انحصارگری و انتقال خونین قدرت در افغانستان

دسته: تحلیل
نویسنده: تحریریه روایت
۱۴۰۲/۰۳/۱۴
۵:۲۵ ق٫ظ
بازدید: 3

از دیر گاهی است که زمزمه‌هایی مبنی بر وجود اختلافات جدی میانِ رهبران طالبان به گوش می‌رسد و گزارش‌ها هم حاکی از آن است که اکثریت چهره‌های تاثیرگذار طالبان از آن‌چه که امروزه در حکومتِ طالبان می‌گذرد، ناراضی و شاکی‌اند. شماری از این چهره‌ها، از جمله سراج‌الدین حقانی، تا هنوز به صورت علنی و در محضر رسانه‌ها از انحصارگری حلقه ملا هبت‌الله انتقاد کرده‌اند و شماری دیگر در نشست‌های دیپلماتیک و در حلقات خصوصی، نارضایتی خود را ابراز نموده‌اند.

آن‌چه که به این نارضایتی‌ها دامن زده است، انحصار قدرت توسط ملاهبت‌الله و انعطاف‌ناپذیری او در اجرای سیاست‌های حساسیت‌برانگیز و تن ندادنش به مطالباتِ مشروع مردم و کشورهای جهان و منطقه است.

ملا هبت‌الله، چهره‌ی ایدیولوژیک طالبان است. او کسی است که فتوای جواز انتحار را صادر کرده و گفته می‌شود پسرش نیز انتحاری کرده است. از چند بیانیه‌ی منسوب به او که منتشر شده است، فهمیده می‌شود که معتقد به نوع جنگ کیهانی میان خیر و شر نیز بوده و باور دارد که فشارهای جامعه جهانی بر حکومت طالبان و انتقاد آنان از برخی سیاست‌های این گروه، در واقع نشان‌دهنده تداوم جنگ میان دو طرف است. تصور او این است که با خروج آمریکا از افغانستان جهاد پایان نیافته و بلکه دشمنان هنوز با اعمال فشار بر حکومت این گروه، دارند با طالبان می‌جنگند. او با اشاره به همین موضوع، در سخنرانی خود در نشست بزرگ علمای طالبان در کابل گفت: «حتا اگر به ما حمله اتمی شود، به دستورهای خارجی‌ها گوش نمی‌کنیم.» او هم‌چنان در واکنش به مطالبات جامعه جهانی و کشورهای منطقه از این گروه افزود‌: «مبارزه ما با کفار بر سر جایگاه و پول نه، بلکه روی دیدگاه و عقیده بود که اکنون هم خاتمه نیافته و تا قیامت ادامه خواهد داشت.»

همچنین بخوانید: واکاوی جدال علم و دین و بستر فکری علم‌ستیز طالبان در افغانستان

اعتقاد ملا هبت‌الله به تداوم جهاد در افغانستان باعث گردیده است که او فشارهای جامعه جهانی و کشورهای منطقه را به مثابه نوع دیگری از جنگ با طالبان تصور کند: «جنگ بر سر عقیده.» او به همین دلیل تلاش دارد چهره‌هایی را که در حکومت طالبان در پی تعامل با دنیا است، منزوی کند. زیرا آدم‌های ایدیولوژیک و تندرو اکثرا تعامل را خیانت تلقی می‌کنند. این ویژه‌ی طالبان نیست، بلکه تمام گروه‌های تندرو چنین ویژگی‌ از خود نشان داده‌اند. یک نمونه‌اش، قتل اسحاق رابین، نخست‌وزیر اسراییل، به دست یک تندرو یهودی است که با این توجیه صورت گرفت که توافق‌نامه او با یاسر عرفات خیانت به یهودیت و آرمان تشکیل دولت یهودی بوده است.

ملا هبت‌الله نیز تصور می‌کند برای آن‌که در جنگ ایدیولوژیک خود در برابر دنیا برنده شود بسیار مهم است که در گام نخست صفوف این گروه را از خاینان داخلی (شما بخوانید: عمل‌گرایان) پاک‌سازی کند. او برای انجام این کار نیاز به انحصار قدرت در قندهار دارد. او به همین دلیل، تمام صلاحیت‌های تصمیم‌گیری را از کابل به قندهار انتقال داده و هر نوع انتقاد از خود را نافرمانی از امیرالمومنین خوانده و نسبت به آن هشدار داده است.

انحصار قدرت در قندهار چه پیامدی برای ملا هبت‌الله خواهد داشت؟ عجالتا چیزی که به یادم می‌آید سرنوشت رییس جمهور محمد داوود خان و نورمحمد تره‌کی است. داوود خان با کودتا در ارگ کشته شد و نور محمد تره‌کی نیز با گذاشتن بالشت بر دهنش توسط حفیظ‌الله امین خفه گردید.

آن‌چه را که من می‌خواهم روی آن تاکید کنم این است که رهبری ملا هبت‌الله دیر دوام نخواهد کرد. زیرا انحصار قدرت از سوی او و هم‌چنان انعطاف‌ناپذیری‌اش در برابر مطالبات جامعه جهانی و کشورهای منطقه، باعث نارضایتی بیش‌تر جناح‌های عمل‌گرا در درونِ حکومت طالبان خواهد گردید. آن‌ها سرانجام ناگزیر خواهند شد که از میان دو گزینه یکی را انتخاب کند: ۱) تعامل با جهان و پایداری حکومت طالبان؛ ۲) امارت ملا هبت‌الله.

همچنین بخوانید: امریکا: طالبان از رسمیت بین‌المللی بسیار دورند

در صورت انتخاب گزینه اولی، ناگزیر خواهند شد که ملا هبت‌الله را از امارت کنار بزنند. از آن‌جایی که در حکومت طالبان هیچ میکانیسم تعریف‌شده‌ی برای عزل امیر وجود ندارد، طبیعی است که این انتقال قدرت نیز خونین خواهد بود. انتقال خونین قدرت، یعنی حذف فیزیکی و ترور رهبر. شبیه آن‌چه که در حق نورمحمد تره‌کی انجام یافت. یا مانند قتل حبیب‌الله توسط پسرش، امان‌الله خان، در کله‌گوش لغمان. تاریخ افغانستان از این نمونه‌ها بسیار زیاد دارد. همیشه انتقال قدرت در افغانستان از یک رهبر به رهبر دیگر خونین بوده است، به جز یک دو استثنا.

همیشه در این‌جا رهبران را کشته‌اند و سپس یک مراسم ویژه‌ی تشییع جنازه برایش برگزار کرده‌اند و در آن مراسم، قاتلش لب به مدح و ستایش او گشوده است.

بنابراین، بعید نیست که در حکومت طالبان نیز چنین اتفاقی بیفتد.

نوشته های مرتبط :