پایان مأموریت رزا اوتونبایوا در افغانستان؛ نماینده‌ی که به جای صدای مردم بلند گوی طالبان بود؟

دسته: تحلیل
نویسنده: ضیا ضیایی
1404/06/15
10:36 ق.ظ
بازدید: 4

پایگاه خبری تحلیلی روایت : با پایان مأموریت سه‌ساله رزا اوتونبایوا به‌عنوان نماینده ویژه دبیرکل سازمان ملل متحد در افغانستان، فرصتی است تا کارنامه‌ی او را بررسی کرد. اوتونبایوا، که با سابقه‌ای دیپلماتیک و ریاست‌جمهوری در قرقیزستان به این سمت منصوب شد، در دوره‌ای حساس و بحرانی که جمهوریت سقوط و طالبان بر کشور مسلط شدند، وارد افغانستان شد؛ زمانی که طالبان، قدرت را تصاحب کردند، موجی از محدودیت‌ها، تبعیض‌ها و سرکوب‌ها را بر جامعه افغانستان تحمیل کردند.

با پایان مأموریت سه‌ساله رزا اوتونبایوا به‌عنوان نماینده ویژه دبیرکل سازمان ملل متحد در افغانستان، فرصتی است تا کارنامه‌ی او را بررسی کرد. اوتونبایوا، که با سابقه‌ای دیپلماتیک و ریاست‌جمهوری در قرقیزستان به این سمت منصوب شد، در دوره‌ای حساس و بحرانی که جمهوریت سقوط و طالبان بر کشور مسلط شدند، وارد افغانستان شد؛ زمانی که طالبان، قدرت را تصاحب کردند، موجی از محدودیت‌ها، تبعیض‌ها و سرکوب‌ها را بر جامعه افغانستان تحمیل کردند.
با این حال، مأموریت اوتونبایوا نه تنها نتوانست صدای مردم افغانستان باشد، بلکه در مواردی به‌نظر می‌رسد که به مدافع سیاست‌های طالبان بدل شد. از چشم پوشی و سکوت در برابر نقض حقوق بشر تا تأکید بر تعامل با طالبان، و از بی‌توجهی به صدای زنان تا ناکامی در ارائه گزارش‌های کارساز.

سکوت و یا صدای نه آنچنان بلند در برابر نقض حقوق بشر و آزادی‌های مدنی
یکی از مأموریت‌های اصلی هیأت معاونت سازمان ملل در افغانستان (یوناما)، نظارت بر وضعیت حقوق بشر، آزادی رسانه‌ها و حمایت از ارزش‌های مدنی است. اما در دوره‌ی رزا اوتونبایوا، این مأموریت به حاشیه رانده شد. او نه تنها در برابر نقض گسترده حقوق بشر توسط طالبان موضع‌گیری شفاف نکرد، بلکه در نشست‌هایی مختلف بین المللی از جمله در ویانا در مارچ ۲۰۲۵، از آنچه او «کارهای خوب» طالبان ارزیابی می کرد، سخن گفت و خواهان همکاری جامعه جهانی با آنان شد.
در حالی که طالبان با اعمال قوانین سخت‌گیرانه، آزادی‌های فردی را محدود کرده‌اند، رسانه‌ها را سرکوب نموده‌اند و صدای مخالف را خاموش کرده‌اند، اوتونبایوا هیچ‌گاه به‌صورت واضح و قاطع از این وضعیت انتقاد نکرد. این سکوت، نه‌تنها مأموریت یوناما را بی‌اثر ساخت، بلکه اعتماد مردم افغانستان به سازمان ملل را نیز خدشه‌دار کرد.

همچنین بخوانید: مقام دولت پیشین افغانستان به اتهام تجاوز جنسی در امریکا بازداشت شد

بی‌توجهی به زنان؛ صدایی که هرگز بلند نشد
رزا اوتونبایوا، به‌عنوان یک زن، می‌توانست صدای زنان افغانستان باشد؛ زنانی که در دوره‌ی طالبان از ابتدایی‌ترین حقوق خود محروم شدند: حق آموزش، حق کار، حق حضور در اجتماع. اما او هرگز به‌طور جدی و علنی از زنان دفاع نکرد. در هیچ‌یک از گزارش‌های رسمی یا نشست‌های عمومی، صدای زنان افغانستان به‌گونه‌ای که انتظار می‌رفت، بازتاب نیافت.
در حالی که طالبان محدودیت‌های شدید و سیستماتیک علیه زنان اعمال کردند، اوتونبایوا نه‌تنها اعتراض نکرد، بلکه در دیدارهایش با مقامات طالبان، از همکاری آنان قدردانی کرد. این رفتار، برای بسیاری از فعالان حقوق زن در افغانستان، ناامیدکننده و حتی توهین‌آمیز بود. او نه تنها صدای زنان نشد، بلکه به‌نظر می‌رسد که صدای آنان را نادیده گرفت.

نادیده‌گرفتن تبعیض و تعصب سیستماتیک
طالبان پس از سلطه بر کشور در اگست ۲۰۲۱ با اعمال سیاست‌های تبعیض‌آمیز، نه‌تنها زنان بلکه مذاهب، اقوام و فرهنگ ها را نیز هدف قرار داده‌اند. از حذف شیعیان از ساختار قدرت گرفته تا محدودیت‌های شدید بر مراسم های دینی آنان و همچنین لشکر به پنجشیر و اعمال جنایات ضدبشری دیگر.
با این حال افغانستان در دوره‌ی طالبان شاهد تعصب سیستماتیک بوده است. اما اوتونبایوا در هیچ‌یک از گزارش‌های خود، به‌طور واضح و مستند به این تبعیض‌ها اشاره نکرد.
او به‌جای آن‌که از منشور سازمان ملل متحد و اصول حقوق بشر دفاع کند، در ۱۳ دسمبر ۲۰۲۴ در نشست سازمان ملل خواهان تعامل جهان با طالبان شد، بی‌آن‌که به شرایط واقعی مردم افغانستان توجه کند. این رویکرد، نه‌تنها مأموریت یوناما را بی‌اثر ساخت، بلکه به‌نوعی مشروعیت‌بخشی به رژیم طالبان بود.

همچنین بخوانید: یک عضو طالبان از سوی همکارانش در پروان کشته شد

تأکید بر تعامل با طالبان؛ مأموریتی در تضاد با واقعیت
یکی از نقاط بحث‌برانگیز در مأموریت اوتونبایوا، تأکید مکرر او بر تعامل با طالبان بود. در حالی که جامعه جهانی هنوز در حال بررسی و نقد رویکرد طالبان و نحوه‌ی برخورد با آنان بود، اوتونبایوا در نشست‌های مختلف، از جمله در ویانا، خواهان همکاری و مشارکت با طالبان شد.
او امنیت نسبی که طالبان خود قبلا مسبب آن بودند و کاهش قاچاق مواد مخدر را که بازهم طالبان خود انجام داده و می دهند به‌عنوان «موفقیت‌های طالبان» معرفی کرد، بی‌آن‌که به بهای این امنیت اشاره کند: سرکوب، ترس، حذف آزادی‌ها. این نگاه سطحی و غیرواقع‌گرایانه، نشان داد که اوتونبایوا نه‌تنها از خواسته‌های مردم افغانستان فاصله دارد، بلکه درک دقیقی از شرایط اجتماعی و سیاسی کشور ندارد.

با این وجود، با پایان مأموریت رزا اوتونبایوا، بسیاری از مردم افغانستان نفس راحتی کشیدند. مأموریتی که می‌توانست صدای مردم باشد، به سکوتی سنگین بدل شد. او نه از زنان دفاع کرد، نه از آزادی‌ها، نه از عدالت.

او هیچ‌گاه به‌طور جدی از طالبان انتقاد نکرد، هیچ گزارش کارسازی که طالبان را به طور جدی نقد و به چالش بکشد، ارائه نداد، و هیچ‌گاه نماینده‌ی واقعی مردم افغانستان نبود.
چهره‌ی او در ذهن بسیاری از افغانستانی‌ه، نه به‌عنوان مدافع حقوق بشر، بلکه به‌عنوان چهره‌ای منفعل و بی‌تفاوت نقش بسته است. امید است که نماینده‌ی بعدی سازمان ملل، با تعهد واقعی به منشور سازمان ملل و با درک عمیق از دردهای مردم افغانستان، بتواند رسالت خود را به‌درستی انجام دهد.

نوشته های مرتبط :