چطور می‌توانیم تاجیکان را از سرکوب و نابودی نجات دهیم؟

دسته: تحلیل
نویسنده: تحریریه روایت
1402/05/18
2:41 ب.ظ
بازدید: 25

چندی پیش در یک گروه تلگرامی در باره «آسیب‌شناسی تاجیکان؛ فرصت‌ها و چالش‌ها» بحث می‌کردم. من در آن بحث یکی از بزرگ‌ترین مشکلات جامعه تاجیک افغانستان را «فردگرایی» خواندم.

«فردگرایی» عبارت از عاطفه و نوع روان‌شناختی است که باعث می‌شود هر شهروند از توده هم‌وطنان خود ببُرد و به حلقه خانواده و دوستان خود بپیوندد. یک فردگرا با جامعه بزرگ قطع رابطه می‌کند تا برای خود جامعه کوچکی متشکل از خانواده و دوستان نزدیک تشکیل بدهد. آن‌چه که برای او اهمیت دارد، خود، خانواده و دوستان نزدیکش است، نه کشور و قوم و واحدهای بزرگ دیگر.

بسیاری‌ها در باره‌ی تاجیکان می‌گویند که محله‌گرا هستند، من اما با این سخن موافق نیستم. تاجیکان بیش‌تر از این‌که محله‌گرا باشند، فردگرا هستند. این فردگرایی نیز محصول رشد فرهنگ شهرنشینی از گذشته‌های دور در میان تاجیکان است. جمعیت شهری افغانستان را از کابل تا هرات و بلخ اکثرا تاجیکان تشکیل می‌دهند. یکی از تفاوت‌های زندگی شهری با زندگی روستایی این است که دومی اساسش بر روابط عاطفی و صمیمانه‌ای مثل پیوندهای خونی، نیاکان مشترک، رسوم و عنعنات گذاشته شده است، در میان مردم ارتباطات چهره به چهره حاکم می‌باشد و در آن هیچ اثری از فردیت دیده نمی‌شود. فردیت افراد در اجتماع استحاله می‌یابد. اما در زندگی شهری، این پیوندها رنگ می‌بازد و جایش را فردیت، رقابت و محاسبه‌گری سود و زیان می‌گیرد.

یکی از مهم‌‎ترین معایب فردگرایی این است که اگر مدیریت نشود، فضایل اجتماعی مانند مشارکت سیاسی و روحیه تعاون و همکاری را در میان انسان‌ها می‌خشکاند و آدم‌ها را غیرعلاقه‌مند به زندگی سیاسی و همکاری در امور مربوط به حوزه عمومی به بار می‌آورد.

همچنین بخوانید: تاجیک‌ستیزی و پیامدهای آن برای جبهه عدالت‌خواهی

تاجیکان نیز متاسفانه به علت فردگرایی موجود در میان شان کم‌تر علاقه‌مند مشارکت در امور سیاسی یا سرنوشت جمعی این قوم‌اند و هر کسی منفعت شخصی خود را دنبال می‌کند و مصلحت‌های کلان برای شان چندان معنایی ندارد.

این‌که در نیم قرن گذشته این گروه قومی به یک‌سری دستاوردهای سیاسی دست یافتند، ریشه‌اش بر می‌گردد به ظهور و حضور چند چهره کاریزماتیکی که جاذبه‌های فردی شان باعث انسجام این قوم گردید. منظورم شخصیت‌هایی مانند استاد برهان‌الدین ربانی و شهید احمدشاه است.

ظهور چنین چهره‌های کاریزماتیک در گذشته ممکن بود. اما در عصر کنونی که عصر برابری خوانده می‌شود، ما در میان آدم‌های سربرابر زندگی می‌کنیم. آدم‌های سربرابر، یعنی آدم‌های متوسطی که همه شبیه هم اند و نمی‌توانند به توانایی و نیروی فردی خود باعث انسجام مردم و خلق همبستگی میان آن‌ها گردند. بازتاب این عصر را بیش‌تر از هر قوم دیگری امروزه می‌توان در میان تاجیکان پیدا کرد. تاجیکان امروزه در میان آدم‌های سربرابر احاطه شده‌اند و هیچ کسی رهبری کسی دیگری را نمی‌پذیرد.

معنایش این است که تاجیکان از افرادی که ظرفیت توانایی انجام کارهای بزرگ را داشته باشند، تهی شده‌اند.

در چنین عصری آن‌چه می‌تواند تاجیکان را از نابودی و سرکوب حفظ کند، به تعبیر الکسی دو توکویل، آموختن هنر تشکیل انجمن سیاسی است. تاجیکان را نمی‌توان با موعظه‌های اخلاقی قانع کرد که متحد و یک‌پارچه شوند، بلکه باید برای شان تفهیم کرد که در ایجاد انجمن منفعت شخصی نیز دارند. فقط تشکیل انجمن سیاسی یا یک حزب مدرن می‌تواند منافع شخصی افراد سربرابر را با همدیگر گره زده و آن‌ها را وادار به همکاری و انسجام بر یک محور مشترک کنند.

همچنین بخوانید: جدال، جدال پارسی است

در اخیر می‌خواهم این حرف الکسی دوتوکویل را برای تاجیکان یادآوری کنم:

هر ملتی که افرادش توانایی انجام انفرادی کارهای بزرگ را از دست بدهند و نتوانند ظرفیت لازم برای انجام گروهی آن کارها را به دست بیاورند به زودی دوباره به دوران بربریت باز می‌گردد.

نوشته های مرتبط :