در دومین روز نشستِ دوحه قرار داریم. اخباری که از این نشست تا هنوز بیرون شده است، حاکی از اختلافات میانِ کشورها بر سر مسالهی افغانستان است. برخیها مخالف تعیین نماینده ویژهی سازمان ملل اند و برخی هم موافق آن. برخیها از طالبان طرفداری میکنند و برخیها با آنها مخالفت.
اگر اخباری که از نشست به بیرون درز کرده است، درست باشد، باید گفت که کشورها در مسالهی افغانستان دچار صفبندی و چنددستگی شدهاند و نباید انتظار ارایهی یک راه حل سیاسی برآمده از اجماع جهانی را داشت.
صفبندی و قطببندی جهانی در مسالهی افغانستان هم برندگان خود را میداشته باشد و هم بازندگان خود را.
برندگان
برندگان صف بندی و چنددستگی، طالبان و مخالفان طالبان خواهند بود:
طالبان بیشتر از دوسال است که در افغانستان به قدرت رسیدهاند، اما حکومت این گروه را تا هنوز هیچ کشوری به رسمیت نشناخته است؛ زیرا پس از تسلط مجدد طالبان در اگوست سال ۲۰۲۱، کشورهای جهان با اجماع بهرسمیتشناسی حکومت این گروه را مشروط به تشکیل حکومت فراگیر و رعایت حقوق زنان اعلام کردند.
اما فروپاشی این اجماع میتواند زمینه را برای بهرسمیتشناسی حکومت طالبان از سوی یکی از بلوکها فراهم کند. به همین دلیل، در فروپاشی این اجماع، طالبان خود را برنده احساس خواهند کرد.
پس از فروپاشی جمهوریت در افغانستان، اکثریت مخالفان طالبان از کشور مهاجرت کرده و به کشورهای منطقه و جهان پناه بردند. این مخالفان در حال حاضر، تشکلها، جبههها و ایتلافهای سیاسی خود را ایجاد کردهاند.
در حالی که این مخالفان هم توانایی بسیج مردمی را دارند و هم تجربه جنگ را، اما تا هنوز تحرک جدی نظامی در داخل کشور از سوی آنان دیده نشده است. علتش هم این است که جامعه جهانی و کشورهای منطقه در دوسال گذشته همواره تاکید کردهاند که از مخالفت نظامی در افغانستان حمایت نمیکنند. اما اگر این اجماع فروبپاشد و کشورها دچار چنددستگی بر سر مساله افغانستان شوند، طبیعی است که کشورهای مخالف طالبان به سراغ این جبههها خواهند رفت و از آنها حمایت خواهند کرد.
بازندگان
اگر صفبندی و بروز اختلافات در میان کشورها بر مساله افغانستان برندگان خود را دارد، بازندگان خود را نیز دارد.
بازندگان آن، مردم افغانستان خواهد بود. زیرا چنین اتفاقی باعث خواهد شد که افغانستان دوباره به مرکز جنگهای نیابتی مبدل گردیده و منازعات داخلی از سر گرفته شود.
ما در نیم قرن گذشته، به چشم سر دیدهایم و با گوشت و پوست احساس کردهایم که جنگهای نیابتی، یعنی چه.
جنگ نیابتی، یعنی ویرانی شهرها و روستاها، کشتار مردم بیگناه و غیرنظامی، بیوهشدن بانوان، یتیمشدن کودکان و مهاجرت دستهجمعی و میلیونی از کشور.
باور کنید که اگر برای مسالهی افغانستان یک راه حلِ برخاسته از اجماع جهانی به وجود نیاید، نه تنها کشور دوباره در گرداب منازعات نیابتی غرق خواهد شد، بلکه منطقه نیز روی صلح و ثبات را نخواهد دید.
زیرا در این صورت، دوباره پای قدرتهای بزرگ جهانی به کشور کشانده خواهند شد و آنها باری دیگر از قلمرو افغانستان به حیث تختهی خیز علیه رقبای شان استفاده خواهند کرد.