طاهر بدخشی موتلف تره‌کی

دسته: تحلیل
نویسنده: فردوس‌ کاوش
1403/07/19
9:53 ق.ظ
بازدید: 111

پایگاه خبری تحلیلی روایت : گواهی برخی از فعالان معاصر طاهر بدخشی که با او معاشرت و رای‌زنی داشتند نشان می‌دهد که ایشان به رغم این که نظرات رادیکال در ناسیونالیسم داشت و هر قوم ساکن کشورش را مستحق داشتن دولت می‌دانست و ایده‌ی نظم فدرالی را ترویج می‌کرد، در مواردی بسیاری در عمل پراگماتیست بود و به قدرت رسیدن نیروهای اسلام‌گرا را خطر جدی می‌دانست. دستگیر پنجشیری در کتاب خاطراتش نوشته است که پس از وحدت جناح‌های خلق و پرچم در بهار سال ۱۳۵۶، تره‌کی و کارمل او را نزد طاهر بدخشی فرستادند و از طریق او به بدخشی پیام دادند که سازمانش را در حزب واحد دمکراتیک خلق مدغم کند و به آنان بپیوندد. پنجشیری نوشته است که بدخشی او را به ملاقات مفصل فراخواند.

گواهی برخی از فعالان معاصر طاهر بدخشی که با او معاشرت و رای‌زنی داشتند نشان می‌دهد که ایشان به رغم این که نظرات رادیکال در ناسیونالیسم داشت و هر قوم ساکن کشورش را مستحق داشتن دولت می‌دانست و ایده‌ی نظم فدرالی را ترویج می‌کرد، در مواردی بسیاری در عمل پراگماتیست بود و به قدرت رسیدن نیروهای اسلام‌گرا را خطر جدی می‌دانست. دستگیر پنجشیری در کتاب خاطراتش نوشته است که پس از وحدت جناح‌های خلق و پرچم در بهار سال ۱۳۵۶، تره‌کی و کارمل او را نزد طاهر بدخشی فرستادند و از طریق او به بدخشی پیام دادند که سازمانش را در حزب واحد دمکراتیک خلق مدغم کند و به آنان بپیوندد.

پنجشیری نوشته است که بدخشی او را به ملاقات مفصل فراخواند. به نوشته‌ی او، با بدخشی در بهار سال ۱۳۵۶ در منزل یک دوست مشترک ملاقات و گفت‌وگوی مفصل داشت. به نوشته‌ی دستگیر پنجشیری، او به نیابت از کارمل و تره‌کی به بدخشی گفت که حالا که خلق و پرچم وحدت کرده اند، شرایط اقتضا می‌کند که سازمان انقلابی زحمت‌کشان/سازمان بدخشی هم در حزب واحد دمکراتیک خلق مدغم شود. پیام دیگر کارمل و تره‌کی از طریق دستگیر پنجشیری به طاهر بدخشی این بود که اگر تمام نیروهای پیشرو و هم‌فکر از نگاه سازمانی متحد شوند در برابر سیاست سرکوب داوود خان دوام می‌آورند.

اما پاسخ بدخشی به پنجشیری بسیار جالب است. به نوشته‌ی دستگیر پنجشیری، طاهر بدخشی تقاضای وحدت سازمانی با حزب دمکراتیک خلق را به این دلیل رد کرد که کارمل و تره‌کی رهبران قاطع نیستند و قصد براندازی داوودخان را ندارند. به گزارش پنجشیری، طاهر بدخشی به او گفت که خطری که کشور را تهدید می‌کند به قدرت رسیدن نیروهای اسلام‌گرا است و تیم امنیتی داوودخان از جمله وزیر دفاع او حیدر رسولی توان مقابله با شورش و کودتای احتمالی اسلام‌گرایان را ندارد. نظر بدخشی گویا این بود که نیروهای چپی باید در کودتا علیه داوودخان پیش‌دستی کنند تا از به قدرت رسیدن اسلام‌گرایان جلوگیری شود و پس از آن تمام نیروهای چپی حکومت تشکیل دهند. از نظر بدخشی گویا از آن‌جایی که حزب واحد دمکراتیک خلق آجندای براندازی داوودخان را دنبال نمی‌کرد و خطر به قدرت رسیدن نیروهای بنیادگرا را جدی نمی‌گرفت، به وحدت با آنان ضرورتی نمی‌دید.‌

همچنین بخوانید: فهم تحلیلی-تاریخی مبحث قومیت در افغانستان

دستگیر پنجشیری در کتاب خاطراتش نوشته است که بدخشی برایش گفت که او به جای وحدت با حزب دمکراتیک خلق، نفوذ و تشکیلات خود را در «دهقان‌خانه‌های هندوکش» گسترش می‌دهد تا بتواند در آینده با حکومت اسلام‌گرایان مبارزه‌ی چریکی کند و حکومت «نیروهای مترقی» را بسازد. به نوشته‌ی پنجشیری وقتی کودتای هفت ثور سال ۱۳۵۷ رخ می‌دهد، بدخشی از آن استقبال می‌کند و به پنجشیری پیام می‌دهد که حاضر است با حکومت جدید همکاری کند و براندازی داوودخان توسط چپی‌ها آرزویش بود.

بدخشی در هفته‌ی اول پس از کودتای ثور، توسط رژیم جدید رییس ریاست تالیف و ترجمه‌ی وزارت معارف منصوب می‌شود. پنجشیری مدعی است که بدخشی در حضور او با تره‌کی ملاقات کرد و در همین ملاقات تره‌کی پذیرفت که بدخشی با حفظ سمتش در معارف، مشاور حکومت در امور ملیت‌ها باشد. جالب است که در گفت‌وگوهای بدخشی با سران حزب دمکراتیک خلق در ماه‌های قبل از کودتای ثور و پس از این کودتا، هیچ گاهی بحث ایده‌‌های متفاوت دو طرف در مورد دولت-ملت و سیاست هویتی مطرح نمی‌شود و بحث شان در مورد خطر اسلام‌گرایی برای کشور، ناتوانی حکومت داوودخان در برابر این خطر و راه‌های مقابله با این خطر است.

بدخشی حاضر به پذیرش یک سمت عادی در رژیم جدید می‌شود. روشن است که بعدها حوادث به گونه‌ای رقم خورد که جناح‌های تشکیل دهنده‌ی حکومت منبعث از کودتای ثور به جان هم افتادند و در این گیر و دار بدخشی هم متهم به کمک در طرح کودتایی شد که گویا مغز متفکر آن جنرال قادر به حمایت کشت‌‌مند بود. حکومت تره‌کی-امین، قادر، کشت‌‌مند و بدخشی را زندانی کرد. در نهایت بدخشی را به همین اتهام اعدام کردند.

همچنین بخوانید: معروف‌ترین داستان‌نویسان معاصر افغانستان

نویسنده: فردوس‌ کاوش