از ژرف‌گفتگویی پدرام تا بی‌عدالتی معرفتی یون

دسته: تحلیل, گفتگوی ملی, هویت
نویسنده: تحریریه روایت
۱۴۰۱/۱۲/۱۱
۱:۳۹ ب٫ظ
بازدید: 4

امشب فایل صوتی مباحثه‌ی آقایان عبداللطیف پدرام، اسماعیل یون و کمال ناصر اصولی را شنیدم که در در توییتر در باره‌ی «امکان‌سنجی فدرالیسم در افغانستان» برگزار شده بود.

از میان این دو تن آقای پدرام طرفدار فدرالیزه‌شدن افغانستان بود و آقایان یون و اصولی با آن مخالفت می‌کردند. این‌که فدرالیسم نظامِ مناسب برای افغانستان است یا خیر، مبحث دیگری است که همه روزه شماری در باره‌ی آن می‌نویسند، اما آن‌چه را که من می‌خواهم در این‌جا روی آن تاکید کنم چگونگی یک بحثِ مفید و مستدل است.

یک مباحثه مفید و مستدل، بحثی است که در آن گفتگوی ژرف صورت بگیرد. ژرف‌گفتگویی، عبارت از گفتگویی است که میان شهروندان دارای فضیلت معقولیت عمومی صورت می گیرد. فضیلت معقولیت عمومی، یعنی اشتیاق به گوش دادن به دیدگاه های متفاوت و حتا زننده، و اشتیاق به بیان دیدگاه های خود به صورت روشن، صریح، بی پرده، و همراه با دلیل عمومی. دلیل عمومی، یعنی دلیلی که برای افرادی از فرهنگ ها، دین ها، اقوام و گرایش های متفاوت از قابلیت پذیرفته شدن و فهمیده شدن برخوردار باشد، نه اینکه مثلا برای یک سکولار از انجیل و ۱۱۸ جلد کتاب حکمتیار دلیل بیاورید و یا برای یک تاجیک و هزاره از پته خزانه یا سقاوی دوم.

در بحثی که شب گذشته میان پدرام و یون صورت گرفت، پدرام دلیلِ عمومی می‌گفت و به تجربه‌های جوامع بشری، چندپاره‌گی افغانستان و تنوع قومی و فرهنگی آن استناد می‌کرد. در مقابل آقای یون و طرفدارانش دلایلی می‌آورد که صلاحیتِ دلیل بودن برای همگان را نداشت و فقط برای یک مشت آدم‌های تمامیت‌خواه دلیل محسوب می‌شد.

همچنین بخوانید: گفتگوی تیلفونی وزیر خارجه ایران و رهبر حماس

افزون بر این آقای یون به علاوه‌ی این‌که در مناسبات قومی از برتری‌جویی یک قوم دفاع می‌کرد، نشان داد که دچار بی‌عدالتی معرفتی نیز است.

میراندا فریکر، استاد فلسفه در دانشگاه لندن، در تعریف بی‌عدالتی معرفتی می‌گوید: « بی‌عدالتی معرفتی، یعنی اینکه شخصی چیزی را برای دیگری تعریف می‌کند، و شنونده در اثر برخی پیش‌داوری‌ها برای گفته‌های گوینده چندان اعتبار قایل نمی‌شود.” فریکر چنین مواجهه‌ای را به خاطر آن بی‌عدالتی معرفتی می‌نامد که در چنین برخوردی، صلاحیت گوینده به خاطر نژاد، جنسیت و یا قومیتش، برای انتقال معرفت نفی یا انکار شده و طرف مورد توهین اساسی قرار گرفته است. این یک بی‌عدالتی است. زیرا ما در تاریخ فلسفه به این خو گرفته‌ایم که انسان را موجود عاقل تلقی کنیم و عقلانیت را وجه افتراق گونة انسانی از سایر انواع بدانیم. بنابراین وقتی شما کسی را به علل و عوامل نژادی یا قومی، به عنوان منبع آگاهی نمی‌‎پذیرید، در واقع انسانیت او را انکار کرده‌اید.

نمونة مشهور چنین بی‌عدالتی اتفاقی است که در پایان رمان “کشتن مرغ مقلد” اثر هارپرلی اتفاق می‌افتد. در این رمان، دادگاه متهم را به جرم تجاوز گناه‌کار می‌شناسد، زیرا هیچ یکی از اعضای هیئت منصفه نیاز نمی‌بینند که حرف یک “کاکا سیاه” را باور کنند.

برخورد آقای یون با استدلال‌آوری‌های آقای پدرام نیز از این دست بود. در حالی که او حقانیت استدلال‌های را پدرام می‌دانست اما بازهم به جای ارائه پاسخ معقول و منطقی به نیت‌خوانی متوسل می‌شد و طوری وانمود می‌کرد که این بحث چون از طرف پدرام مطرح شده و انگیزه‌هایش را می‌داند برایش پذیرفتنی نیست.

همچنین بخوانید: وزیران خارجه امریکا و پاکستان در مورد افغانستان گفت‌وگو کردند

به هر صورت، گفتگویی دیشب یک تجربه‌ی خوب بود. نیاز است که چنین گفتگوها همیشه برگزار گردد. اما چه بهتر می‌شود که همه‌ی جوانب گفتگوکننده از بی‌عدالتی معرفتی بپرهیزند و کوشش کنند دلایل عمومی بیاورند و مواضع خود را شفاف، صریح، بی‌پرده و مستدل مطرح نمایند.

نوشته های مرتبط :