رویکرد، اگرچه در ظاهر یک چرخش ۱۸۰ درجه‌ای به نظر می‌رسد،اما در باطن، تنها بازتابی از منطق سیاست خارجی است که منافع راهبردی را بر ارزش‌های اخلاقی و انسانی اولویت می‌دهد. ادعاهایآمریکا در مورد مبارزه با تروریسم، زمانی که چنین گروه‌هایی را از فهرست سیاه خود خارج می‌کند، اعتبار خود را از دست می‌دهد و اینپرسش را مطرح می‌سازد که آیا تروریسم تنها زمانی مذموم است که در راستای منافع آمریکا نباشد؟ عین همین رویکرد در قبال روسیه که اخیرا طالبان را به عنوان دولت افغانستان به رسمیت شناخته صدق می کند.

موازنه جدید قدرت؛ توافق نانوشته مسکو و واشنگتن؟

تحولات اخیر در افغانستان و سوریه، گمانه‌زنی‌ها درباره وجود یک توافق حداقل نانوشته بین آمریکا و روسیه را تقویت می‌کند. ۴ سال پس از خروج پر هرج و مرج آمریکا از افغانستان و به قدرت رسیدن طالبان، مسکو نه تنها این گروه را از فهرست سازمان‌های تروریستی خارج کرده، بلکه آن را به عنوان دولت مشروع افغانستان به رسمیت شناخته است. ایندر حالی است که روسیه به خوبی از ماهیت زن‌ستیز، افراطی و متحجر طالبان آگاه است و می‌داند که این گروه فاقد پایگاه مردمی و مشروعیتلازم است. با این حال، به دلیل منافع مهم خود در منطقه، ترجیح دادهاست که با طالبان تعامل کند و افغانستان را در حیطه نفوذ خود قرار دهد.

در سوی دیگر، در سوریه، جایی که روسیه سال‌ها از دولت بشار اسد حمایت می‌کرد، اکنون با تسلط گروه‌های تروریستی سابق مانند «تحریرالشام» (جبهه النصره) که روابط نزدیکی با آمریکا برقرار کرده‌اند، مواجه است. این تغییرات، به نوعی تقسیم نفوذ بین دو قدرت را نشان می‌دهد: سوریه که قبلاً در حیطه نفوذ روسیه بود، اکنون با تسلط گروه‌های نزدیکبه آمریکا، دستخوش تغییر شده، و در مقابل، افغانستان که زمانی تحت نفوذ آمریکا بود، پس از خروج آمریکا و نزدیکی مسکو به طالبان، به حیطه نفوذ روسیه رفته است. این موازنه جدید قدرت، اگرچه صراحتاًاعلام نشده، اما از روابط و اقدامات اخیر دو کشور قابل استنتاج است و نشان می‌دهد که در پس پرده دیپلماسی، منافع مشترک (یا حداقل توافق بر سر تقسیم مناطق نفوذ) می‌تواند بر ایدئولوژی‌ها و حتی اصول اخلاقیغالب شود.

بی‌اعتنایی به ارزش‌ها؛ قربانیان سیاست‌های عمل‌گرایانه

آنچه در این تغییرات سیاسی و دیپلماتیک برجسته می‌شود،بی‌اعتنایی آشکار به ارزش‌های انسانی و اخلاقی است. روسیه، که خود را قهرمان مبارزه با افراط‌گرایی می‌داند، طالبان را که یک گروه به تمام معنی متحجر، زن‌ستیز و افراطی است، به رسمیت می‌شناسد. مسکو به خوبی می‌داند که طالبان نه تنها حقوق اولیه زنان را نقض می‌کند، بلکه با اعمال قوانین قرون وسطایی، جامعه افغانستان را به عقب بازگردانده است.

با این حال، منافع منطقه‌ای و کنترل بر منطقه، بر این واقعیت‌های تلخ غلبه کرده و روسیه را وادار به چشم‌پوشی از این جنایات کرده است.

به همین ترتیب، آمریکا، که همواره خود را پرچمدار دموکراسی و حقوق بشر در جهان معرفی می‌کند، «جبهه النصره» و «تحریر الشام» را که در همین سال‌های نه چندان دور متحد کلیدی القاعده بودند و هزاران انسان بی‌گناه را در سوریه و عراق سلاخی کردند، از فهرست تروریستی خود خارج می‌کند. این گروه، با تغییر نام و پس از سرنگونی بشار اسد، اکنون کنترل سوریه را در دست گرفته است. اقدام آمریکا در به رسمیت شناختن این گروه، نشان می‌دهد که ارزش‌های حقوق بشری و دموکراتیک، تنها تا زمانی اهمیت دارند که با منافع استراتژیک این کشور در تضاد نباشند. این بی‌اعتنایی به اصول، بار دیگر ثابت می‌کند که در دنیای سیاستبین‌الملل، قدرت‌ها به هیچ ارزشی پایبند نیستند مگر ارزش‌های منافع خودشان. این وضعیت، نه تنها اعتماد عمومی به ادعاهای قدرت‌های بزرگ را زیر سوال می‌برد، بلکه پیامد‌های وخیمی برای مردمی دارد که در چنبره بازی‌های سیاسی این قدرت‌ها گرفتار شده‌اند.